Filipowicz Kornel - DOM SPOKOJNEJ STAROŚCI.doc

DOM SPOKOJNEJ STAROŚCI

Kornel Filipowicz

i

Jabłonie wcześnie tego roku zakwitły. Widać je z okien poprzez czarne pnie i konary bezlistnych jeszcze drzew. Wygląda to, jakby tam, na końcu parku, gdzie zaczyna się młody sad, białoróżowa chmura zstąpiła z nieba, aby otulić i osłonić przed mrozem korony jabłonek ciepłym, puszystym szalem.

Dwaj mieszkańcy piętrowego, pomalowanego na jasnożółty kolor domu, pa­nowie Stanisław Omulski i Tadeusz Horwat, wyszli na spacer i przemierzali właśnie rozległy, ale niezbyt przyjemny, bo zdziczały i trochę wilgotny park. Gęsto rosnące stare drzewa rzucały tu zbyt wiele cienia na trawnik pokryty kępami bluszczu i barwinka. Panowie Omulski i Horwat nie skorzystali z wy­godnych, pustych o tej porze dnia ławek w parku. Dążyli w stronę młodego,' kwitnącego sadu.

—              Cieplutko dzisiaj — powiedział Horwat.

—              Ale ranki i wieczory jeszcze zimne.

—              To prawda, ranki jeszcze chłodne, ale w południe, jak słońce przygrzeje, czuje się, że wiosna idzie. Niech pan patrzy, panie Stanisławie, jak tam, w sadzie, ziemia dymi! Parę takich dni i będzie już zupełnie sucho.

—              Powietrze jeszcze wilgotne, ciężko oddychać — powiedział Omulski. Cierpiał na astmę, miewał duszności, które ostatnio dały mu się trochę we znaki. Zwolnił więc nieco kroku przytrzymując za rękaw swego towarzysza. Przeszli przez park i zatrzymali się na skraju sadu. Kwitnące jabłonie stały w blasku słońca, wyglądały jak bukiety. Nie było wiatru, panowała ’cisza, w koronach drzew brzęczały pszczoły.

—              O czym to mówiliśmy? -— spytał Omulski.

—              O spodkach latających i kosmicznej armii zbawienia?

—              Tak, ale nie o to mi w tej chwili chodzi.

—              O masonerii?

' — Właśnie. No więc, to się, proszę pana, nie datuje od wczoraj. Oni tę krecią robotę robią od czasów, kiedy Polska jest Polską.

—              Czy to nie przesada? Oni powstali dopiero gdzieś w czasie rewolucji francuskiej.

Omulski nie lubił tego dziada, Horwat był starszy od niego prawie pięć lat, miał obrzydli wy tik — poruszał bez przerwy ustami, jakby pykał fajkę.

Był poza tym namiętnym plotkarzem i kawalarzem, ale ze względu na swo­ją przeszłość — za premierostwa Grabskiego pracował w ministerstwie skar­bu — był tu jedynym człowiekiem, któremu mógł zaufać.

—              Nawet grubo przed, ale nie o to chodzi, jak się nazywali. To jest ciągle ta sama mafia, dążąca nieustannie do tego samego: osłabienia odporności na­rodu, do rozbicia państwa, zniszczenia jego strukjtury społecznej, dorobku kulturalnego, zerwania wszystkich więzów, rozdarcia wewnętrznego, zni­szczenia granic, pogrzebania naszej przeszłości i przekreślenia na zawsze przyszłości. Ja wiem, proszę pana, że pan ma trochę sceptyczny stosunek do religii...

—              Nie — powiedział Horwat niezwykle przytomnie, jeśli zważyć, że już od chwili szedł z odwróconą głową i z wielkim zainteresowaniem przyglądał się dwom dziewczętom, które zbliżały się od strony inspektów i niosły w wielkim, płaskim koszu rozsadę. — Nie do religii, tylko do kleru.

—              Tak czy owak — wierzy pan chyba w istnienie i działalność złego du­cha, diabła, demona — obojętne, jak nazwiemy tę siłę, która jest zaprzecze­niem wszystkiego, co jest we wszechświecie czyste, dobre, szlachetne, wzniosłe?

