WYKŁAD 1.
Egoizm, dominujący sposób działania: Machiavelli, Hobbes, Meneville, Nietzsche
Stanowiska umiarkowane (egoizm dominuje ale człowiek uwzględnia interesy innych): Epikur, Konfucjusz, Platon, Arystoteles, Mill
Rozróżnienie altruizm-egoizm: Comte
Epikur – hedonizm (dążenie do zaspokajania przyjemności DUCHOWYCH); „Nie można żyć przyjemnie nie żyjąc spokojnie i bezpiecznie a nie można żyć spokojnie i bezpiecznie jeśli inni ludzie nie żyją przyjemnie”
Platon - dobre uczynki źródłem zadowolenia nawet gdy połączone z ofiarą czynią z moralności czynnik szczęścia
J. Mill - dążenie jest moralne jeśli służąc interesowi własnemu służy zarazem interesowi ogółu
Arystoteles - ”Niechaj postępowanie zgodne z nakazami przyjaźni oznacza życzenie drugiej osobie tego co sami uznajemy za dobre, życzenie ze względu na tę osobę nie ze względu na nas samych”
POLIMOTYWACYJNY CHARAKTER ZACHOWAŃ (EGOIZM I BEZINTERESOWNOŚĆ):
D. Hume - Reakcja współczucia nasila się w konfrontacji ze złym położeniem innych. Jej zakres może być duży, i nie ograniczać się do krewnych, bliskich czy podobnych nam ludzi.
Kant - przekraczanie granic egoizmu stanowi o istocie natury ludzkiej; dylemat nie sprowadza się do tego czy coś jest czy nie egoistyczne ale czy jest czy nie moralne
Kropotkin - Człowiek z natury jest dobry i altruistyczny. Państwo z aparatem przymusu uniemożliwia mu rozwój i kształtowanie pozytywnych cech charakteru.
Zachowania prospołeczne to akt behawioralny, altruizm jest to bardziej ogólna dyspozycja. Altruizm nie musi być działaniem wobec innych osób, może być np. przejawianiem pozytywnych emocji wobec innych,
WYKŁAD 2.
Altruizm biologiczny - działanie jednego osobnika wobec drugiego, które zmniejsza szanse pierwszego na przeżycie na rzecz zwiększenia tej szansy u drugiego (Dawkins, 1976)
W sensie ewolucyjnym – tak samo jak u góry tylko zmniejsza się jeszcze szanse na wydanie potomstwa.
Altruizm krewniaczy (HAMILTON) - proces faworyzacji cech korzystnych dla przeżywalności wszystkich osobników blisko spokrewnionych. Uwarunkowany biologicznie. Łączy się z nim dobór krewniaczy – to genotyp a nie osobnik jest jednostką ewolucji. Dostosowanie indywidualne + dostosowanie krewnych = dostosowanie łączne. Miara dostosowania – liczba wydanego potomstwa. Akt altruizmu opłacalny jeśli zysk obdarowanego x współczynnik pokrewieństwa > niż koszt ofiarodawcy. Umysł człowieka zaprojektowany przez dobór naturalny do kategoryzowania ludzi ze względu na stopień pokrewieństwa i kalkulacji kosztów i zysków wchodzenia z nimi w interakcje. Kluczowe są trafne mechanizmy rozpoznawania krewnych:
a) Mechanizm bliskości – bliska lokalizacja oznacza krewny
b) Mechanizm znajomości – „imprinting”; bardziej złożone interakcje społeczne: jeśli znasz- pomóż. Krewny – znajomy. [Izraelczycy i kibuc]
c) Mechanizm podobieństwa – dopasowanie fenotypu [eksperyment z morfami i oddawaniem hajsu].
d) Allele rozpoznawcze - hipotetyczne wrodzone detektory cech
gen „efektu zielonej brody” _ 3 efekty w fenotypie (1) rozpoznawalność [hipotetyczna zielona broda], (2) zdolność wykrywania [tej cechy u innych],(3) uprzywilejowanie osobników obdarzonych ta cechą
Jest dużo dowodów na wrodzony charakter rozpoznawania krewnych.
Kontakt emocjonalny, empatyczna troska wyjaśniają mniej zmienności zachowań altruistycznych niż pokrewieństwo.
Rezultaty badań Bursteina i in.: wzrost pomocy z pokrewieństwem, tempo wzrostu szybsze w warunkach zagrożenia życia, faworyzacja krewnych płci żeńskiej niezależnie od płci dawcy pomocy.
zasobność: nie różnicuje pomocy bliskim krewnym: bogatym i ubogim w sytuacji życia i śmierci ale różnicuje dalekim: bardziej zasobnym pomaga się częściej gdy zyski trywialne - reputacja: pomoc rośnie w miarę jak zasobność odbiorcy maleje i w miarę wzrostu pokrewieństwa
zdrowie: różnicuje na korzyść zdrowego krewnego w warunkach życia i śmierci ale w warunkach przysługi - reputacja zależność jest odwrotna
Większe poświęcenie dla krewnych - odmienna racjonalność altruizmu krewniaczego od klasycznego rachunku opartego na własnym interesie: ludzie niechętnie ponoszą ryzyko ratowania znajomych ale zdecydowanie ryzykują gdy grupa składa się z krewnych
Altruizm wzajemny (TRIVERS) – altruizm poza kręgiem krewnych. Warunkiem jest wzajemność i zysk obu stron. Ten typ altruizmu jest faworyzowany przez dobór naturalny jeśli pomoc udzielana jest osobnikom rewanżującym się. Uwarunkowania poznawcze ograniczające oszustwa. Mechanizmy afektywne wspomagają pomoc niespokrewnionym. Warunki: Koszt A < korzyści B; duże prawdopodobieństwo ponownej interakcji, zdolność detekcji oszustów. Dowody: „schodkowy problem dóbr publicznych”, dylemat więźnia.
Mechanizmy warunkujące sukces strategii „wet za wet” warunkują altruizm wzajemny:
- uprzejmość – zawsze zaczynaj od współpracy
- odwetowość – odpowiadaj zdradą na zdradę; zachęcaj do współpracy
- wybaczanie - poprzestawanie na 1 akcie zemsty; powrót do współpracy
- czynnik czasu - ”cień przyszłości” wzrost efektywności wraz z kolejnym spotkaniem przy pamiętaniu o przeszłości
Teoria przyjaźni (Tooby i Cosmides) – rozszerza zasady altruizmu wzajemnego o przyjaźń.
Mechanizmy afektywne warunkują przyjaźń a uwalnianie zasobów poznawczych zaangażowanych w testowanie relacji . Największy zysk ze współpracy a gdy relacja uwarunkowana automatycznymi, afektywnymi mechanizmami a koncentracja na relacji - współdziałaniu a nie na analizie zysków i strat.
WYKLAD 3
Matematyczna teoria użyteczności – metodologiczna podstawa teorii gier zakłada:
- świadomość dostępnych strategii i wyników oraz ich użyteczności;
- bada zachowania racjonalnych graczy maksymalizujących subiektywną wartość wyników;
- gracz - osobnik podejmujący decyzje w niezawisły sposób
- Wybory są zdeterminowane użytecznością
Współzależność społeczna – osiągnięcie pożądanych celów zależy nie tylko od własnych działań ale także od działań pozostałych uczestników sytuacji.
Ludzie odstępują od strategii maksymalizacji zysku, bo mają inne definicje własnego interesu:
a) Kelley, Thibaut – subiektywna wartość wyniku -> funkcja wielu zmiennych: wyników własnych i INNYCH.
b) Orientacje społeczne (Mc Klintock) - względnie stałe preferencje co do podziału dóbr pomiędzy siebie i innych (do określonego zachowania w sytuacji współzależności)
Orientacje społeczne: jest duża ilośc czynników wpływająca na ich wybór w danej sytuacji: informacja o sklonnosciach innej osoby, druga osoba czlowiek albo komputer, czestsza kooperacja z tymi, ktorzy maja taka sama orientacje; czestsza kooperacja z tymi, o ktorych wiadomo, ze sa ‘moralni’; dystans fizyczny, mozliwosc komunikacji; wplyw instrukcji, wplyw definicji sytuacji; sposob reprezentacji wynikow, liczba osob; wiek; ilosc rodzenstwa.
Metody badania orientacji społecznych:
a) Metoda Madsena - łączenie dzieci w 4- osobowe zespoły a zadanie wymagające współpracy. Obserwacja i klasyfikacja sposobu wykonania zadania jako prospołecznego gdy wszystkie dzieci współpracowały lub jako rywalizacyjna gdy przynajmniej 1 nie współpracowało.
b) Gry macierzowe - prezentacja karty z macierzą i wybór dwóch opcji A i B: wybór o.b. wraz z wyborem dokonanym przez drugą osobę wskazywały na macierz wyplaty którą dostawała o.b. W trakcie badania o.b. wybierała od 3 do 24 macierzy (informowana o wyborze partnera).
c) Gry rozłożone - wybór jednej opcji _ końcowa wypłata uzależniona także od wyboru innej osoby (suma własnego wyboru i innego). Prezentacja od 9-36 dominująca orientacja – ta przejawiana w 2/3 wyborów
d) Metoda warszawska – szeregowanie podziałów wyników od najbardziej do najmniej atrakcyjnego. Potem koreluje się to uszeregowanie z teoretycznym, idealnym uszeregowaniem dla altruisty, indywidualisty, kooperanta.
Hipoteza trójkąta – (Kelley, Stahelsky,1970) osoby rywalizacyjne spostrzegają świat jednorodnie – zgodnie z własnym zachowaniem, kooperacyjni dostrzegają całe spectrum intencji innych.
(Kulman, Marshello; Kulman, Wimberley) trzy grupy (indwidualistyczni, kooperacyjni, rywalizacyjni); partner zaprogramowany – „lustrzane odbicie”, kooperacyjne oraz rywalizacyjne wybory. Mierzono ilość kooperacyjnych wyborów. Wyniki: osoby rywalizacyjne najrzadziej wybieraly zachowania maksymalizujace wspolny zysk, byli niewrazliwi na zachowanie partnera; osoby kooperacyjne wspoldzialaly (chyba, ze partner byl rywalizacyjny); osoby indywidualistyczne – zachowywaly sie plastycznie.
Trafnosc odczytywania intencji u innych jest wieksza dla osob z orientacja prospoleczna.
WYKLAD 4.
Zróżnicowanie prospołeczności (skupionej na nagrodach wewnętrznych) ze względu na obiekt:
a) Allocentryzm – skupienie na 1. Osobie
b) Socjocentryzm – skupienie na większej ilości osób
Zróżnicowanie ze względu na rodzaj wzmocnień wewnętrznych:
a) Endocentryczne
b) Egzocentryczne
Egoizm to postawa, egocentryzm to właściwość umysłu!
Badanie Stanleya – studentki oczekujące na silne bodźce bólowe wolały spędzać czas razem niż osobno.
Potrzeba wyróżnienia – badanie Codola rzadsze deklaracje pomocy (ratowania tonącego) osób o wyrazistych cechach wyglądu zewnętrznego i nietypowych imionach w porównaniu z „przeciętnymi” oraz w warunkach „tłumu plażowiczów” niż „kilku osób”
Decyzyjny model interwencji w sytuacji kryzysowej (Darley, Latane): dostrzeżenie wydarzenia -> interpretacja jako sytuacja kryzysowa -> przypisanie sobie odpowiedzialnosci -> wiedza o tym, jak pomoc -> mozliwosc realizacji. (Brak zainteresowania motywami, patrzymy tylko na zachowania)
Spelnienie wszystkich (!) warunkow jest konieczne, aby pomoc zostala podjeta. Wszystkie warunki uwarunkowane sa sytuacyjnie.
Weryfikacja eksperymentalna modelu:
A) Badanie (Darley, Batson) – kazda o.b. wychodzila oddzielnie z Sali w ktorej prowadzony byl wyklad. Kazda z osob widziala goscia zwijajacego sie z bolu. zm. niezależna: pośpiech/ brak pośpiechu; zm. zależna: pomoc; zm. pośrednicząca/kont.: poziom religijności; o.b. słuchacze seminarium duchownego; Wyniki:
Warunki pośpiechu – 10% osób pomogło
warunki braku pospiechu – 63% osób pomogło
c) Badanie (Darley, Latane) „z ulatniającym się dymem” - zm. niezależna: warunki grupowe vs indywidualne; zm. zależna: interwencja: czas; Wyniki: Warunki indywidualne - 75% ; Warunki grupowe - 12% interwencji. Tłumaczy sie to efektem niewiedzy wielu - zjawisko, które zachodzi kiedy obserwatorzy sytuacji krytycznej starają się wyglądać na opanowanych i przekazują sobie nawzajem mylne sygnały, że nie ma potrzeby działać.
d) Badanie z upadajaca kobieta - zmienna niezależna : war grupowe vs indywidualne; zmienna zależna – częstość i czas pomocy; wyniki: Warunki indywidulane -70% Warunki grupowe – 40% interwencji. Interpretacja: efekt widza - polega na obniżaniu się prawdopodobieństwa zareagowania świadków kryzysowego zdarzenia wraz ze zwiększaniem się liczby świadków tego zdarzenia.
e) Badanie z symulacja ataku padaczki przez telefon; zmienne takie same jak wyzej; warunki Indywidualne - 85% ; warunki grupowe – 40% interwencji; ten sam efekt co w d) tylko inaczej nazwany jako efekt rozproszenia odpowiedzialnosci.
Wnioski: Obecność innych wpływa na procesy percepcyjne (niewiedza wielu), zachowanie (efekt świadka) i motywację (rozłożenie odpowiedzialności). Jest to wpływ automatyczny (Bargh)!
Dalsze badania (warunek 4: wiedza o tym jak pomóc):
a) Pozytywna zaleznosc miedzy udzieleniem pomocy osobie porazonej pradem a obyciem ze sprzetem elektrycznym (Word, Clark)
b) Pomoc ofiarom ataku padaczkowego czestsza wsrod osob wysokich (Schwartz, Clausen)
c) Manipulowanie informacja o poziomie kompetencji zwiekszala pomoc w sytuacji ucieczki szczurow (Ben David, Schwartz)
d) Zawodowe pielegniarki czesciej niz studenci udzielaja pomocy w sytuacji wypadku (Cramer)
Im bardziej wyrazista sytuacja cierpienia, tym bardziej zdecydowane i czeste protesty obserwatorow (Tilker)
(Piliavin i in.) pomoc najczęściej była udzielana samotnym matkom mieszkającym najbliżej miejsca zamieszkania osób wśród których organizowano zbiór datków
Przeciazenie urbanizacyjne (Milgram) – badania Altman (zgubiony adres); Amato (kulejacy mezczyzna z krwawiaca noga, zgubienie koperty). Stebley – liczy sie nie to gdzie ktos sie urodzil, ale LOKALIZACJA wypadku.
Czynniki srodowiskowe modyfikujace sklonnosc do pomocy: halas [Mathews, Canon], zageszczenie spoleczne: im wieksze tym mniejsza pomoc [Levine], zageszczenie przestrzenne (w kawiarni, nie odnosili tac); temperatura, zapachy (przyjemne sprzyjaja pomaganiu [Baron])
WYKLAD 5.
Pobudzenie to fizjologiczny poziom emocji (reakcja na sytuację innej osoby). Mechanizmy pobudzeniowe to wrodzone podłoze altruizmu. Mechanizm zaangażowania a stan dyskomfortu a motywacja do jego redukcji a zmiana sytuacji innej osoby. Sa dwa systemy pobudzenia: reakcja orientacyjna i obronna.
Wielkość pobudzenia zależy m.in. od: siły S; jednoznaczności oznak cierpienia, podobieństwa do ofiary, czasu, dystansu fizycznego (Piliavin i in. 1982)
Model procesu interwencji w sytuacji kryzysu (Piliavin, Dovidio Gaertner, Clark). Determinanty przychodzenia z pomoca – specyfika interwencji: problem, kryzys, nagly wypadek
Pobudzenie: koszt minus nagroda: Zaobserwowanie naglego wypadku powoduje pobudzenie awersyjne u swiadka. To zwieksza motywacje do obnizenia napiecia. Atrybucja pobudzenia w sytuacji ofiary _ decyduje o interwencji. Pobudzenie interpretowane jako empatyczne zainteresowanie _ także generuje pomoc (poza nagłym wypadkiem).
W tym modelu są koszty udzielenia pomocy i koszty jej nieudzielenia. Nieudzielenia: osobiste – obwinianie siebie, obwinianie przez ofiare; empatyczne – utrzymywanie sie nieprzyjemnego pobudzenia zwiazanego ze swiadomoscia cierpienia ofiary. W miarę h kosztów nieudzielenia pomocy hgotowość do pomocy. Po ustaniu kontaktu – pobudzenie zmniejsza się monotonicznie wraz z upływem czasu bez względu na udzielenie czy nie pomocy.
Pobudzenie _ głównym determinantem w sytuacji nagłego kryzysu
Pomoc_ efekt siły wypadkowej (koszta udzielenia vs nie udzielenia)
Intencje pomocy _ polimotywacyjne egoistyczne (bo własne awersyjne pobudzenie) ale także SYMPATYCZNE _koordynacja, włączanie potrzeb innych do Ja
Empatyzujaca indukcja (McDougall) – ‘doplyw percepcyjny’ odpowiedzialny za odbior i aktywizacje tych samych co obserwowane emocji. Wspolodczuwanie – AUTOMATYCZNA reakcja na odczuwanie emocji przez druga osobe. Empatyzujaca indukcja – rezultat zarazania sie emocjami.
Empatia emocjonalna - aktywny rodzaj pobudzenia powstającego w wyniku dostrzeżenia sytuacji innej osoby. Mechanizm uksztaltowany w toku ewolucji, wrodzony, o podlozu neuro...
wsobietylkoja