dobór i selekcja.doc

DOBÓR I SELEKCJA DZIECI I MŁODZIEŻY DO WYCZYNOWEGO SZKOLENIA SPORTOWEGO W PIŁCE NOŻNEJ

Współczesny sport nakłada na zawodników niezwykle wysokie wymagania. Podołać im mogą jedynie jednostki o wyjątkowych predyspozycjach biologicznych i psychicznych.

Dobór i selekcja – jest wieloaspektowym problemem społecznym, etycznym, pedagogicznym i psychologicznym, jest to ciągły, dynamiczny i kierowany proces, to system wszechstronnych przedsięwzięć do wybrania jednostek posiadających optymalne warunki somatyczne, psychiczne, i motoryczne do uzyskania w przyszłości wysokich sportowych wyników w piłce nożnej, selekcja sportowa nie może być jednorazową akcją, lecz winna stanowić wieloetapowy system.

Nabór – jednorazowe działanie do klubu.

Selekcja – proces w trakcie procesu szkolenia.

Dobór (wstępny, właściwy i końcowy) to wstępne zakwalifikowanie osobników spełniających warunki sprawnościowe i psychiczne do uprawiania danej dyscypliny (jednostki rokujące nadzieję na uzyskanie wysokich wyników sportowych).

Selekcja to rezygnacja z osobników, których poziom określonych możliwości fizycznych i psychicznych nie rokuje spodziewanych wyników sportowych (kandydat na zawodnika powinien być zdrowy, powinien interesować się sportem, być pracowity itd.).

Formy, rodzaje selekcji:

- selekcja naturalna (spontaniczna) polegająca na stopniowym rozwijaniu predyspozycji w toku podjętego samorzutnie i realizowanego przez określony czas treningu początkowo wszystkich chętnych,

- intuicyjna (subiektywna),

- selekcja kierowana, sztuczna (zorganizowana) – zmierzająca do kwalifikowania do treningu jednostek wykazujących się zespołem specyficznych i niezbędnych dla piłki nożnej cech mierzonych w sposób ciągły poprzez określony zestaw sprawdzianów, testów oraz przyrost wyników sportowych (przez pomiary).

Model postępowania:

- określenie optymalnego wzorca osobowego zawodnika w danej dyscyplinie sportu (model mistrza),

- dobór kandydatów odpowiadających wymogom tego modelu,

- sprawdzenie w praktyce szkoleniowej słuszności dokonanego wyboru i eliminowanie osób niepotwierdzających rokowania.

Kryteria selekcji:

- stan zdrowia,

- skład i budowa ciała - wskaźniki morfologiczne, somatyczne,

- uzdolnienia ruchowe,

- sprawność fizyczna (motoryczna),

- właściwości psychiczne, wolicjonalne,

- wiek,

- wynik sportowy – w ostatnim czasie wiek rozpoczęcia zajęć treningowych w piłce nożnej znacznie się obniżył (7-8 lat), a zatem uzyskiwanie optymalnych rezultatów powinno się obniżyć (dotychczas 26 lat).

Czynniki, które należy brać pod uwagę przy rekrutacji do piłki nożnej:

- predyspozycje koordynacji ruchowej, zwinności,

- predyspozycje szybkościowe - z głównym akcentem na pokonywanie odcinków 5-10 metrowych (szybkość zrywkowa, startowa, dynamika startu), a także szybkość działania piłkarskiego (szybkość oceny sytuacji),

- czas reakcji prostej – jest czynnikiem głównie wrodzonym i w wyniku treningu ulega nieznacznym zmianom, niski czas reakcji powinni posiadać wszyscy zawodnicy, a szczególnie bramkarze.

ETAPY SELEKCJI:

1)     Selekcja wstępna (etap prognozy i selekcji 7-8 lat) – związana jest z określeniem sprawności fizycznej i niektórych wskaźników budowy ciała u możliwie dużej ilości zdrowych dzieci,

2)     Selekcja właściwa (drugi etap selekcji 9-10 lat) – to wybór jednostek najbardziej uzdolnionych o szczególnych predyspozycjach sprawnościowych, biologicznych i psychicznych do dalszego szkolenia,

3)     Selekcja specjalistyczna (trzeci etap selekcji 11-14 lat) – związana jest ze szczególnym określeniem predyspozycji i uzdolnień do uzyskania mistrzostwa sportowego,

4)     Selekcja końcowa (15-18, 5 lat).

