Ofiary obławy augustowskiej.pdf

(6190 KB) Pobierz

DODATEK IPN

HISTORIA

OFIARY

SPRAWCY

ŚWIADKOWIE

obławy augustowskiej

ofiary

16/0717/F

17 – 23.07.2017

DoDatek IPN

obława augustowska

Rozliczyć zbRodnię,

odnaleźć bohateRów

krzyż w gibach – symboliczne miejsce pamięci

o ofiarach obławy augustowskiej ustawiony

w 1991 r. według projektu andrzeja strumiłły

Fot. IPN

Setki fotografii – młodzi mężczyźni, czasem w wojskowych mundurach, kobiety,

niekiedy zdjęcia ślubne – to jedyne, co po nich zostało, po ofiarach Obławy

Augustowskiej zwanej coraz częściej Małym Katyniem – sowieckiego mordu

dokonanego na mieszkańcach ziemi augustowskiej i suwalskiej w lipcu 1945 r.

17 – 23.07.2017

jej wyniku śmierć ponio-

sły co najmniej 592 osoby.

To największa i wciąż nie

w pełni wyjaśniona zbrodnia dokonana

na Polakach po II wojnie światowej. Od-

nalezienie miejsca spoczynku pomor-

dowanych w Obławie Augustowskiej

to jedno z najważniejszych wyzwań,

jakie stoją przed Instytutem Pamięci

Narodowej.

Choć w okresie komunistycznego

zniewolenia o ofiarach bano się mó-

wić publicznie, to pamięć o sowieckim

bestialstwie ani na chwilę nie uleciała

z serc mieszkańców tych terenów.

Przez lata trwała w rodzinach. O spra-

wiedliwość upomnieli się członkowie

założonego dokładnie 30 lat temu

Obywatelskiego Komitetu Poszukiwań

Mieszkańców Suwalszczyzny Zaginio-

nych w Lipcu 1945 r. To członkowie tej

organizacji pierwsi odważyli się podjąć

działania zmierzające nie tylko do upa-

miętnienia ofiar, lecz także postanowili

zebrać jak najwięcej relacji i – w miarę

możliwości – dokumentów dotyczących

zbrodni.

Musimy pamiętać, że swoją dzia-

łalność Obywatelski Komitet podjął

jeszcze podczas rządów komunistów,

kiedy policja polityczna nie stroniła

nie tylko od prześladowań i obrzydli-

wych prowokacji, lecz także potrafiła

się uciekać do fizycznego eliminowa-

nia niewygodnych osób. Latem 1987 r.

Wydział Społeczno-Administracyjny

Urzędu Wojewódzkiego w Suwałkach

uznał Komitet za nielegalny, gdyż

jego działalność mogłaby „spowodo-

wać zakłócenie spokoju lub porządku

publicznego”. Komunistyczne represje

nie powstrzymały jednak działalności

Komitetu. Instytut Pamięci Narodo-

wej, chcąc docenić rolę jego członków

w upamiętnieniu ofiar obławy, przy-

znał mu w 2007 r. swoją najważniej-

szą nagrodę – tytuł Kustosza Pamięci

Narodowej.

Choć działania mające na celu wy-

jaśnienie tajemnic Obławy Augu-

stowskiej IPN prowadził niemal od

początku swojego istnienia, to prze-

łomem w żmudnym procesie poszuki-

wania prawdy o tej zbrodni było opub-

likowanie w 2011 r. przez prof. Nikitę

Pietrowa z rosyjskiego Memoriału no-

tatek z dokumentów archiwalnych, do

Fot. Julita Szewczyk

których miał dostęp w latach 90. jako

biegły Sądu Konstytucyjnego. Jak sam

przyznał, na początku nie zdawał so-

bie do końca sprawy z ich znaczenia.

Dzięki tym zapiskom Memoriałowi

udało się uzyskać z archiwum FSB

uwierzytelnione kopie dokumentów

– szyfrogramów dowódcy Smierszu

(sowieckiego kontrwywiadu wojsko-

wego) gen. Wiktora Abakumowa do

Ławrientija Berii z lipca 1945 r. To

raport z sytuacji w Augustowie i plan

likwidacji „bandytów”. Plan został

przez Berię zatwierdzony i zrealizo-

wany. Z tych materiałów wynika też,

że zamordowanych wówczas Polaków

może być więcej niż 592.

Znaczenie aktywności Instytutu Pa-

mięci Narodowej, szczególnie pracow-

ników jego oddziału w Białymstoku, jest

nie do przecenienia. Efektem tej pracy

są liczne publikacje, wystawy, dyskusje

prezentowane nie tylko w Polsce, lecz

także poza jej granicami. Z kolei pro-

kuratorzy białostockiej Oddziałowej

Komisji Ścigania Zbrodni przeciw Na-

rodowi Polskiemu (to oficjalna nazwa

prokuratorskiego pionu IPN), która

prowadzi śledztwo w tej sprawie, prze-

słuchują świadków aresztowań Polaków

i nie lekceważą jakichkolwiek informa-

cji dotyczących tego, gdzie mogą spo-

czywać ofiary obławy.

Działania IPN stopniowo przyno-

szą efekty. Sejm RP ustanowił 12 lipca

Dniem Pamięci Ofiar Obławy Augu-

stowskiej. W 2016 r. w dniu Święta Woj-

ska Polskiego na Grobie Nieznanego

Żołnierza w Warszawie została odsło-

nięta tablica upamiętniająca podziemie

antykomunistyczne. Wśród wymienio-

nych jest także „Obława Augustowska

12–21 VII 1945”.

Nie zaprzestaniemy starań o pamięć

i godny pochówek jej ofiar. Jestem prze-

konany, że miejsca spoczynku naszych

bohaterów, zabitych podczas operacji

NKWD i Smierszu, w końcu uda się

odkryć. Wierzę, że tak jak w przy-

padku powązkowskiej „Łączki” rozpo-

czniemy proces przywracania godności

także ofiarom tej zbrodni. Podobnie jak

krewni poszukiwanych przez IPN Żoł-

nierzy Wyklętych bliscy ofiar Obławy

Augustowskiej przekazali materiał

genetyczny, który może posłużyć do

rozpoznania szczątków ich przodków.

Jak każda zbrodnia przeciwko ludzko-

ści także Obława Augustowska powinna

zostać jak najszerzej opisana. Ustalenie

ofiar i sprawców to nasz obowiązek wo-

bec pomordowanych, który wypełnimy,

a po odnalezieniu miejsc ich pochówku

przyjdzie czas na godny pogrzeb.

Jarosław

Szarek,

prezes Instytutu Pamięci Narodowej

17 – 23.07.2017

DoDatek IPN

obława augustowska

– nowa okupacja

W nocy z 2 na 3 stycznia 1944 r. w okolicach Rokitna na Wołyniu Armia Czerwona

wkroczyła na terytorium II Rzeczypospolitej. Wyzwalając kraj spod niemieckiego

jarzma, Sowieci prowadzili jednocześnie działania typowe dla zbrojnego podboju

innego państwa. Wkrótce stało się jasne, że jedną okupację zastąpi druga

nie oddała w sowieckie władanie pol-

skie Kresy.

Losu Polski i Polaków nie mogło

zmienić Powstanie Warszawskie roz-

poczęte 1 sierpnia 1944 r. 5 paździer-

nika ostatnie zwarte pododdziały Ar-

mii Krajowej opuściły wykrwawioną

i zrównaną z ziemią stolicę, udając się

do niemieckiej niewoli. Jeszcze w cza-

sie walk powstańczych, 24 sierpnia,

PKWN wydał dekret o rozwiązaniu

wszystkich organizacji konspira-

cyjnych, a 31 sierpnia – „o wymiarze

kary dla faszystowsko-hitlerowskich

Rok 1945

zbrodniarzy”. Na podstawie osławio-

nej „sierpniówki” w następnych latach

skazano i stracono tysiące żołnierzy

oraz cywilnych pracowników Polskiego

Państwa Podziemnego.

Po upadku Powstania Warszawskiego

struktury konspiracji niepodległościo-

wej znalazły się w głębokim kryzysie.

19 stycznia 1945 r. gen. Leopold Oku-

licki „Niedźwiadek” rozwiązał Armię

Krajową, chcąc zapobiec dyskredytacji

swoich żołnierzy przez komunistyczną

propagandę i zminimalizować rozmiar

skierowanych przeciw nim represji.

uż następnego dnia po prze-

kroczeniu przez Sowietów

tzw. linii Curzona, czyli nowej,

narzuconej przez Stalina wschodniej

granicy Polski, zainstalowano w Cheł-

mie utworzony faktycznie w Moskwie

quasi-rząd – Polski Komitet Wyzwole-

nia Narodowego (22 lipca 1944 r.), który

ogłosił akt założycielski komunistycz-

nej Polski w postaci manifestu lipco-

wego. Kształt naszych powojennych

granic ustalono podczas konferencji

w Jałcie, a zawarta 16 sierpnia 1945 r.

umowa o granicy państwowej ostatecz-

17 – 23.07.2017

Żołnierze armii Czerwonej,

czerwiec 1944 r.

W lutym 1945 r. 16 przywódców Pol-

skiego Państwa Podziemnego otrzy-

mało zaproszenie gen. Iwana Sierowa

na rozmowy polityczne. Mimo gwaran-

cji bezpieczeństwa zostali aresztowani

i przewiezieni do Moskwy. W czerwcu

1945 r. Sąd Najwyższy ZSRS skazał

13 z nich na kary od czterech miesięcy

do 10 lat więzienia. Trzech (w tym gen.

Okulicki) zmarło podczas odbywania

kary, pozostali wrócili do kraju.

Wielki strach

W czerwcu 1945 r. odbyła się w Moskwie

konferencja w sprawie powstania przy-

szłego polskiego rządu. Utworzony

wówczas i całkowicie zdominowany

przez komunistów Tymczasowy Rząd

Jedności Narodowej został wkrótce

uznany przez większość społeczności

międzynarodowej. W związku z tym

1 lipca 1945 r. rozwiązały się Delega-

tura Rządu RP na Kraj i Rada Jedności

Narodowej, co zakończyło działalność

Polskiego Państwa Podziemnego.

Chociaż Polacy z nadzieją oczekiwali

wyzwolenia spod okupacji niemieckiej,

radość szybko zastąpił strach przed so-

wieckim wojskiem i maruderami. Naj-

gorzej było wiosną i latem 1945 r., kiedy

zwycięska Armia Czerwona wracała

z Berlina do domu. Rozluźnienie dy-

scypliny oraz przyzwolenie dowódców

na rabunki i gwałty spowodowały, że

sytuacja – szczególnie przy szlakach

komunikacyjnych – stała się tragiczna

dla ludności cywilnej. Część wojsk so-

wieckich wycofano natychmiast, inne

na początku 1945 i w 1946 r., jeszcze inne

pozostały w Polsce na niemal pół wieku.

Osobną i złowrogą rolę odegrały wojska

NKWD, a najbardziej tragiczną odsłoną

działań tej formacji w Polsce była Ob-

ława Augustowska.

10 czerwca 1945 r. z dowództwa

i związków operacyjnych 2. Frontu

Białoruskiego utworzono Północną

Grupę Wojsk (PGW) z marszałkiem

Konstantym Rokossowskim na czele.

Początkowo dowództwo znajdowało

się w Bydgoszczy, jednak w pierwszych

dniach lipca 1945 r. zostało przeniesione

do Legnicy, którą z czasem zaczęto na-

zywać Małą Moskwą. Poszczególne

oddziały rozlokowano głównie w gar-

nizonach na zachodzie kraju.

W 1945 r. wojska sowieckie w Polsce li-

czyły ok. 0,5 mln żołnierzy, w 1946 r. liczbę

tę zmniejszono do 100 tys., a w ciągu ko-

lejnych 10 lat zredukowano do prawie

60 tys. Do 1956 r. obecność tej armii

w Polsce nie była uregulowana żadnymi

umowami międzynarodowymi. Od za-

kończenia wojny kilkadziesiąt tysięcy

żołnierzy obcego państwa stacjonowało

na naszym terytorium jedynie na pod-

stawie rozkazu sowieckiego ministra

obrony. Wszystkie koszty związane

z zakwaterowaniem i wyżywieniem

tego wojska ponosili polscy obywa-

tele. Umowa o statusie prawnym wojsk

sowieckich czasowo stacjonujących

w Polsce została podpisana dopiero

17 grudnia 1956 r. PGW odgrywała rolę

skadrowanego frontu, który miał zostać

rozwinięty do pełnego etatu na wypadek

wojny. Drugim, nie mniej istotnym jej

zadaniem, była obrona sowieckich inte-

resów w Polsce.

O podległości Polski wobec ZSRS

świadczyła też liczba i rola sowieckich

oficerów w polskim wojsku. Od maja

1943 r. do maja 1945 r. Główny Zarząd

Kadr Armii Czerwonej odkomendero-

wał do Polski prawie 20 tys. oficerów,

którzy zdominowali obsadę najważ-

niejszych stanowisk również w sądow-

nictwie wojskowym i szkołach oficer-

skich. Sowieccy generałowie stanowili

86 proc. ogółu generałów w Wojsku

Polskim. Do połowy 1946 r. odesłano

do ZSRS 12,3 tys. oficerów i od tej pory

17 – 23.07.2017

Plik z chomika:

piotrzachu69

Ofiary obławy augustowskiej.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: