20. Wykorzystanie technologii informacyjnej.docx

1.      Wykorzystanie technologii informacyjnej i komunikacyjnej oraz środków multimedialnych w nauczaniu – uczeniu się.

Poniżej podano propozycje wykorzystania przez nauczyciela technologii informacyjnych w procesie nauczania innych przedmiotów. Nie chodzi tu jedynie o zastosowanie TI podczas lekcji, sugerowane rozwiązania dotyczą również zadań domowych przygotowywanych przy użyciu TI:

·         nagranie własnego wykładu, 5-15 minutowej prelekcji na temat wybranego zagadnienia. Jeśli nauczyciel dysponuje prostą kamerą internetową wykład może być wzbogacony obrazem, jeśli nie, na początek wystarczy sam głos. Ewentualnie można dołączyć zdjęcia czy ilustracje, odnoszące się do danego tematu;

·         można też przygotować klika slajdów w programie prezentacyjnym i dołożyć do tego nagranie dźwiękowe komentujące i rozwijające treści kolejnych slajdów;

·         ciekawe wydaje się też nagranie filmu (np. prezentującego doświadczenie chemiczne) i zamieszczenie go na YouTube. Uczniom nauczyciel podaje link i zachęca do obejrzenia;

·         bardziej czasochłonna metoda to stworzenie krótkiego kursu e-learningowego i samodzielnie lub przy współpracy ze szkolnym informatykiem zamieszczenie go na platformie e-learningowej, z której korzysta szkoła, np. środowiska moodle;

·         stworzenie bloga, związanego z danym przedmiotem, korzystając z darmowych serwisów typu Blogger czy Wordpress i zaproszenie uczniów do opanowania wybranego materiału z wykorzystaniem tej właśnie formy. Zachęcanie ich do własnych wpisów, komentarzy, podzielenia się uwagami i propozycjami;

·         zorganizowanie czatu i zaproszenie uczniów konkretnego dnia, na konkretną godzinę do rozmowy na zadany temat;

·         rozpoczęcie kilku wątków na założonej liście dyskusyjnej i zaproszenie uczniów do wspólnej dyskusji o wybranym zagadnieniu;

·         i wreszcie wykorzystanie gotowych, profesjonalnych, edukacyjnych programów multimedialnych przygotowanych na PC lub urządzenia mobilne. Na stronach portalu Edustyle.pl4 dostępny jest darmowy e-przewodnik dla nauczycieli pt. „Mobilna edukacja. M-learning, czyli (r)ewolucja w nauczaniu”. Zawiera on m.in. listę kilkuset aplikacji działających na tabletach czy smartfonach, możliwych do zastosowania w celu wzbogacenia i urozmaicenia nauczania różnych przedmiotów szkolnych.

Nie sposób w tym miejscu nie wspomnieć o Salmanie Khanie i jego Khan Academy,6 której obecne zasoby to ponad 3200 filmów z różnych przedmiotów i ponad 30 milionów lekcji przez Internet, których odbiorcami są uczniowie z całego świata.

W uatrakcyjnienie procesu edukacyjnego mogą wnieść swój spory wkład również uczniowie. Poniżej autorka przedstawia propozycje zadań, którymi nauczyciel może wzmóc zainteresowanie uczniów realizowanymi tematami:

·         przygotowanie przez uczniów krótkich filmów na zadany temat. Uczniowie bawią się, jednocześnie ucząc. Czują się odpowiedzialni za opracowany materiał, za pomysł i wykonanie. To motywuje ich do większego wysiłku w doborze treści, chcą dobrze wypaść na tle klasy, zaciekawić pozostałych, pokazać co umieją. Zwracają uwagę na to, co powiedzą podczas nagrania, na jakość merytoryczną prezentowanego filmu. Te wszystkie działania powodują, że dużo obcują z danym tematem, wyszukują informacje, wypytują ekspertów, czytają. I w ten sposób, niejako przy okazji nabywają wiedzę, która z racji czynnego udziału w jej zdobywaniu, pozostanie im w głowach na znacznie dłużej, niż miałoby to miejsce w przypadku tradycyjnych wykładów (odsłuchów) na dany temat. Film może być dokumentacją z przeprowadzanego doświadczenia chemicznego, fizycznego lub przyrodniczego. Tym samym powiększą się zasoby edukacyjne, z których później można wielokrotnie korzystać. Uczniowie bardzo dobrze dają sobie radę w przygotowaniu wartościowych filmów o tematyce edukacyjnej, o czym może świadczyć akcja „Tesco dla szkół”,7 z galerią ponad 580 ekofilmików;