—              Tak, zło niewątpliwie istnieje — odpowiedział Horwat nie przestając obserwować dziewczęta, które złożyły kosz na ziemi i zabrały się do sadze­nia rozsady na długim zagonie, osypanym białymi płatkami niby śniegiem. —- Siądźmy sobie tu, na słoneczku — dodał i skierował się w stronę ławki. Omulski podąża za nim i mówi:

—              Ta diabelska siła nie darmo od samego Belzebuba, który był kiedyś aniołem, pochodzi! W ileż postaci potrafi się wcielić!

—              A propos wcielić — czy sądzi pan, że diabeł może wejść także na przy­kład w księdza? — spytał w zadumie Horwat. Omulski zerknął na niego ką­tem oka, ale twarz Horwata była poważna.

—              Wejść, wcielić się, czy tylko przebrać się w szaty duchowne? To różne rzeczy — powiedział ostrożnie Omulski.

—              Pytam, bo nie wiem, czy pan słyszał o tym wspólnym nabożeństwie ka- tolicko-protestancko-żydowskim?

—              Nie, coś podobnego?!

—              Przy głównym ołtarzu ksiądz katolicki, przy bocznych pastor i rabin.

—              Pan ze mnie żartuje...

—              Gdzieżbym śmiał. Czytałem w Le Monde, to było gdzieś na południu Francji.

—              Oczywiście, jeszcze jedna masońska impreza w tym kraju wielkiej wia­ry i wielkiego jednocześnie zepsucia. Straszne. To ich dzieło. A to wszystko po to, aby nas omamić i oszukać, zasiać wśród nas ziarno nieufności i zwąt­pienia, poróżnić ludzi między sobą, odebrać im wiarę i szlachetną prostotę serca i umysłu — zdeprawować, zniszczyć! To oni karmią nas od wieków słabością i zwątpieniem, fałszywą wiedzą, oszukańczą filozofią, amoralną ety­ką, zdegenerowaną literaturą i sztuką, które pchają nas w objęcia grzechu, w bagno, brud, prostytucję, zbrodnię! — Omulski zakończył to zdanie przy­śpieszając kroku i podnosząc głos, gdyż Horwat zdawał się myśleć o czym innym.

32

—              Może będę miał dzisiaj paczkę od Karola — powiedział Horwat sado­wiąc się na ławce i podciągając spodnie w miejscu, gdzie jego spiczaste ko­lana nadwerężały niebezpiecznie materiał. Mrużył oczy i patrzył w stronę budynku mieszkalnego z balkonami, na których wietrzyła się pościel.

—              Listy już były, paczki dopiero o pierwszej — powiedział Omulski i po- cżul ucisk w sercu na myśl o swoim synu, Władysławie, który był dzieckiem niedobrym a ożenił się, jak na złość, z kobietą, która miała jeszcze gorszy od niego charakter. Dobrali się jak w korcu maku. Próbował już na nich róż­nych sposobów, pisał co tygodnia, potem nie pisał przez całe długie lata, na koniec obraził się, napisał do nich, że zabrania im pisać i cokolwiek przysyłać, zabronił im tego, czego nigdy nie robili, i to okazało się najlepszym wyjściem. Oni nie musieli sobie zaprzątać więcej nim głowy, a on ocalił swój honor. Ciągnął dalej z mocą:

—              To oni zatruli serca i dusze ludzkie, pomieszali umysły Husa i Lutra, Woltera i Rousseau. Ich dziełem jest reformacja i wszystkie rewolucje. To oni przywiedli do upadku piękną Rzeczpospolitą, sprowadzili na nią rozbiory po to, aby wykrwawić nas w wojnach i powstaniach, unicestwić nasz naród, naszą religię, język* kulturę!

—              Ale dupa! — powiedział nagle Horwat.

—              Co pan mówi? — spytał Omulski nieco spłoszony i nie całkiem pewny tego, czy się nie przesłyszał. Swoją drogą, przyzwyczaił się już był do ordy­narności Horwata. Składał to na karb jego szlacheckiego i ziemiańskiego po­chodzenia, oni bywali tacy. Wybaczał mu to, choć sam tego okropnie nie lubił.

—              Nic, powiadam, że jest dobrze zbudowana ta młodsza Pieszczachówna.

Omulski zlekceważył uwagę Horwata i ciągnął dalej:

—              Nie potrzebuję panu chyba mówić, do czego masoneria w końcu dopro­wadziła. To, co pan widzi teraz dookoła siebie — to jej dzieło!