Koncepcja praktycznego postępowania selekcyjnego w piłce nożnej

Ad. 1 Etap prognozy i selekcji wstępnej 7-8 lat

a) Subiektywne metody rekrutacji:

- badania stanu zdrowia - karty z peselami, skierowania od lekarza rodzinnego:

· wywiad lekarski i informacje o przebytych chorobach, dolegliwościach, operacjach itp.,

· badanie ogólnolekarskie – ogólne badania internistyczne i ortopedyczne,

· badania dodatkowe – morfologia krwi, OB, ogólne badanie moczu (z ostatniego roku badanie moczu i krwi),

- obserwacja zachowań podczas zajęć i gry – zajęcia szkolne, pozaszkolne i gry kontrolne, podstawę oceny stanowi obserwacja lekcji wychowania fizycznego, szkolnych turniejów w grach zespołowych, rozgrywek międzyklubowych, preferując:

· dobre warunki fizyczne lub kompensacja wysoką sprawnością fizyczną,

· wysoka sprawność ogólna,

· zdolność prawidłowej reakcji w rozwiązywaniu sytuacji na boisku,

· szybkie przyswajanie elementów szkolenia (np. elementów technicznych).

W tym etapie wystarczająca jest ocena trenera i nauczyciela w-f, oparta o doświadczenie.

- wywiad rodzinny – odnosi się do informacji na temat sportowych tradycji i konstrukcji fizycznej rodziny (do drugiego pokolenia).

b) obiektywne metody rekrutacji:

- ocena rozwoju somatycznego – pomiary antropometryczne, przewidywanie ostatecznych wielkości i proporcji ciała (skład i budowa ciała – wysokość, masa, proporcje, obwód klatki piersiowej, BMI), mają niewielki wpływ na wyniki sportowe uzyskiwane w piłce nożnej, bardziej liczy się harmonijna, proporcjonalna budowa ciała, tym niemniej u bramkarzy i obrońców wysokość ciała ma określone dość istotne znaczenie (wzrost chłopców można przewidywać już w wieku 10-11 lat, trafność szacowania dochodzi wówczas do 80%), dorosłą sylwetkę możemy określić testami: typologiczny Kretschmera (najprostszy - pomiar wysokości, masy ciała oraz obwodu klatki piersiowej i podudzia, obserwując w tabeli nas najbardziej interesuje typ leptosomatyka lub atlety), Sheldona lub Wankego, ocena stopnia dojrzewania płciowego (na podstawie drugorzędnych cech płciowych wg skali Tannera), przewidywanie ostatecznych wymiarów ciała (metodą Milicerowej), wskaźnik Manouviera, wskaźnik smukłości,

- pomiar i ocena sprawności motorycznej i możliwości funkcjonalnych,

- ocena właściwości psychicznych – należy wziąć pod uwagę określone właściwości psychiczne i osobowość.

Kwalifikacja do następnego etapu szkolenia odbywa się w oparciu o sumaryczną ocenę wszystkich elementów.

Ad. 2 Etap selekcji 9-10 lat

Pomiar i ocena rozwoju:

- fizycznego:

· ocena stanu zdrowia,

· ocena rozwoju,

· sprawność fizyczna – pomiar i ocena sprawności motorycznej za pomocą testów,

· stan funkcjonalny – wygląda podobnie jak w poprzednim etapie, może być uzupełniana w miarę możliwości organizacyjnych – poziom sprawności ocenia się za pomocą sprawdzianów sprawności technicznej, pomiary wskaźników w spoczynku oraz w trakcie i po próbach wysiłkowych, odporność na zmęczenie,

- ruchowego:

· obserwacja i ocena szybkości przyswajania nowych zadań ruchowych, jak również umiejętności tworzenia nowych ich zestawów,

· poziom sprawności ukierunkowanej,

- psychicznego: oprócz właściwości psychicznych wymienionych w pierwszym etapie ocenie podlega również:

· poziom percepcji, ustala się za pomocą aparatu Piórkowskiego badającego czas reakcji prostej i złożonej, 

· poziom umysłowy, bada się testem Ravena,

· poziom emocjonalny, który ocenia się za pomocą obserwacji zachowań zawodników przed, w czasie i po zawodach.

Ocenie rozwiązywania zadań wynikających z gry polegającej na trafności zastosowań potencjału uzdolnień i umiejętności w grze.

Ad. 3 Trzeci etap selekcji 11-14 lat

Ocena rozwoju zawodnika podobnie jak w drugim etapie selekcji.

Ad. 4 Etap selekcji końcowej 15-18, 5 lat

W momencie zbliżenia się do bardziej intensywnych etapów szkolenia (trenowania) musimy ocenić także wydolność organizmu. Limituje ona zdolność do podejmowania większych wysiłków przez ćwiczących. Badania wydolnościowe to domena fizjologów – interesująca jest ocena wydolności tlenowej i (próba czynnościowa polegająca na wykonywaniu długotrwałego wysiłku o stopniowo narastającym obciążeniu, ale jest potrzebna specjalistyczna aparatura, więc jest to zbyt drogie, lepszy test Conconiego – pozwala na ocenę progowych wartości tętna (HR) i prędkości biegu, wartość tętna na poziomie progu przemian beztlenowych pozwala lepiej planować obciążenia, głównie o oddziaływaniu wytrzymałościowym) beztlenowej (WINTGATE TEST 13-14 latków poprzez max 30s pracę na cykloergometrze można określić moc max zawodnika, czas uzyskania tej mocy oraz czas jej utrzymania).

Ocena stanu funkcjonalnego organizmu i jego wybranych układów:

- w spoczynku – pojemność życiowa płuc, częstość tętna, ciśnienie tętnicze krwi, pomiary czasu bezdechu, pomiary dynamometryczne,

- próby wysiłkowe – oceniające zdolność wysiłkową (step-test, PWC 130-170, określenie VO² max – bezpośredni i pośredni poziom maksymalnego pochłaniania tlenu, Próba Harwardzka i jej modyfikacje).

W przypadku istniejących możliwości badawczych bardzo przydatna dla oceny zdolności wysiłkowej oraz rozwoju procesów przystosowawczych, może okazać się próba określenia progowych wartości przemian tlenowych i beztlenowych na podstawie obciążenia wysiłkiem o stopniowo wzrastającej intensywności.

Jaki jest cel testowania? Testowanie musi mieć cel, który należy określić przed wyborem prób testowych. Istnieje kilka powodów, aby dokonywać testowania piłkarzy. Oto najważniejsze:

- dla oceny efektywności (lub jej braku) programów treningu,

- dla zwiększenia u piłkarzy motywacji do pracy treningowej,

- aby zapewnić piłkarzom obiektywną informację zwrotną o stanie ich wytrenowania,

- aby uczynić piłkarzy bardziej świadomymi celów, jakie ma trening,

- dla oceny stanu wytrenowania piłkarzy (czy piłkarz jest zdolny do udziału w zawodach),

- dla krótko- i długoterminowego planowania.

Karta rozwoju zawodnika – analityczny dokument postępu w poszczególnych etapach szkolenia.

Niektóre cechy u danego zawodnika są słabsze kosztem innych, więc nie możemy za szybko przekreślać szans konkretnego chłopca na końcowy sukces sportowy.

Próby i testy sprawności ogólnej i specjalnej, sprawdziany techniczne, testy psychomotoryczne i osobowościowe, ankiety socjometryczne, próby czynnościowe wydolności tlenowej i beztlenowej i wszelkie inne badania, które zdaniem trenera są istotne dla określenia formy sportowej zespołu, a które zmieniają swój poziom w procesie szkolenia.

Podkreślenie wartości zdobytej wiedzy ogólnej w szkole pozwala uczniom na rozwój intelektualny, a co za tym idzie łatwość rozwiązywania zadań na boisku. W analizie właściwości charakteryzujących ucznia należy uwzględnić średnią wszystkich ocen szkolnych. Zakładamy, bowiem, że dobre oceny osiągnięte w szkole są rezultatem zarówno posiadanej inteligencji jak i systematyczności, pracowitości i ambicji, a więc cech bardzo przydatnych w dalszej karierze piłkarskiej.

