techniki zapamiętywania.doc

mgr Joanna Rulińska, mgr Aneta Zawalska

„Szybka i efektywna nauka

-techniki szybkiego zapamiętywania”

Ø  Łańcuchowa metoda skojarzeń

Ø  Zakładkowa metoda zapamiętywania

Ø  Technika rzymskiego pokoju

Ø  Efektywne notatki

Ø  Optymalne powtórki

Ø  Nauka w stanie relaksu

Ø  Bibliografia

Szkoła Podstawowa nr 28 w Bydgoszczy

          Obserwując współczesny świat trudno nie dostrzec ogromnego tempa rozwoju każdej gałęzi wiedzy. Przyszło nam żyć w erze podróży kosmicznych, świecie komputerów. Stare, skuteczne jeszcze do niedawna metody pracy umy­słowej preferowane w polskiej szkole przestają być wystarczające. Konieczne staje się wdrażanie nowych technik pomagających uczniom szybko i łatwo przy­swajać ogromne partie materiału. W miarę jak dziecko dorasta i osiąga kolejne szczeble szkolne wzrasta ilość wiadomości, które musi sobie przyswoić. Ważne jest jak nauczyć dziecko uczyć się. Na dzisiejszym spotkaniu chciałabym przy­bliżyć kilka z nowoczesnych technik szybkiego uczenia się oraz wskazać moż­liwość wykorzystania ich w pracy z uczniem.

Warto poznać sposób działania naszej pamięci. Pomoże to lepiej zrozu­mieć metody szybkiej nauki.    

Wszystko zaczyna i kończy w naszym mózgu- miliony szarych komórek zwanych neuronami...To właśnie neurony, połączone między sobą i wymienia­jące się informacjami, sprawiają, że myślimy, zdajemy sobie sprawę ze świata nas otaczającego, z istnienia samego siebie, pamiętamy epizody z przeszłości...itd.

W neuronach zmagazynowana jest cała nasza wiedza jaką posiadamy. Jednak w porównaniu do cyfrowej pamięci komputera, nasza pamięć działa całkiem ina­czej. Każda informacja, jaką pamiętamy, jest pamiętana przez różne neurony, bardzo dużą ich ilość, nawet w całkiem różnych obszarach mózgu. Pamięć komputera jest zorganizowana liczbowo, linearnie. Nasz mózg jest dużo bar­dziej skomplikowany. Nie mamy ponumerowanych obszarów pamięci, a każda informacja jest pamiętana przez mózg w „całości”, a nie poszczególne komórki. Połączone ze sobą neurony tworzą pamięć, która działa w specyficzny sposób – jesteśmy w stanie łatwo sobie przypomnieć informacje, o której przed chwilą myśleliśmy. W uproszczeniu: mózg „ optymalizuje” dostęp do ważnych infor­macji – tych, do których sięgamy często.

Jak więc mózg zapamiętuje, a potem wyszukuje i przypomina sobie informacje? Odpowiedzią są: skojarzenia. Przypominając sobie jakąkolwiek in­formacje używamy skojarzeń. Gdy chcemy sobie przypomnieć, co jedliśmy na obiad, kojarzymy najpierw- myślimy o tym co „pamiętamy”: czas obiadowy, kuchnia, talerz, widelec,itp... Po skojarzeniu wszystkiego co się wiąże z obia­dem, nasz mózg doszedł do informacji, która miała być przypomniana- „co je­dliśmy na obiad?”. Ta informacja „sama doszła” do naszej świadomości, gdy tylko pomyśleliśmy o tym, co kojarzy się z obiadem: o tym czym jedliśmy obiad, w jakim otoczeniu, itp. Co się przez ten czas działo w mózgu? Podświadomość szukała danej informacji w naszych komórkach. Przechodząc od jednego sko­jarzenia do drugiego, doszła do szukanej informacji: „co jedliśmy?”.

Jak mózg zapamiętuje? Podobnie- kojarząc to, co już pamięta z tym, co ma za­pamiętać. Robi to „za nas” podświadomość. Szczególnie dobrze kojarzą nam się obrazy, dźwięki, zapachy – to, z czym spotykamy się od początku naszego ist­nienia. Bardzo kiepsko kojarzymy „suchy” tekst z podręcznika, szczególnie taki bez obrazków...ewolucja wykształciła naszą pamięć do pamiętania tego co spo­tykaliśmy w naszym otoczeniu. Do przeżycia potrzebowaliśmy pamiętać jak wyglądały niebezpieczne dla nas zwierzęta, jakie dźwięki wydawały, jak pach­niały jadalne rośliny. W kilka wieków obcowania, z jakże różnym rodzajem in­formacji – literkami tworzącymi zdania, nie zmieniliśmy wcześniejszego wy­siłku ewolucji, która wykształciła naszą pamięć do dobrego pamiętania bodź­ców, które nie mają (pozornie) nic wspólnego z tekstem.

ZINTEGROWANE PÓŁKULE MÓZGOWE –plakat

Obie półkule mózgowe specjalizują się w odmiennych typach aktywności. Lewa półkula mózgowa odbiera i zapamiętuje wszelkie informacje podane w sposób logiczny, cyfrowy i słowny. Prawa półkula mózgowa odbiera i zapa­miętuje bodźce podane w sposób obrazowy, globalnie. W uczeniu się zwykle bardziej obciążona jest bardziej lewa półkula, do niedawna określana jako do­minująca. Współczesne badania wykazały jednak, że najszybciej i najskutecz­niej uczymy się wtedy, gdy wykorzystujemy obie półkule jednocześnie. Anga­żując je w tym samym czasie włączamy do pracy cały mózg, a nie zaledwie jego fragment. Umiejętność zaangażowania w proces uczenia się obydwu półkul mó­zgowych, to zaledwie pierwszy krok. Co jeszcze wpływa na szybkość i jakość uczenia się? Zmysły. Każdy zgodzi się z faktem, że dzieci lepiej i chętniej uczą się przez zabawę. A co dzieje się w czasie zabawy? Małe dziecko manipuluje przedmiotem, przekłada go, wącha, smakuje, a więc poznaje za pomocą zmy­słów. Im częściej je wykorzystuje, tym szybciej i skuteczniej zapamiętuje.  

1.MNEMOTECHNIKA (gr.”mneme”=pamięć)

         Już starożytni Grecy odkryli w jaki sposób działa nasza pamięć (skojarzenia) i wymyślili sztuczki, dzięki którym można efektywnie i łatwo zapamiętywać numery, wiersze, itp.- informacje, które normalnie bardzo szybko „wylatują nam z głowy”. Trzeba się wykazać sprytem w tworzeniu skojarzeń.

Przykład:     Przypuśćmy, że masz zapamiętać nr kodu pocztowego: 56-789. Czy będziesz mieć problemy z zapamiętaniem tego numeru? Założę się, że nie, jeśli tylko skojarzysz sobie: 5, a każda następna cyfra jest o 1 większa. Taką informację, aż ciężko zapomnieć!

 ŁAŃCUCHOWA METODA SKOJARZEŃ – łańcuch zdarzeń         Każdy, kto uczył się historii wie, jak ważne jest zachowanie odpowiedniej chronologii, ( czyli następowania po sobie faktów). Nasz mózg znacznie łatwiej przyswaja sobie wiadomości, które w jakiś sposób łączymy z tym, co już znamy.

         Kiedy dowiadujesz się nowej rzeczy, na pewno starasz się połączyć tę informację z tym, co już znajduje się w jego pamięci. Ciekawe jest natomiast to, że można łączyć ze sobą informacje poznane przed sekundą. Na tym fundamencie opiera się system zapamiętywania nazywany „łańcuszkiem”. Skąd taka nazwa? System ten używany jest do zapamiętywania „w ciągu” rzeczowników. Może to być zarówno lista zakupów, jak i nowożytna historia Polski.

         W metodzie tej kojarzysz ze sobą kolejne pozycje, zwykle używając wymyślonej, zabawnej historii.

         Załóżmy, iż masz zapamiętać następującą listę zakupów:

         Chleb, jajka, masło, pomidory, mleko.

Jak szybko zapamiętasz tę listę? Jaka będziesz mieć pewność, że wszystko sobie przypomnisz jutro, pojutrze, za tydzień, dwa?

Dzięki tej metodzie będzie dużo większa szansa, że przypomnisz sobie tą listę. Skojarzenia. Aby wymyślić dobre skojarzenia potrzebna jest wyobraźnia. Skojarzenia- wyobrażenia, wykorzystujące wszystkie zmysły, i te skojarzenia, które są zabawne, przesadzone niezwykłe, dziwne- są dobre, bo zapadają na długo w pamięci, a właśnie o to chodzi.

Przykład:

Wyobraź sobie siebie wchodzącą do sklepu. Pierwsze co rzuca ci się w oczy, po wejściu do sklepu, to dostawa świeżego chleba. Czujesz jego zapach, wyobrażasz sobie jaki musi być smaczny. Dostawca, niezdarnie przeciągając skrzynię z pieczywem, zahacz o półkę, na której znajdują się jajka...i tak! Oczywiście – wszystkie spadają rozbijając się. Powstaje przy tym duży hałas i zamieszanie w sklepie. Jedno jajko rozbiło się na bucie chłopca, który stał akurat przy kasie i trzymał w ręku masło. Chłopak się zdenerwował, rzucił masło na podłogę...masło rozwaliło się robiąc jeszcze większy miszmasz. Podłoga wysmarowana jajkami i masłem była bardzo śliska. Sprzedawca próbując podejść, aby zrobić porządek pośliznął się... spróbował się złapać półki z pomidorami...lecz była zbyt słabo przymocowana i zleciała, a pomidory wysypały się mu na głowę. Akurat w tym momencie ktoś, najwidoczniej bardzo się śpieszący, wszedł do sklepu i zapytał „czy jest mleko?”, po chwili zauważył całą tą dziwną sytuację i się roześmiał.

Ta historia była nierealna, zwariowana dziwna- zapadająca więc łatwo w pamięć ( i na długo).  

ŁATWE ZAPAMIĘTYWANIE DŁUGICH LICZB

         Numery telefonów, PIN, daty- czy nie wspaniale byłoby móc to wszystko pamiętać z łatwością? Można! Trzeba tylko wymyślić sensowne skojarzenia pomiędzy liczbami, a czymś co łatwiej wpada nam w pamięć.

         Aby łatwo zapamiętać liczby, najpierw trzeba zapamiętać „ alfabet kodów”. Każdej cyfrze od 0 do 9 odpowiada pewna spółgłoska. Gdy tylko trzeba będzie zapamiętać jakiś numer, przekształcamy go w podane spółgłoski, dodajemy samogłoski i mamy wyraz, najlepiej rzeczownik, który możemy sobie wyobrazić, skojarzyć w jakiejś historii- dzięki czemu łatwo zapamiętać.

ALFABET KODÓW:

1 – t, d   ( t ma jedną pionową kreskę)

2 – n      ( n ma dwie pionowe kreski)

3 – m     ( m ma trzy pionowe kreski)

4 – r       ( r jest głoską wyrazu „cztery”)

5 – l       ( rzymskie 50= L)

6 – j, c   ( odwrócone J wygląda jak 6)

7 – k, g  ( wyobraź sobie K narysowane z dwóch siódemek)

8 – f, w  (zakrzywiona f ma dwie pętle jak 8)

9 – p, b  (odwrócone P wygląda jak 9)

0 – z, s  (wyraz „zero” zaczyna się na Z)

Załóżmy, że mamy zapamiętać  liczbę „49”, gdyż jest to sala, w której będzie jakieś spotkanie. Najpierw kodujesz 49 na literki kodu:

4 = r

9 = b lub p

Masz r i b lub p. Dodajesz teraz jakieś samogłoski, by utworzyć z tego wyraz, najlepiej rzeczownik, aby można było sobie daną rzecz wyobrazić, a więc łatwo skojarzyć. Np. RyBa.  Teraz kojarzysz rybę z salą, w której masz spotkanie.

 „ Dobre pomysły nie są przyswajane samoczynnie. Muszą być wdrażane w praktykę z nieustraszoną cierpliwością.”

Często mamy do zapamiętania całkiem inne informacje: skomplikowane relacje, historie, dziwne nazwy. Jak sobie z nimi radzić?

Należy szukać skojarzenia pomiędzy informacjami już pamiętanymi, a informacja do zapamiętania.

Skojarzenia to jedyny sposób w jaki mózg zapamiętuje nowe informacje.

Nawet, gdy próbujemy bezmyślnie powtarzać jakąś informację ( próbując ją zapamiętać ) to zapamiętujesz ja w końcu, bo tworzy się jakieś skojarzenie ( nawet poza naszą świadomością). Wiedząc jak działa pamięć można samemu wymyślać skojarzenia – zapamiętywać szybciej i skuteczniej. To nic, że poświęca się sporo czasu ma wymyślanie skojarzenia. Jeśli cos trzeba zapamiętać na dłużej – skutecznie, to czas zainwestowany w wymyślanie dobrego skojarzenia pewnie się zwróci.

         Niestety nie ma uniwersalnej recepty jak uczyć się historii, biologii czy innego przedmiotu. Każdy z nas jest inny. Niektórzy mają lepsza pamięć wzrokową, inni słuchową, jeszcze inni maja dobrze wykształcony zmysł dotyku i zapamiętują dobrze wrażenia dotyku. Nie należy się ograniczać w wyobrażeniach tylko do jednego zmysłu – im więcej zmysłów jest użytych w wyobraźni tym lepsze skojarzenia, chociaż powinniśmy brać pod uwagę bodźce, które najlepiej pamiętamy.

         Jeśli nie wiemy jaki skojarzenie wymyślić do danego pojęcia – spróbuj chociaż sobie wyobrazić to pojęcie. Nie wymyślaj skojarzenia na siłę. Zapamiętywanie powinno być przyjemnością, a nie wysiłkiem. Nie zawsze trzeba wymyślać ( nie zawsze wręcz się da ) skojarzenie w historyjce, w podobieństwie pisowni czy brzmienia wyrazów. Często trzeba improwizować i w wyobraźni ujrzeć pojęcia do zapamiętania.

 ZAKŁADKOWA METODA ZAPAMIĘTYWANIA

Jest to jedna z głównych technik pamięciowych.  Zakładka to obrazowe (łatwe do wyobrażenia) krótkie słowo, które jest w naszej pamięci dostępnej (Świetnie je pamiętam).

Z tym słowem można łączyć nieskończenie wiele nowych informacji. Dzięki temu nowa wiedza jest bardzo szybko zapamiętywana. W szczególny sposób metoda ta wykorzystuje prawo skojarzeń – nowe informacje trzeba połączyć, z tym, co dobrze znamy i pamiętamy.

Podstawą stosowania zakładkowej metody zapamiętywania, tak jak i innych mnemotechnik, jest aktywne, sprawne posługiwanie się wyobraźnią.

Oto przykład wykorzystania tzw. zakładek osobistych, czyli wybranych dowolnie miejsc na swoim ciele.

Najpierw „zbuduj” listę przykładowych zakładek osobistych. Przedstawię Ci moją propozycję. Koncentruj uwagę na kolejnych zakładkach; dotykaj ich w trakcie wyliczania.

stopy, kostki, łydki, kolana, uda, pośladki, brzuch, klatka piersiowa, barki, szyja, nos, uszy, włosy.

A teraz nie patrząc na listę powtórz swoje zakładki osobiste w kolejności, dotykając każdą z nich.

Wybierasz się do miasta, aby załatwić parę spraw i dokonać kilku zakupów. Rezygnujesz z zapisywania tego, co masz zrobić, na kartce. Na pewno więc jej nie zgubisz i wiesz, że dodatkowo świetnie trenujesz pamięć. A tak wygląda lista rzeczy, które masz do załatwienia:

  1.  kupić banany;

  2.  kupić pomidory;

  3.  odebrać zegarek oddany do naprawy;

  4.  pobrać pieniądze z banku;

  5.  oddać książki do biblioteki;

  6.  wymienić opony w samochodzie na „zimowe”;

  7.  wysłać karty świąteczne;

  8.  kupić pastę do zębów;

  9.  kupić mleko;

10.  kupić butelkę wina;

11.  odwiedzić przyjaciół;

12.  kupić wędlinę;

13.  zaprowadzić psa do weterynarza.

Teraz łączysz w wyobraźni po kolei informacje, które masz zapamiętać z kolejnymi zakładkami. Zadbaj, aby Twoje wyobrażenia były jak najbardziej wyraziste (szczegółowe), a sceny, które „reżyserujesz”, pełne humoru, nierealne, absurdalne, groteskowe, dynamiczne, pełne wyolbrzymień. Takie właśnie cechy Twoich wyobrażeń będą skuteczne w ich zapamiętaniu.

 A więc włącz swoją wyobraźnię na pełne obroty i „wyświetl” w swoim umyśle takie sceny:

 Zobacz, jak twoje stopy zapadają się w rozgniatane banany ( Zobacz wyraźnie ich kolor, wielkość. Przypomnij sobie ich zapach.). Zobaczyłeś ten obraz? Wystarczy 8-10 sekund.

 Na kostkach, niczym kowboj ostrogi, Ty masz dwa ogromne pomidory. (Jeden mocno czerwony, drugi zielony. „Sprawdź”, jak ciężko się z nimi idzie.

 Kolejna zakładka -  łydki. Masz na nich bardzo duże zegarki na paskach. Słyszysz, jak tykają?

 Wchodzisz na kolanach do banku. „Podchodzisz” do kasy, prosisz o pieniądze i w taki sam sposób wychodzisz. Wywołujesz wielkie zdziwienie innych ludzi.  

 A teraz wesoło w wyobraźni wkraczasz do biblioteki, żonglując książkami, które odbijają się od kolan, niczym piłka u Maradony. „Zobacz” to wyraźnie!

 Niczym bohater filmu rysunkowego, sprężyście na pośladkach przeskakujesz z opony na oponę. Opony są wielki a Ty odbijasz się przynajmniej za każdym razem na 10-15 metrów do góry. Niezła zabawa!

 Wyobraź sobie swój brzuch cały w przyklejonych kolorowych, nastrojowych świątecznych kartach.

 Zakup pasty do zębów. To będzie prawdziwa rozkosz dla ciała. Znaną Ci pastą smarujesz klatkę piersiową.

 Teraz zobacz w wyobraźni dwa ogromne kartony mleka na swoich barkach. Rozpoznaj „markę” opakowania i dynamicznym ruchem swojej zakładki podrzucaj mleko nad głową. Opanowałeś w ten sposób żonglowanie kartonami z mlekiem. Uśmiechnij się do swoich wyobrażeń i tego oryginalnego pomysłu.

 Aby pamiętać o zakupie wina, „wyświetl” w swoim umyśle scenę, w której niesiesz na szyi na sznurku wielką butelkę wina. Przyznaj, że to bardzo niespotykany naszyjnik.

 Odwiedziny przyjaciół. Zakładka „nos”? Wszystko da się połączyć! Wyobraźnia nie ma granic. Bo oto swoim nosem rytmicznie i mocno, donośnie pukasz do drzwi swoich znajomych.

 Masz jeszcze pamiętać o kupnie wędliny. Uruchom, więc swoją wyobraźnię. Co powiesz na urocze, kołyszące się kolczyki wykonane z plasterków kiełbasy? Pomysł tak dziwaczny, że na pewno go zapamiętasz

I została „wycieczka” z psem do weterynarza. Zobacz swojego ulubieńca, który w łapach trzyma grzebień i układa Ci całkiem nową fryzurę.

A teraz odtwórz z pamięci całą listę. „Wędruj” po kolejnych zakładkach i przypominaj sobie, jakie tam budowałeś obrazy i sceny.

Podążałeś w tym ćwiczeniu tropem moich skojarzeń. Pamiętaj, że dla Twojej pamięci najlepsze będą te, które w przyszłości sam będziesz wymyślał. 

TECHNIKA RZYMSKIEGO POKOJU
Ile razy musiałeś nauczyć się długiej listy, składającej się z iluś tam, nie dających się nijak powiązać elementów? A wykuć toto, ...