·         przygotowanie przez uczniów elektronicznego albumu ze zdjęciami na zadany temat. Zdjęcia uczniowie mogą wykonać samodzielnie, bądź też wykorzystać te zamieszczone w Internecie (oczywiście ze wskazaniem źródła). Plusy za szerokie i oryginalne potraktowanie problematyki oraz wymóg sporządzenia opisu pod każdym zdjęciem, sprawi, że galerie będą naprawdę cennym źródłem informacji. Załóżmy, że omawiany jest temat ptaków – ich życia i zwyczajów. Uczniowie mogąc wykazać się kreatywnością, samodzielnością w doborze formy i techniki fotografii, a przy tym dostrzegając łatwość dostępu do źródeł, będą znacznie bardziej zmobilizowani do przygotowania ciekawych albumów, niż w przypadku zadania domowego polegającego na przyniesieniu materiałów drukowanych dotyczących życia i zachowań ptactwa i ustnym przedstawieniu tego co zapamiętali;

·         stworzenie przez uczniów nagrania dźwiękowego. W zasadzie każdy telefon wyposażany jest już w dyktafon, dzięki czemu w najbardziej dogodnym dla ucznia momencie może on wyrażać swoje myśli, dzielić się wrażeniami i utrwalać je w postaci nagrania. Może poprosić o wywiad ważną osobistość, z którą ma okazję się spotkać, może zaprosić do rozmowy osobę, z którą akurat przebywa. Będzie to swoistego rodzaju dokumentacja, która wzbogacona o zdjęcia stanie się bardzo atrakcyjną formą przekazu. Uczeń znacznie chętniej ją przygotuje niż tradycyjne szkolne wypracowanie, z racji formy bardziej ubogie zarówno w treści, jak i przekazywane emocje;

·         prowadzenie przez uczniów bloga tematycznego. Stworzenie i poprowadzenie bloga na zadany temat merytoryczny będzie zadaniem z radością podchwyconym przez uczniów. Mają okazję wykazać się w pracy zespołowej, w planowaniu, zbieraniu informacji, ocenianiu i komentowaniu. Działając w grupie uczą się wzajemnego słuchania, szacunku do siebie, sposobu dyskusji, argumentowania, kompromisu. W grę wchodzą działania i emocje, czyli sytuacje, w której uczymy się i z których zapamiętujemy najwięcej. Blogi to nie tylko internetowe pamiętniki z życia nastolatków, jak postrzegają to nauczyciele. Młodzież potrafi tworzyć dobre blogi tematyczne, czego dowodem są m.in. blogi Centrum Edukacji Obywatelskiej:8 blog programu „Młodzi Aktywiści Prezydencji”, blog programu „Szkoła z Klasą 2.0”, blog programu „Akademia Uczniowska”, blog programu „Młodzi przedsiębiorczy”, blogi o tematyce finansowej, w ramach konkursów Fundacji Kronenberga9 i inne. Dużą zaletą bloga jest możliwość jego tworzenia w dowolnym miejscu: w domu, w szkole, w poczekalni, w pociągu. Wystarczy dostęp do Internetu, który uczniowie przeważanie mają w swoich komórkach. Gdy mają coś do powiedzenia, zobaczyli lub usłyszeli coś ciekawego na temat, którego dotyczy blog, mogą od razu podzielić się tym z innymi. Tematyczne blogi klasowe mogą być bardzo dobrym uzupełnieniem i poszerzeniem wiedzy w ramach danego przedmiotu;

·         wspólne opracowanie hasła w Wikipedii. Uczniowie z pewnością będą mieli ogromną satysfakcję, że nie tylko się uczą, ale robią coś sensownego, przydatnego dla innych, że rezultaty ich pracy są widoczne, że przetrwają znacznie dłużej, a nie tylko trafią na biurko nauczyciela, a po sprawdzeniu do kosza. Wiąże się z tym poczucie dużej odpowiedzialności za jakość wykonanego zadania, co jeszcze silniej zmotywuje uczniów;

·         praca grupowa nad dokumentem elektronicznym. Aplikacje pozwalające na jednoczesną pracę wielu osób nad wybranym tekstem pozwolą grupie wykonać wspólne zadanie bez konieczności osobistego spotykania się. Gdy parę osób ma przygotować opracowanie na zadany temat, to dzięki możliwościom, jakie oferują narzędzia pracy grupowej, każdy z uczestników może mieć swój czynny udział. Ostateczna wersja będzie zapewne wynikiem licznych kompromisów. Uczniowie zdobywają wiedzę merytoryczną w dziedzinie opracowywanego zagadnienia, ale też poznają opinię innych, weryfikują własne poglądy, poznają różne koncepcje podejścia do tego samego tematu. Jednym słowem rozwijają się. I podobnie jak przy prowadzeniu bloga praca może odbywać się w dowolnych, optymalnych dla danego ucznia godzinach;

·         komunikacja w formie tele- lub wideokonferencji. Klasowe dyskusje z wykorzystaniem komunikatorów internetowych (np. skype, tlen, gadugadu) to kolejny sposób na sprawniejsze wykonywanie zadań grupowych. Narzędzia na co dzień wykorzystane przez młodzież do celów towarzyskich, mogą okazać się równie pomocne przy odrabianiu zadań domowych. Technologie integrują młodych ludzi.

Wyzwania stojące przed kształceniem w zakresie TI oraz z wykorzystaniem TI

Nie tylko edukacja w zakresie TI, ale praktycznie cały system edukacji stoi przed wielkimi wyzwaniami. Związane są one z faktem, iż komputery stały się powszechnym narzędziem, wykorzystywanym przez ludzi w życiu zawodowym i prywatnym. Obserwowana jest ścisła integracja technologii informatycznych z każdą dziedziną. Musi to znaleźć odzwierciedlenie w edukacji. Technologia informacyjna nie może być już nauczana jedynie jako odrębny przedmiot, musi pojawiać się jako nieodzowny element w nauczaniu każdego przedmiotu. Z uwagi na ciągły rozwój i zmiany w technologii, niewystarczające staje się podstawowe przygotowanie, niezbędna jest ciągła aktualizacja umiejętności i nabywanie biegłości. Edukacja zintegrowana z technologią informacyjną to zagadnienie bardzo szerokie, interdyscyplinarne i uwikłane w liczne konteksty: społeczny, psychologiczny, historyczny, a nawet polityczny i kulturowy, o czym już 11 lat temu pisał Morbitzer.10 Znajdująca się w trudnej sytuacji finansowej polska szkoła odczuwa braki w wielu dziedzinach – od wyposażenia sprzętowego, poprzez niedoinwestowaną infrastrukturę, po aż nisko wynagradzanych nauczycieli. Nowego spojrzenia wymaga również strona merytoryczna kształcenia, związana z podstawami programowymi, celami kształcenia, nowa rolą i odpowiednim przygotowaniem nauczycieli. Mimo podejmowanych dużych wysiłków i systematycznie poprawiającej się sytuacji w zakresie informatycznego przygotowania nauczycieli nadal odczuwalny jest duży deficyt specjalistów, posiadających zdolności pedagogiczne oraz wiedzę dziedzinową zintegrowaną z umiejętnościami stosowania w jej ramach technologii informacyjnej. Edukacja dziedzinowa zintegrowana z technologią informacyjną to zupełnie nowa jakość – to nie system, będący prostą sumą elementów składowych. Efektu synergii dostarczają tu interakcje na płaszczyźnie: uczeń – komputer – nauczyciel – uczeń oraz wszystkie procesy związane z motywacją do podejmowania aktywności, wyszukiwaniem i pozyskiwaniem informacji, przekształcaniem ich w wiedzę oraz wykorzystywaniem w praktyce.

Jak nowoczesną edukację postrzegają sami uczniowie? Co chcieliby zmienić w swojej szkole? Warto w tym miejscu przytoczyć wyniki badań przeprowadzonych wśród amerykańskich uczniów przez portal eSchoolNews.11 Otóż uczniowie zwrócili uwagę na takie kwestie jak:

·         przydatność zdobywanej wiedzy Uczniowie chcą wiedzieć po co uczą się danego zagadnienia, do czego będzie służyć przekazywana im wiedza. Narzucany program i archaiczny dla wielu uczniów system klasowo-lekcyjny jest zupełnie oderwany od kontekstu realnego świata, w którym żyją. Trudno zatem pokazać uczniom cel i sens podejmowanego przez nich wysiłku. A tego właśnie oczekują: odniesienia nauki do rzeczywistości. Chcą wiedzieć jak i gdzie będą mogli wykorzystać swoją wiedzę. Oczekują więcej praktycznej nauki, chcą eksperymentować, dyskutować i zastanawiać się co zaobserwowali, a następnie powtarzać te czynności. Przeładowany program często nie pozwala na głębsze zrozumienie problemu, bo po prostu nie starcza czasu;

·         możliwości wyboru Młodzi ludzie chcą uczestniczyć w podejmowaniu decyzji. Chcą wybierać, co robią na zajęciach, czym zajmują się w klasie. Chcą mieć wpływ na to, co czytają i o czym piszą, jak dużo czasu poświęcają na wybrane zagadnienia i na jakim poziomie szczegółowości się ich uczą;

·         innowacje i interaktywne technologie Uczniowie wyrażają potrzebę uczenia się w sposób bardziej zabawowy, kreatywny. Szkoła w obecnym kształcie jest dla nich po prostu nudna. Chcą, by nauczyciel przemawiał do nich językiem współczesnych technologii – używając tych narzędzi, z których oni sami korzystają w domu, a które służą do nauki matematyki, pisania, wyszukiwania informacji, obserwowania procesów chemicznych, zjawisk fizycznych, a także nauki języków obcych – w trakcie gier językowych, a przedsiębiorczości – podczas gier symulacyjnych;

·         nauczyciele-mentorzy „Uczniowie potrzebują nauczycieli, którzy ich szanują i dbają o nich, którzy angażują ich w uczenie się i pokazują związek nauki z życiem, a nie tylko mówią im, czego mają się nauczyć”.12 Chcą też poświęcania większej ilości czasu na refleksję o tym, czego się uczą.