Dmowski Roman - Myśli nowoczesnego Polaka.pdf - DMOWSKI ROMAN - hermes50

ROMAN DMOWSKI

MYŚLI NOWOCZESNEGO POLAKA

WPROWADZENIE NORBERT TOMCZYK

WYDAWNICTWO „NORTOM" WROCŁAW

Wszelkie prawa zastrzeżone

Książki Wydawnictwa NORTOM można zamawiać:

ul. Sanocka 15/17, 53-304 Wrocław

tel./fax (071) 3677688, tel. 7846817, tel./fax 3491718

www.nortom.pl

email:nortom@nortom.pl

Wydanie dwunaste poprawione i uzupełnione

na podstawie wydania czwartego z 1933 r.

ISBN 83-85829-14-8

Druk i oprawa: Wrocławska Drukarnia Naukowa

ul. Lelewela 4, 53-505 Wrocław

_________________________

Opracowanie elektroniczne: Wojciech Górka

Spis treści

MYŚLI NOWOCZESNEGO POLAKA ..................................................................................... 1

WPROWADZENIE ................................................................................................................................ 3

PRZEDMOWA DO WYDANIA PIERWSZEGO.................................................................................... 6

PRZEDMOWA DO WYDANIA DRUGIEGO ........................................................................................ 7

PRZEDMOWA DO WYDANIA TRZECIEGO....................................................................................... 9

PRZEDMOWA DO WYDANIA CZWARTEGO .................................................................................. 10

WSTĘP ................................................................................................................................................ 15

I. NA BEZDROŻACH NASZEJ MYŚLI ............................................................................................... 19

II. CHARAKTER NARODOWY .......................................................................................................... 25

III. NASZA BIERNOŚĆ ....................................................................................................................... 31

V. OSZCZĘDNOŚĆ SIŁ I EKSPANSJA .............................................................................................. 49

VI. ODRODZENIE POLITYCZNE ...................................................................................................... 54

VII. ZAGADNIENIA NARODOWEGO BYTU.................................................................................... 66

DOPEŁNIENIA ..........................................................................................................................72

WSTĘP ................................................................................................................................................ 72

I. PODSTAWY ETYCZNE .................................................................................................................. 75

II. NARÓD A PAŃSTWO .................................................................................................................... 78

III. CEL I PRZEDMIOT POLITYKI ..................................................................................................... 83

IV. POCZĄTKI POLITYKI NARODOWEJ ......................................................................................... 86

PRZEWROTY (1933) ................................................................................................................89

I. PRZEWRÓT POPOWSTANIOWY ................................................................................................... 89

II. ODBUDOWANIE PAŃSTWA ........................................................................................................ 92

III. KRYZYS CYWILIZACJI EUROPEJSKIEJ .................................................................................... 93

WPROWADZENIE

Roman Dmowski jest bez wątpienia najwybitniejszym politykiem polskim XX wieku,

dlatego jego myśli powinny być znane w każdej polskiej rodzinie. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu

lat nie było w Polsce możliwości propagowania myśli Romana Dmowskiego. Niniejsza publikacja

chociaż, w skromnym stopniu zamierza nadrobić zaległości w tym zakresie.

Roman Dmowski urodził się 9 sierpnia 1864 r., w podwarszawskiej wówczas miejscowości

Kamionek (obecnie dzielnica Warszawy – Praga), w rodzinie rzemieślniczej z drobnoszlacheckim

rodowodem. W 1881 r. zakłada w III Gimnazjum w Warszawie tajną organizację uczniowską

„Strażnica". Jeszcze w czasie studiów wstąpił do Związku Młodzieży Polskiej (Zet), który był

jedną z tajnych organizacji założonych przez Ligę Polską kierowaną przez T. T. Jeża

(Miłkowskiego). Liga Polska i Zet powstały w 1887 r. W Warszawie ZMP został zorganizowany

przez Zygmunta Balickiego. Dmowski wstąpił do Zetu w 1888 r. i bardzo szybko objął w nim

przywództwo. Od grudnia 1889 r. był także członkiem Ligi Polskiej. Swój rodowód polityczny

wywodzi od Jana Ludwika Popławskiego, swego nauczyciela „duchowego", ojca nowoczesnej

polityki polskiej. Już w czasie studiów podjął polityczną działalność niepodległościową

organizując w 1891 r. w setną rocznicę Konstytucji 3 maja pochód studentów warszawskich,

będący pierwszą wielką manifestacją polityczną od 1863 r. Od sierpnia 1892 r. do stycznia 1893 r.

odsiadywał wyrok w X pawilonie Cytadeli warszawskiej za zorganizowanie manifestacji w dniu 3

maja.