TESTY

Sprawność motoryczna ogólna:

1.      Szybkość (startowa i biegowa, służy ocenie mocy o pojemności wydolności beztlenowej niekwasomlekowej, opartej na reakcjach odtwarzania ATP z udziałem fosfokreatyny, zawodnik startuje ze startu wysokiego, sam wybiera moment startu) – 10m (startowa, zrywowa), bieg 20m, 30m (7-9) (biegowa, wynik 4, 0 – 4, 1s ze startu wysokiego, a poniżej 3, 4 z lotnego to bardzo dobry wynik dla potrzeb piłki nożnej), 40m (10-11), 50m, 60m – czym większa odległość tym większe przerwy odpoczynkowe (12<), 100m (ze startu wysokiego) – zalicza się lepszy czas z dwóch prób, odcinek 2x15m z nawrotem (30 m), dla dzieci młodszych mniejsze odległości, 2x5 m + 2x10m (bieg zawracany), Stukanie w krążki ( tzw. tapping), może być z nabiegu, („gotów-start”), dystans 5m z dwoma liniami, należy pokonać 5 razy ten dystans tam i z powrotem z przekroczeniem linii obiema stopami czyli całość 50m,

- szybkość ruchów: Bieg w miejscu przez 10s z równoczesnym klaskaniem między podnoszonymi nogami ( miarą jest liczba klaśnięć), rąk – dotykając jedną ręką na zmianę krążków nad drugą ręką.

Ze względu na wpływ innych czynników na uzyskiwane wyniki szybkości startowej najlepiej porównywać ją do rekordów życiowych. Im mniejsza różnica pomiędzy wynikiem w biegu na odcinku 30m ze startu „lotnego” i wysokiego z miejsca - tym lepiej, oznacza to, że zawodnik mniej traci na starcie. Natomiast duża różnica powoduje konieczność skupienia się na treningu nad: techniką startu, koordynacją ruchową i siłą dynamiczną. Jednak należący pamiętać, ze podczas meczu najważniejsze jest kilkakrotne wykonanie takich np. 30 m odcinków – wytrzymałość szybkościowa. Dystans 30m należy wielokrotnie powtarzać w warunkach odpowiadających wymogom gry. Piłkarze czołowych drużyn pokonują w sumie w trakcie meczu z szybkością maksymalną i około maksymalną, dystans do 1000m! Warto to wykorzystać planując trening szybkości i wytrzymałości szybkościowej.

2.      Wytrzymałość szybkościowa – bieg na 30m – powtarza się trzy razy z przerwami 20s, 200m, 300m, 400m, 10x30s przerwa 15s,

Wytrzymałość szybkościowa – ocenia również wartości wolicjonalne. Trzy koła o średnicy 1m ustawiono w trójkąt równoboczny o boku 10m. W kole A położono dwie piłki lekarskie o wadze 3 kg każda. Ćwiczący ustawiony twarzą do koła A, w małym rozkroku. Ćwiczący zabiera na sygnał piłkę z koła A i zanosi ją do koła B, po czym wraca do koła A i zanosi do koła B drugą piłkę, zabiera z koła B pierwszą piłkę i zanosi do koła C itd. aż obie piłki znów znajdą się w kole A. Wtedy należy zatrzymać czasomierz. Piłek nie wolno wrzucać do koła, lecz należy je położyć (średnia grupy - 31, 8 max – 29, 1 min – 35,5),

3.      Wytrzymałość – Test COOPERA (12 minutowy bieg), a w wieku 11-12 lat pół Coopera, dla 7-9 lat trucht za liderem w tempie 7-8 minut – 1km, od 10 lat bieg 300, 600m dla dziewcząt i 1000, 2000m (wytrzymałość ogólna) dla chłopców, beep test, próba Ruffiera (wydolność), z leżenia tyłem siady, zwis, przysiady z wyrzutem nóg w tył (przy powrocie do pozycji wyjściowej klaśnięcie dłońmi nad głową, chłopcy 60, a dziewczyny 30s), dla starszych osób marsz na 2 i 3 km, bieg do pełnego zmęczenia – jak długo może biec: w miejscu: w tempie ok. 120 kroków na minutę – liczy się czas biegu, bieg na odległość – liczy s...