Gliwice 9.10.2000
Bezpieczeństwem i higieną pracy nazywa się działalność przemysłową, naukową, społeczną i państwową, zmierzającą do stworzenia ludziom zatrudnionym w zakładach pracy takich podstawowych warunków pracy, które eliminowałyby powstawanie zagrożeń, narażeń, będą pozwalały na szybkie wykrycie, zlikwidowanie i opanowanie na każdym miejscu pracy.
Bezpieczeństwo pracy – dziedzina wiedzy i umiejętności praktycznych zajmująca się ochroną życia i zdrowia pracownika w miejscu pracy oraz zabezpieczenie przed wypadkiem, prawie wypadkiem lub zdarzeniem niebezpiecznym dla życia.
Głównym zadaniem bezpieczeństwa pracy jest analiza przyczyn i okoliczności wypadków oraz podejmowanie działań profilaktycznych według następującej kolejności:
1. całkowite wyeliminowanie zagrożenia
2. odsłonięcie człowieka ze strefy zagrożenia ( lub przynajmniej skrócenie czasu jego przebywania w tej strefie)
3. odizolowanie zagrożenia od człowieka
4. zastosowanie środków ochrony indywidualnej
Higiena pracy – jest to dziedzina wiedzy i umiejętności praktycznych zajmująca się przewidywaniem, rozpoznawaniem, oceną i kontrolą wszystkich czynników środowiskowych i narażeń występujących lub powstających w miejscu pracy, które mogą spowodować chorobę, uszczerbek na zdrowiu, złe samopoczucie lub być źródłem uciążliwości dla pracujących.
Głównym zadaniem higieny pracy jest:
1. ochrona zdrowia i dobrego samopoczucia człowieka
2. określenie wielkości ekspozycji czynników szkodliwych w miejscu pracy
3. podejmowanie działań profilaktycznych jak wyżej
Zagrożenie bezpieczeństwa – każdy niebezpieczny czynnik środowiska pracy lub czynnik ludzki, który może spowodować w systemie technologicznym zdarzeń niebezpiecznych, takich jak:
1. utrata życia lub zdrowia pracownika
2. powstanie urazów lub schorzeń wśród zatrudnionych
3. uszkodzenie lub zniszczenie systemu technologicznego
4. zniszczenie systemów współdziałających
Zagrożenie – jest to każdy czynnik niebezpieczny środowiska pracy, który może w sposób nagły i gwałtowny generować wystąpienie zdarzeń niebezpiecznych powodujących wypadki, potencjalne wypadki, awarie lub uszkodzenie techniczne.
Narażenie – jest to każdy czynnik szkodliwy środowiska pracy, który w wyniku długotrwałego oddziaływania na człowieka może spowodować wystąpienie chorób zawodowych, parazawodowych lub czasowe obniżenie sprawności psychofizycznej.
Ryzyko zawodowe – określa potencjalne następstwa zdrowotne narażeń i następstwa wypadkowe zagrożeń występujących w środowisku pracy, które wiążą się z pracą wykonywaną na określonym stanowisku pracy, w określonych warunkach pracy zdeterminowanych głównie przez warunki środowiska materialnego pracy, zastosowaną technologię, wyposażenie techniczne, warunki przestrzeni roboczej i organizację pracy.
Ryzyko zagrożeniowe – (wypadkowe) – określa rodzaj i potencjalną możliwość wystąpienia zagrożenia bezpieczeństwa pracownika, spowodowanego przez nagłe i gwałtowne oddziaływanie na niego czynników niebezpiecznych środowiska pracy.
Ryzyko zagrożeniowe określa potencjalne następstwa tych niebezpiecznych zdarzeń (skutki) z uwzględnieniem ciężkości tych następstw, częstości i prawdopodobnego zasięgu oddziaływania.
Ryzyko zdrowotne – (narażeniowe) – określa rodzaj i potencjał narażenia zdrowia pracownika spowodowany przez długotrwałe oddziaływanie na niego czynników szkodliwych środowiska pracy.
Ryzyko zdrowotne określa potencjalne następstwa zdrowotne narażeń, ciężkości tych następstw, prawdopodobieństwo ich wystąpienia.