Z jego inicjatywy w lutym 1893 r. rozwiązano Ligę Polską, a na jej miejsce powołano Ligę

Narodową. Po zreorganizowaniu Ligi, Dmowski wydał w 1893 r. na polecenie Komitetu

Centralnego broszurę pt. Nasz patriotyzm , w której sformułował po raz pierwszy program ruchu

narodowego. Zajął w niej stanowisko wszechpolskie (to jest obejmujące wszystkie trzy zabory) i

narodowe, w przeciwieństwie do dzielnicowego i klasowego, któremu hołdowała orientacja

socjalistyczna.

W 1893 r. za zorganizowanie demonstracji w setną rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja

zostaje zesłany na przymusowe osiedlenie w Mitawie w głębi Rosji.

W 1895 r. opuszcza nielegalnie Mitawę i udaje się do Lwowa, gdzie od lipca tegoż roku

przejmuje redakcję „Przeglądu Wszechpolskiego" (przemianowanego w styczniu z „Przeglądu

Emigracyjnego"). Od stycznia 1896 r. przystąpił również do redagowania pisma J. L. Popławski.

W latach 1895-1905 „Przegląd Wszechpolski" był głównym ideowym pismem ruchu narodowego.

Ruch narodowo-demokratyczny pod wodzą Dmowskiego, stał się jednym z głównych składników

polskiego życia politycznego w początkach XX wieku. Nakaz myślenia na ile było to możliwe,

działania politycznego, zgodnego z jednym, wspólnym dla wszystkich Polaków interesem

narodowym, był głównym zadaniem sformułowanym w programie ruchu opublikowanym w 1897

r. Od tego roku Liga Narodowa podjęła się tworzenia we wszystkich zaborach stronnictwa

politycznego, które mogłoby podjąć legalną działalność. Rok ten powszechnie przyjmuje się jako

datę powstania Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego.

W 1902 r. (najpierw w „Przeglądzie Wszechpolskim") ukazała się jedna z najważniejszych

książek Dmowskiego Myśli nowoczesnego Polaka . Zawiera podstawową wykładnię zasad, jakimi

miał się od tego czasu niezmiennie kierować cały ruch narodowy. A główny sens tej wykładni

patriotycznego obowiązku Polaków wobec własnej ojczyzny zawarty jest w Jego własnym

stwierdzeniu zamieszczonym we Wstępie: „Jestem Polakiem – więc mam obowiązki polskie: są one

tym większe i tym silniej się do nich poczuwam, im wyższy przedstawiam typ człowieka". Książka

ta jest na pewno arcydziełem polskiej myśli politycznej. Mimo, że od jej pierwszego wydania

minęło ponad 90 lat, w swoim głównym zarysie pozostaje nadal aktualna. Zwłaszcza teraz gdy

Polska odzyskuje niepodległość, a naród swoją tożsamość.

Sprostowania i wyjaśnienia wymaga stosunek Dmowskiego do Żydów i innych narodowości

i posądzanie go o rzekomy antysemityzm. Przeciwstawiał się jedynie działaniom sił, które miały

swe własne cele, częstokroć sprzeczne z polskim interesem narodowym. Podobnie jest z

posądzaniem go o rzekomy nacjonalizm. Dmowski wcale nie uważał, co jest istotą skrajnego

nacjonalizmu, że naród polski jest narodem szczególnym, ale że po prostu naród polski, tak jak inne

narody, ma prawo do obrony kluczowych praw i interesów w swoim kraju, a taką postawę określa

się mianem patriotyzmu.

