Wykład 6 03.01.2012
Zasady nauczania
Zasady nauczania czerpią swą treść przede wszystkim z analizy procesu nauczania w szkole.
Zasady nauczania w literaturze:
ü motywacji
ü aktywności
ü praktyczności bezpośredniości
ü receptywności
ü systemowości
ü trwałości
ü zespołowości
ü indywidualizacji
Włodzimierz Szewczuk ( 1972)
ü przyjmował, że liczba zasad jest skończona
ü zakładał, że istnieją tylko zasady wychowania gdyż wychowania nie da się oddzielić od nauczania
ü przyjmował, że zasady wychowania są prawami
Zygmunt Mysłakowski
Zasady:
Ø poglądowości
Ø świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania
Ø systematyczności i logicznej kolejności w nauczaniu
Ø trwałości zdobytych przez uczniów wiadomości
Ø dostosowania nauczania do sił i możliwości uczniów
Bogdan Nawroczyński
Dwa znaczenia zasad:
1) zastępcza nazwa " niepełna teoria nauczania"
2) " normą wytyczającą nauczycielowi metodą pracy dydaktycznej"
Wincenty Okoń
Ø w dydaktyce można wyróżnić trzy znaczenia zasad nauczania:
· zasada to twierdzenie oparte na prawie naukowym, rządzącym jakimiś procesami
· zasada to norma postępowania uznanego za obowiązujące
· zasada jest tezą wywiedzioną z jakiejś doktryny
Od terminu naukowego mamy prawo oczekiwać jednoznaczności.
ü systematyczności
ü poglądowości
ü samodzielności
ü związku teorii z praktyką
ü efektywności
ü stopniowania trudności
ü związku indywidualizacji i uspołecznienia
Kazimierz Sośnicki
- " najogólniejsze prawidła, których nauczyciel powinien przestrzegać we wszystkich swoich szczegółowych zabiegach dydaktycznych". W różnych systemach dydaktycznych mogą obowiązywać różne zasady nauczania, nawet przeciwstawne sobie, co zresztą decyduje o odrębności tych systemów
Czesław Kupisiewicz
Zasady to normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajomić uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy, rozwijać ich zainteresowania i zdolności poznawcze, wpajać im określone poglądy i przekonania oraz wdrażać do samokształcenia. Tak rozumiane zasady służą realizacji ogólnych celów kształcenia : obowiązują w pracy szkół w zakresie różnych przedmiotów nauczania.
ü świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie uczenia się i nauczania
ü trwałości zdobytych przez uczniów wiadomości
ü logicznej kolejności w nauczaniu
ü dostępności tj. dostosowania nauki do sił i możliwości uczniów
Krzysztof Kruszewski
ü to reguły organizowania i prezentowania wiadomości
ü ogólne normy postępowania nauczyciela w czasie przygotowania i prowadzenia lekcji umożliwiające uwzględnienie jednocześnie informacji z wielu źródeł i utrzymanie kierunku czynności uczenia się uczniów
Zasady nauczania nie powinny być ani zbyt ogólne, ani zbyt szczegółowe.
Zasady nauczania to normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajomić uczniów z podstawami usystematyzowania wiedzy, rozwijać ich zainteresowania i zdolności poznawcze, wpajać określone poglądy i przekonania oraz wdrażać do samokształcenia.
Zasady:( egzamin!!!)
ü wiązania teorii z praktyką
ü świadomości
ü trwałości wyników nauczania
ü operatywności uczniów
Zasada systematyczności
Powinna być dokładnie przestrzegana w codziennej pracy nauczyciela i uczniów tj. w procesach nauczania i uczenia się
Ø wymaga ona od nauczyciela i ucznia rytmiczności w pracy i skrupulatności w spełnianiu codziennych obowiązków szkolnych
Ø zaniedbywanie tych obowiązków przez nauczycieli i uczniów przyczynia się do powstania luk w wiadomościach, opuszczaniu zajęć szkolnych lub w słabszym do nich przygotowaniu
Ø nauczyciel musi pamiętać nie tylko o zasadzie systematyczności w obrębie swego przedmiotu , lecz również o zasadzie korelacji ( łączności) między przedmiotami nauczania szkolnego.
Zasada systematyczności w pracy nauczyciela dotyczy:
ü poszczególnych lekcji i polega wtedy na proporcjonalnej ich budowie
ü całego procesu nauczania i polega wtedy na jednakowo intensywnym i harmonijnym opracowaniu wszystkich działów nauczania
ü przygotowanie się nauczyciela do lekcji
Zasada wiązania teorii z praktyką
Szczególnie korzystne pod względem wychowawczym i kształcącym jest rozwiązywanie przez uczniów zadań praktycznych o charakterze problemowym ( np. opracować nowy typ pomocy naukowej, ulepszyć model, organizowanie przedstawicieli teatralnych, wystaw).
- polega na wykazywaniu uczniom praktycznej i życiowej przydatności wiedzy oraz na wiązaniu nauki szkolnej z życiem pozaszkolnym
- opiera się na przekonaniu, że uczeń znacznie lepsze wyniki nauczania i przygotowanie do życia otrzymuje wówczas, gdy rozumie znaczenie życiowe wiadomości zdobywanych w szkole i gdy sam stosuje te wiadomości w praktyce.
W ciągu szeregu lat nauki szkolnej uczeń ma nie tylko poznawać świat, lecz także uczyć się go zmieniać.
Zasada poglądowości:
ü to jedna z najważniejszych zasad dydaktycznych
ü jest tą zasadą nauczania całej nauki szkolnej, która opiera się na poznaniu konkretnych rzeczy, zjawisk, procesów i stosunków.
Pomoce naukowe mające zastosowanie w zasadzie poglądowości:
1. naturalne okazy w naturalnym środowisku
2. naturalne okazy w środowisku sztucznym
3. okazy spreparowane
4. modele
5. przyrządy i urządzenia
6. obrazy
7. środki umowne
Zasady świadomości
Podstawowym czynnikiem zasady świadomego udziału uczniów jest:
ü świadomy stosunek uczniów do celów uczenia się w szkole
ü świadomy i aktywny udział w samym przyswajaniu wiadomości, umiejętności i nawyków
Zasady stopniowania trudności : ( EGZAMIN)!!!
Ø od tego co bliskie do tego co dalsze
Ø od łatwiejszego do trudniejszego
Ø od znanego do nieznanego
Zasada operatywności uczniów
ü uczniowie powinni wykorzystywać zdobytą wiedzę w sposób planowy i świadomy wymagający od nich pełnej samodzielności myślenia i działania
ü uczniowie powinni wykazywać własną inicjatywę i pomysłowość, posługiwać się posiadanymi wiadomościami w różnych sytuacjach
ü reguły wynikające z tej zasady- to reguły akcentujące potrzebę wdrażania uczniów do dostrzegania, formułowania i samodzielnego rozwiązywania określonych problemów
Organizacja jednostki lekcyjnej
Lekcja
Tok lekcji " podającej"
Wyróżnia się tu kilka odmian lekcji:
ü lekcje kombinowane
ü lekcje na których wprowadza się nowy materiał
ü lekcje na których ma miejsce utrwalenie wiadomości
ü lekcja mająca na celu kształtowanie umiejętności i nawyków
ü lekcje, na których ma miejsce sprawdzenie wiadomości
Lekcja ekspozycyjna
Oparte na tym toku zajęcia obejmują zazwyczaj:
ü przygotowanie kluczy do pracy
ü poznanie i zrozumienie wiadomości o eksponowanym dziele i jego twórcy
ü uczestnictwo w ekspozycyjnych dziełach
ü dyskusja na temat głównych wartości dzieła
ü twórcza aktywność uczniów zależna od charakteru dzieła
teresawawa