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE, SZKODLIWE I UCIĄŻLIWE ŚRODOWISKA PRACY ORAZ ICH PODZIAŁ
Czynniki niebezpieczne (urazowe) środowiska pracy to wszystkie czynniki, które działają na człowieka w sposób nagły i gwałtowny i mogą spowodować wypadki i inne zdarzenia niebezpieczne.
Czynniki szkodliwe dla zdrowia i środowiska pracy to wszystkie czynniki fizyczne, chemiczne i biologiczne, których natężenie lub stężenie przekroczyło wartość NDS, NDN w polskich lub innych normach higienicznych a długotrwałe oddziaływanie na organizm ludzki ma zdolność powodowania negatywnych zmian do chorób zawodowych lub parazawodowych włącznie.
Czynniki uciążliwe środowiska pracy to wszystkie czynniki które mogą utrudniać pracę lub okresowo obniżać możliwości psychofizyczne człowieka, ale nie powodują chorób zawodowych i parazawodowych.
PODZIAŁ:
A) czynniki (urazowe) niebezpieczne; wyróżniamy:
- zagrożenie elementami ruchomymi lub różnymi
- zagrożenie elementami ostrymi i wystającymi
- zagrożenie związane z przemieszczaniem się ludzi
- zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym
- zagrożenie poparzeniem lub oparzeniem
- zagrożenie pożarem lub wybuchem
B) czynniki szkodliwe i uciążliwe
- czynniki fizyczne
Ø hałas ustalony i nie ustalony
Ø hałas infradźwiękowy i ultradźwiękowy
Ø wibracje
Ø mikroklimat
Ø promieniowanie optyczne (widzialne, podczerwone, ultrafioletowe)
Ø promieniowanie jonizujące
Ø prominiowanie laserowe
Ø pole elektromagnetyczne
Ø pyły przemysłowe
- czynniki chemiczne (oddziaływujące na człowieka)
Ø substancje toksyczne
Ø substancje drażniące
Ø substancje uczulające
Ø substancje rakotwórcze
Ø substancje mutagenne
- czynniki chemiczne (przez drogi)
Ø oddechowe
Ø skórę i błonę śluzową
Ø przewód pokarmowy
- czynniki biologiczne
Ø mikroorganizmy roślinne i zwierzęce (bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki)
Ø makroorganizmy roślinne i zwierzęce
Do czynników szkodliwych występujących w górnictwie należą:
- substancje chemiczne w postaci gazów, ciał stałych i ciekłych
- pyły skał płonych i węglowych oraz ich mieszaniny
- zbyt niskie i wysokie temperatury oraz nadmierna prędkość lub wilgotność powietrza
- hałas
- drgania i wibracje maszyn
- złe oświetlenie wyrobisk górniczych
- występowanie lub użytkowanie ciał promieniotwórczych
- występowanie czynników zakazanych i pasożytniczych
- nadmierne obciążenie fizyczne (np. długotrwałe prace w pozycji klęczącej lub leżącej)
Choroby zawodowe są to różnorodne zmiany chorobowe (czynnościowe i organiczne) powstałe w rezultacie znacznej i najczęściej długotrwałej ekspozycji zawodowej na ściśle określony czynnik szkodliwy środowiska pracy, które zostały ujęte w wykazie chorób zawodowych. Nie wszystkie choroby, schorzenia, które występują w wykazie chorób zawodowych zalicza się do chorób zawodowych. Aby jakieś schorzenie mogło być uznane za chorobę zawodową musi ono albo pozostawać w związku przyczynowym z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia występującymi w środowisku pracy, w którym osoba pracuje lub pracowała, albo też sama praca przy której powstało schorzenie musi nosić w sobie cechy szkodliwości dla organizmu człowieka.
Choroby parazawodowe (schorzenia zawodowe) to choroby pochodzenia zawodowego nie zaliczane do chorób zawodowych (tych wyżej). Schorzenia te zmniejszają ogólną odporność organizmu na zachorowalność, zwłaszcza na niektóre choroby.
WYKAZ CHORÓB ZAWODOWYCH – załącznik.
Aby doszło do choroby pochodzenia zawodowego muszą być spełnione warunki:
1) narażenie musi posiadać odpowiednią intensywność, przekroczyć wartość NDS i NDN
2) w strefie oddziaływania narażenia musi znajdować się człowiek
3) czas oddziaływania narażenia musi być odpowiednio długi
Przytępienie słuchu u ludzi przebywających w hałasie jest spowodowane chorobą ucha wewnętrznego a konkretnie uszkodzeniem komórek zmysłowych narządu spiralnego Cortiego.
Hałas przewyższający 85 do 90 dB powoduje początkowo przejściowe upośledzenia słuchu, jeśli hałas taki oddziaływuje przez wiele lat upośledzenie u części narażonych staje się trwałe, zwykle po upływie 15 do 20 lat ekspozycji dochodzi do stadium końcowego, które na ogół nie przekracza słuchu średniego stopnia.
Wywiad (narażenia) – zagrożenie słuchu istnieje wówczas gdy natężenie hałasu w miejscu pracy wynosi w ciągu lat 85-90 dB lub więcej. W warunkach hałasu 120dB przytępienie może wystąpić po upływie dni czy tygodni.
Hałas o częstotliwości 1000 Hz jest bardziej szkodliwy od hałasu o mniejszej częstotliwości. Znaczenie ma również hałas o dużym natężeniu trwającym bardzo krótko, szczególnie niebezpieczny jest powtarzający się hałas o dużym natężeniu działający na zasadzie fali uderzeniowej. Z drugiej strony przerwy w hałasie poniżej 75 dB umożliwiają wypoczynek narządu słuchu.
Czynniki decydujące o szkodliwości hałasu. Do czynników tych zaliczamy:
- częstotliwość hałasu
- natężenie hałasu
- głośność hałasu
- czas trwania hałasu
- indywidualna podatność człowieka na działanie hałasu
Podział hałasu:
- dokuczliwy (objawy – niezadowolenie, dyskomfort, zmęczenie nerwowe, trudności w koncentracji)
- szkodliwy
a) słuchowy (upośledzenie słuchu – głuchota)
b) pozasłuchowy (skurcz mięśni, reakcja układu oddechowego i układu krążenia)
- obraz kliniczny – hałas działający na receptor słuchu Cortiego stwarza niebezpieczeństwo uszkodzenia ucha wewnętrznego i ewentualnie błony bębenkowej. Uszkodzenie to ma miejsce, gdy fale dźwiękowe o dużym poziomie natężenia (pow. 80 dB) i długotrwałej ekspozycji (czasie działania) przechodzą przez środowisko powietrzne do ucha środkowego a następnie ucha wewnętrznego, niszczą komórki zmysłowe narządu spiralnego Cortiego w skutek zbyt intensywnych drgań błony bębenkowej tego organu w efekcie czego dochodzi do powstania trwałych zmian zwyrodzeniowych receptora słuchu i degeneracji komórek nerwowych łączących narząd Cortiego z ośrodkowymi układami nerwowymi. Neurony te, ponieważ nie ulegają odnowieniu i nie mogą być zastąpione przez inne neutrony w obrębie nerwu słuchowego są przyczyną upośledzenia sprawności słuchu, a jego objawem jest:
- podwyższony próg słyszenia,
- nieodwracalny ubytek i przytępienie słuchu
Jeśli ubytek wynosi 26,5% mówimy o słuchu nieco przytępionym, który przeszkadza w słuchaniu muzyki
Jeśli wynosi 47,5% mówimy o słuchu przytępionym, który przeszkadza w prowadzeniu normalnej rozmowy.
Jeśli 66% to słuch mocno przytępiony, przeszkadza w prowadzeniu rozmowy telefonicznej.
Jeżeli przekracza 66% to słuch bardzo mocno przytępiony, przeszkadza w prowadzeniu jakiejkolwiek rozmowy.
Uszkodzenie receptora akustycznego narządu Cortiego a nawet jego tworów dodatkowych (błony bębenkowej, kosteczek) może nastąpić również w wyniku jednorazowych, krótkotrwałych ekspozycji hałasu powyżej 130 dB na to miejsce pracy (wstrząsy, wybuchy). Fala ta przemieszcza się z prędkością większą niż drgania akustyczne oddziaływuje na cały organizm człowieka a w szczególności atakuje ucho środkowe w wyniku czego następuje ostry uraz struktur anatomicznych narządu słuchu (pęka błona bębenkowa, łamie się rękojeść młoteczka, uszkodzeniu ulega staw łączący kowadełko ze strzemiączkiem). Zjawisko to powoduje spadek sprawności słuchu, aż do głuchoty całkowitej.
strazak_998