Po wojnie rosyjsko-japońskiej i po rewolucji 1905 r. jak każdy wytrawny polityk – Dmowski

zalecał współpracę, a nawet sojusz z partnerem słabszym w danym układzie. Takim partnerem była

wówczas Rosja. Cały swój program polityczny, w takim zakresie jaki był wówczas możliwy do

ujawnienia zawarł w słynnej publikacji Niemcy, Rosja i kwestia polska wydanej w 1908 r. Dokonał

w niej chłodnej, opartej na szerokiej wiedzy, analizy sytuacji politycznej Polski położonej między

Rosją a Niemcami. Wnioski jakie z tej analizy wyciągnął, zaszokowały wówczas wielu Polaków i

do dzisiaj są aktualne. W czasie I wojny światowej, w sierpniu 1917 r. Dmowski utworzył w Paryżu

Komitet Narodowy Polski, złożony z działaczy ze wszystkich trzech zaborów. W 1918 r. obejmuje

zwierzchnictwo nad tworzącą się pod dowództwem Józefa Hallera armią polską we Francji.

Następnie zyskuje uznanie Komitetu Narodowego za przedstawicielstwo Polski przez państwa

sprzymierzone. W 1919 roku jest delegatem Polski na konferencję pokojową w Paryżu. 28 czerwca

Dmowski obok Paderewskiego, jako jeden z dwóch polskich sygnatariuszy podpisał w imieniu

Polski Traktat Wersalski, który jako pierwszy dokument uznawał Polskę jako państwo w formie

prawnomiędzynarodowej oraz walnie przyczynił się do zapewnienia Polsce miejsca wśród państw

zwycięskich. Podpisując Traktat Wersalski – Roman Dmowski osobiście, grono skupionych przy

nim polityków oraz cały ruch narodowo-demokratyczny jako całość mieli walną zasługę w

odzyskaniu przez Polskę niepodległości oraz niemal całości ziem zaboru pruskiego, w odzyskaniu

przez odrodzone państwo polskie nawet części tych ziem, które na zachodzie nie wchodziły nawet

w 1772 r. w skład Rzeczpospolitej – części Górnego Śląska i Śląska Cieszyńskiego. Było to nie

tylko rezultatem wielu wysiłków dyplomatycznych z lat wojny ale i okresu powojennego, gdy

ustalane były warunki traktatu pokojowego z Niemcami. Było to owocem trzydziestoletniej,

przemyślanej i wytrwałej pracy politycznej całego ruchu narodowego, usilnie zabiegającego o

odzyskanie, a następnie obronę zachodnich kresów Polski.

W 1923 r. Dmowski pełni funkcję ministra spraw zagranicznych. W 1925 r. ukazała się

praca Polityka polska i odbudowanie państwa , ukazująca oraz sumująca wysiłek Dmowskiego oraz

dorobek całego ruchu narodowego w walce politycznej i dyplomatycznej o odzyskanie przez Polskę

niepodległości. Warte przypomnienia i podkreślenia jest to, że już sto lat temu właśnie J. L.

Popławski i Roman Dmowski stworzyli doktrynę polityczną uzasadniającą powrót Śląska, Pomorza

i całych Prus Wschodnich do Polski. Jeśli chodzi o tę ostatnią sprawę – jest obecnie nadal aktualna,

ponieważ enklawa królewiecka pozostająca poza granicami państwa, stanowi stałe zagrożenie

polskiej racji stanu.

W 1927 r. opublikował się rozprawę Dmowskiego Kościół, Naród i Państwo , która w swoim

głównym zarysie pozostaje do dziś aktualna. Zwłaszcza obecnie gdy lewica laicka i katolicka usiłuje

zdyskredytować i osłabić tysiącletnie związki Kościoła z Narodem polskim. Stale pozostaje Jego

myśl zawarta w rozprawie o związku katolicyzmu z narodem: „Katolicyzm nie jest dodatkiem do

polskości, zabarwieniem jej na pewien sposób, ale tkwi w jej istocie, w znacznej mierze, stanowi jej

istotę. Usiłowanie oddzielenia u nas katolicyzmu od polskości, oderwanie narodu od religii i