—              Ciągle to od pana słyszę. Ale przecież masonem był Kościuszko i Łu­kasiński, i Książę Józef. O! Idzie pani doktor Skołyszewska. Dzień dobrv. pani doktor! — krzvknał Horwat.

—              Chwileczkę, zaraz panu to wyjaśnię — powiedział Omulski. W ich stro­nę szła doktor Skołyszewska, z książką w ręku, w lekkim futerku narzu­conym na kitel. Uśmiechnęła się i powiedziała:

—              Wygrzewamy się na słoneczku, co? Bardzo zdrowo.

—              Wiosna, pani doktor, idzie, wiosna! — powiedział Horwat.

—              Wiosna wiosną, ale nie należy przesadzać, jak mówi nasz sympatyczny ogrodnik, pan Pieszczach. Powietrze jeszcze surowe. Posiedźcie sobie panowie chwilę i wracajcie do domu.

—              Tak jest! — powiedział Horwat stukając obcasami. — Pani siądzie koło nas, pani doktor!

—              Dziękuję. Panom to dobrze, możecie sobie próżnować. Ja za kwadrans mam pacjentów. Wyszłam tylko na chwilę, odetchnąć świeżym powietrzem. Jak tam nóżka?

—              Jak rozchodzę, to lepiej. Ale w nocy boli, spać nie daje.

—              Brać reumopirynę, B-complex i popijać tą herbatką. Dałam panu, nie­prawdaż? Jakby nie pomagało, to proszę przyjść, zaaplikujemy coś mocniej­szego.

Twórczość nr 4 — 1

33

—              O, to, to! Coś mocniejszego, pani doktor! Naleweczki dobrej na smoro- dyni... Rydzyków marynowanych...

—              O naleweczce niech pan zapomni. Chociaż — bo ja wiem? — powie­działa doktor Skołyszewska patrząc na Omulskiego. — Jak tam astma się

spisuje?              kH . IBH

—              Dzisiaj jakby lepiej. Ale przedwczoraj w nocy chciała mnie udusić, oka

nie zmrużyłem.              '

—              To węgierskie lekarstwo, które panu dałam — nie pomaga?

—              Zażywam, nie pomaga.

—              Niech pan bierze, to świetne lekarstwo. I to drugie, na serduszko, też. I niech pan się pokaże. Spróbujemy pana odczulić.

—              Co pani doktor chce zrobić panu Omulskiemu?! — wykrzyknął Horwat udając przestrach.

—              Odczulić. To może być alergiczne. No, bądźcie panowie zdrowi, nie siedźcie długo, żeby nie było jakiejś biedy!

Kiedy doktor Skołyszewska oddaliła się, Omulski nachylił się do Horwata i powiedział:

—              Nie biorę tych wszystkich świństw, które mi przepisują, wyrzucam do klozetu.

—              Au mnie w szafie to cała apteka. Pewnie, że wolałbym zjeść dziesięć deka świeżutkiej szyneczki i zakąsić pomarańczą, zamiast tych pigułek, i był­bym zdrowszy. Ale za co? To ich taniej kosztuje. Szynka idzie do Anglii

i              USA za dolary — a nam zostają podroby i pigułki...

—              Panie kochany, to nie o to chodzi, że taniej kosztuje. Idzie o to, żeby nas wytruć, proszę pana. Wszystko to jest obmyślone i obliczone — powiedział Omulski i zaszedł się kaszlem. Horwat przypatrywał się Omulskiemu. Obró­cił językiem protezę, umocnił ją i spytał posępnie:

—              Myśli pan?

—              Czy myślę! Dobryś pan! — Omulski śmiał się i kaszlał.

—              Jasne, że nas oszukują i okradają. Ja powinienem mieć w tej chwili emerytury 500 złotych przedwojennych. Liczmy tylko dziesięć razy.

—              Co pan mówi, dziesięć razy?! Niech pan sobie przypomni, ile kosztowały trzewiki, koszula, materiał na ubranie. Dwadzieścia razy! — wykrzyknął Omulski z rozpaczą, uprzytomniwszy sobie, że jego przedwojenne dorywcze zarobki, to tu, to tam, nie dawały mu żadnych uprawnień emerytalnych. Cu­dem boskim dostał te 500 złotych renty inwalidzkiej.

—              Ale mieszkania były drogie, ja na Traugutta miałem, nic nadzwyczaj­nego, trzy pokoje z kuchnią i łazienką, i płaciłem 180 złotych. I to się na­zywało tanio. No więc ja bym się zgodził mieć teraz te swoje 5 000 złotych. Psu drogi bym nie pokazał. A tak co? Dziadostwo — powiedział Hor­wat.

Omulski wykaszlał się, wytarł chusteczką oczy i doprowadził do porządku nos. Powiedział:

—              Dziadostwo, oszustwo, złodziejstwo.

—              A propos oszustwo — przypomniałem sobie coś, co może pana zainte­resować. Bywa pan czasem w kościele przy ulicy Polnej?

—              Św. Józefa? Dawno nie byłem, to daleko. Chodzę przeważnie do św. Barbary.

34

Horwat rozejrzał się dookoła, potem przysunął się do Omulskiego i począł mu szeptać na ucho:

—              Tam w głównym ołtarzu jest, a raczej był, obraz przedstawiający Chry­stusa w Ogrojcu...

—              Dlaczego pan mówi — był? Widziałem go na Boże Narodzenie, jak chodziłem oglądać szopki betleemskie.

—              Właśnie — powiedział Horwat tajemniczo, ale przerwał, aby zająć się swoją protezą.

—              To co jest z tym obrazem?

—              Cholera, źle mi zrobili protezę. Żeby ich szlag trafił. Złodziejstwo na każdym kroku. Otóż, proszę pana, ten obraz — /to już, podobno, nie ten.

—              Co pan mówi? Nie rozumiem!

—              No więc, ja się na tym nie znam, ale mówiono mi, że to kopia.

—              A co się stało z oryginałem?

Horwat zamilkł i zapatrzył się na dziewczęta, które sadziły flance i posu­wały się z wolna w ich stronę. Nagle jakby ocknął się, przysunął się bliżej Omulskiego i przesłaniając ręką usta szepnął mu na ucho:

—              Podobno sprzedany został potajemnie do Ameryki, za dolary.

—              Kto sprzedał?

—              Pan się pyta, kto? Nie wiem. Może ci sami, którzy sprzedają za dolary szynkę, miód, grzybki marynowane — bo ja wiem, co jeszcze? Podobno na­wet krew do transfuzji! — powiedział Horwat głośno, wzruszył ramionami i odwrócił głowę.

Zaiste, to już trzeba daleko posuniętego otępienia starczego, aby świę­tokradztwo traktować na równi z eksportem szynki i grzybków w occie! Ale Omulski nie dał po sobie poznać, jak głęboko wstrząsnęło nim to, co usły­szał. Siedział w milczeniu i czuł, jak ogarnia go znów to dawne, młodzieńcze podniecenie, które ożywiało niegdyś jego wszystkie myśli i czyny i niby psu myśliwskiemu, bez wytchnienia i odpoczynku, kazało tropić, węszyć, gnać, ścigać wroga. Potem, po chwili, nawiedziło go jeszcze coś bardzo wzruszają­cego: poczuł się .trochę tak, jakby był starym żołnierzem, o którego służbie i czynach przypomniano sobie nareszcie gdzieś tam, na górze: Omulski! Jestem, na rozkaz! I oto stare, puste, wyjedzone przez gorzką bezczynność serce żołnierza napełnia się znów prawdziwą, żywą krwią i zaczyna bić nie­spokojnie w oczekiwaniu na to, co jest jedynym i najwyższym celem czło­wieka: działanie, czyn!

Zapewne, Omulski ufał Horwatowi — ale nie na tyle, aby mu się zwie­rzać ze swoich najgłębszych przeżyć. Powiedział więc tylko, dla niepoznaki:

—              Okropne czasy!

2

Tego samego dnia zaraz po obiedzie, nie skończywszy nawet deseru, kom­potu z suszonych śliwek, ruszył Omulski do miasta. Spory kawał drogi do tramwaju, najpierw aleją kasztanową, potem szosą, przebył nie wiedząc na­wet kiedy. Wsiadł do tramwaju przednim pomostem, ale miejsce dla inwalidy było zajęte. Siedziała na nim dziewczynka w wysokiej, puchatej czapie. Omul­ski powiedział:...