Kościoła, jest niszczeniem samej istoty narodu". Jakże korespondują te słowa Dmowskiego z

homilią papieża Polaka Jana Pawła II wygłoszoną podczas mszy świętej w Warszawie 2 czerwca

1979 r.: „Jeśli jest rzeczą słuszną aby dzieje narodu rozumieć poprzez każdego człowieka w tym

narodzie – to równocześnie nie sposób zrozumieć człowieka inaczej jak w tej wspólnocie, którą jest

jego naród. Wiadomo, że nie jest to wspólnota jedyna. Jest to jednakże wspólnota szczególna,

najbliżej chyba związana z rodziną, najważniejsza dla dziejów duchowych człowieka. Otóż nie

sposób zrozumieć dziejów narodu polskiego – tej wielkiej tysiącletniej wspólnoty, która tak głęboko

stanowi o mnie, o każdym z nas – bez Chrystusa. Jeśli byśmy odrzucili ten klucz dla zrozumienia

naszego narodu, narazilibyśmy się na zasadnicze nieporozumienie. Nie rozumielibyśmy samych

siebie".

W następnym roku Związek Ludowo-Narodowy został przekształcony w Stronnictwo

Narodowe.

Roman Dmowski zmarł 2 stycznia 1939 r. w Drozdowie koło Łomży, a pochowany został w

grobowcu rodzinnym na cmentarzu bródnowskim w Warszawie.

Kościół katolicki docenił Jego ogromne zasługi dla katolicyzmu polskiego. Najlepsi kapłani

w kościołach całej Polski oddali Mu należny hołd jako Polakowi i katolikowi. W Watykanie

oficjalny organ „Osservatore Romano" docenił zasługi w dłuższym wspomnieniu: „Ś.p. Roman

Dmowski, wielki wychowawca młodych pokoleń, wielokrotnie w ostatnich czasach podkreślał, że

pojęcie polskości i katolicyzmu są nierozerwalnie ze sobą związane. Dlatego też radosny objaw

spontanicznego nawrotu młodzieży polskiej do wiary katolickiej jest w znacznej mierze Jego

zasługą".

W świecie nauki doceniono zasługi Romana Dmowskiego, o czym świadczą przyznane mu

doktoraty honoris causa Uniwersytetu Cambridge i Uniwersytetu Poznańskiego.

W 60 rocznicę śmierci Romana Dmowskiego Sejm RP docenił Jego zasługi; a oto treść

uchwały z 8 stycznia 1999 r.:

„W związku z 60 rocznicą śmierci Romana Dmowskiego Sejm Rzeczypospolitej Polskiej

wyraża uznanie dla walki i pracy wielkiego męża stanu na rzecz odbudowania niepodległości

państwa polskiego i stwierdza, że dobrze przysłużył się Ojczyźnie. W swojej działalności Roman

Dmowski kładł nacisk na związek pomiędzy rozwojem Narodu i posiadaniem własnego państwa

formułując pojęcie narodowego interesu. Oznaczało to zjednoczenie wszystkich ziem dawnej

Rzeczypospolitej zamieszkałych przez polską większość, a także podniesienie świadomości

narodowej wszystkich warstw i grup społecznych. Stworzył szkołę politycznego realizmu i

odpowiedzialności. Jako reprezentant zmartwychwstałej Rzeczypospolitej na Konferencji w

Wersalu przyczynił się w stopniu decydującym do ukształtowania naszych granic, a zwłaszcza

granicy zachodniej. Szczególna jest rola Romana Dmowskiego w podkreślaniu ścisłego związku

katolicyzmu z polskością dla przetrwania Narodu i odbudowania państwa. Sejm Rzeczypospolitej

Polskiej wyraża uznanie dla wybitnego Polaka Romana Dmowskiego".

Oddając do rąk Czytelników już dwunaste wydanie Myśli nowoczesnego Polaka, a drugie

pełne wydanie w III Rzeczpospolitej, świadczące o renesansie myśli tego wybitnego polityka,

Dmowski Roman - Myśli nowoczesnego Polaka.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: