std cyniak maria skrypt 2014.pdf

Zajęcia nr 2: Rodzaje standardowych technik diagnozy i standardy ich stosowania

CZYM JEST DIAGNOZA PSYCHOLOGICZNA?

Skuteczność diagnozyza: Stemplewska-Żakowicz, Diagnoza psychologiczna , 2009

Przewaga metod ustrukturyzowanych (formalnych) nad swobodnymi → Przewaga stosowania różnego

rodzaju metod nad wykorzystywaniem tylko jednego rodzaju → Mit o intuicji diagnostów i klinicystów → Na

136 diagnoz diagnoza statystyczna okazała się bardziej skuteczna w 64 przypadkach od diagnozy

klinicznej, w 64 przypadkach była równie skuteczna, a w 8 przypadkach mniej skuteczna → Przewaga

metod, których skuteczność została potwierdzona empirycznie – testów, ustrukturyzowanych wywiadów

Standardy stosowania testów → Zanim dokonamy ostatecznego wyboru testu, należy zapoznać się z

jego charakterystykami opisanymi w podręczniku testowym: do czego służy test (cel), trafność, rzetelność,

normy, procedura stosowania. Należy dobierać testy odpowiednio do celu badania i cech osoby badanej. Z

testów korzystać mogą osoby odpowiednio wykształcone lub przeszkolone (część testów dostępnych jest

dla nie-psychologów, z innych korzystać może tylko psycholog po uzyskaniu dyplomu, jeszcze inne

wymagają dodatkowego przeszkolenia nawet od psychologa). Osoby badane powinny zostać

poinformowane o celu badania testem, sposobie przebiegu badania oraz wykorzystaniu i udostępnieniu

wyników. Osoby badane mają prawo do otrzymania informacji zwrotnej o uzyskanych w teście wynikach.

Należy chronić nie tylko same testy (treści zadań testowych i odpowiedzi), lecz także wyniki badanych

(raporty z badań) przed nieuprawnionym wykorzystaniem. Należy respektować prawa autorskie – nie

wolno powielać w żadnej formie materiałów testowych (jest to także kwestia standaryzacji). Należy

ostrożnie interpretować wyniki testów, unikając stronniczości i błędnych interpretacji. Należy dbać o

zachowanie standaryzacji procedury badania testem (drobiazgowe trzymanie się instrukcji) oraz

obiektywności zliczania wyników. W przypadku, gdy stan osoby badanej wymaga wprowadzenia

modyfikacji w procedurze testowania (np. osoby z dysleksją, niepełnosprawne) warto skonsultować zmianę

procedury z autorem testu lub innym specjalistą/użytkownikiem oraz dokonywać ostrożnej interpretacji

wyników uzyskanych w ramach zmodyfikowanej procedury

Wskaźniki trafności testów

CZUŁOŚĆ: TRAFNE WSKAZANIA ->Trafne wskazania / trafne wskazania + błędne wskazania

SWOISTOŚĆ TESTU: TRAFNE ODRZUCENIA → Trafne odrzucenia / błędne odrzucenia + trafne

odrzucenia

EFEKTYWNOŚĆ TESTU → Trafne wskazania + trafne odrzucenia / trafne wskazania + błędne wskazania

+ trafne odrzucenia + błędne odrzucenia

Zajęcia nr 3 i 4: Jednowymiarowe skale inteligencji na przykładzie Testu Matryc Ravena

Czym jest inteligencja? Czynnik „g” → Dwuczynnikowa teoria zdolności Spearmana: czynnik ogólny „g”

i specyficzny „s” → Rodzaje zadań umysłowych wg Spearmana

Edukcja relacji → ujmowanie stosunku (relacji) pomiędzy elementami

Edukcja korelatu → znana jest relacja, należy wydedukować to, co jest brakującym elementem, do

którego ta relacja się odnosi

Hierarchiczne teorie inteligencji → W hierarchicznych teoriach inteligencji, na szczycie hierarchii

zdolności znajduje się właśnie czynnik „g” (np. teoria Vernona) → Cattel: Inteligencja płynna –

uwarunkowaną właściwością fizjologiczną struktur nerwowych w mózgu i zależy w znaczącej mierze od

czynnika genetycznego – odpowiednik czynnika „g”, oraz inteligencja skrystalizowana – powstającą jako

wynik uczenia się i doświadczenia, zmienia się z wiekiem.

Inne definicje inteligencji → Inteligencja płynna → „zdolność ogólna, odpowiadająca

spearmanowskiemu czynnikowi „g”, warunkująca sprawność wszelkich czynności umysłowych, a tym

samym – efektywność przystosowania do wymagań życia i skuteczność celowego działania”

Inteligencja skrystalizowana → „ zbiór wielu różnych szczegółowych zdolności intelektualnych, wśród

których – w zależności od poziomu analizy – można wyróżnić bardziej i mniej złożone – w tym pewne

zdolności elementarne, czy podstawowe”

Jak dokonywać pomiaru inteligencji płynnej? → Testy neutralne kulturowo, Testy rozumowania

indukcyjnego, Testy rozumowania dedukcyjnego, Testy uwagi i szybkości, Wskaźniki chronometryczne,

Wskaźniki fizjologiczne

Testy neutralne (zredukowane) kulturowo: → Brak międzykulturowego zróżnicowania wyników,

Materiał nieznany, wolny od doświadczeń (jednakowo trudny) lub pospolity, dotyczący wspólnych

doświadczeń (jednakowo łatwy), Materiał niewerbalny, Np. Neutralny Kulturowo Test Inteligencji Cattela

(głównie asemantyczny, geometryczny materiał), Międzynarodowa Skala Wykonaniowa Leitera, Test

Matryc Ravena

Testy rozumowania: → Indukcyjnego - klasyfikacja, szeregowanie, analogia – nacechowane

czynnikiem „g” → Dedukcyjnego - rozumowanie sylogistyczne: sylogizmy liniowe: Jan jest wyższy niż

Piotr. Piotr jest wyższy niż Paweł. Czy Jan jest wyższy od Piotra? kategoryczne: Wszystkie ryby są

kręgowcami. Niektóre zwierzęta są rybami. Czy zwierzęta wodne są kręgowcami? Warunkowe: Jeżeli

ktoś rzuci kamieniem w okno, szyba się zbije. W oknie jest zbita szyba. Czy ktoś rzucił w okno

kamieniem?

Testy uwagi i szybkości

Testy uwagi: → wykonywanie prostych czynności zgodnie z podanymi regułami; uwaga jako podstawa

inteligencji;

Testy szybkości: → proste zadania, ale krótki czas na wykonanie; szybkość przebiegu procesów

intelektualnych

Wskaźniki chronometryczne → Czas reakcji → Wstępna analiza percepcyjna – czas potrzebny na

dokonanie poprawnego różnicowania dwóch bodźców (czas ekspozycji) → Wskaźniki chronometryczne

korelują z inteligencją niezależnie, czy jest mierzona testami z ograniczeniem czasowym czy bez →

Różnicują ludzi o różnym poziomie inteligencji → Skracają się z wiekiem aż do okresu dojrzałości, potem

stabilizują, a w starszym wieku wzrastają

Pomiar inteligencji płynnej Testem Ravena

Wersje Testu Ravena:

Test Matryc w wersji Kolorowej: dla dzieci, osób o obniżonym poziomie inteligencji i osób starszych

Test Matryc w wersji Standard: dla większości populacji (TMS-K, TMS-R, TMS Plus)

Test Matryc w wersji dla Zaawansowanych: dla dobrych studentów i młodych dorosłych

Test Matryc Ravena → Koncepcja Spearmana → Do badania potencjału, inteligencji płynnej Najlepsza

pojedyncza miara czynnika „g” → Powstał w 1938 roku → Test niewerbalny → Zadania ułożone wg stopnia

trudności → W większości test mocy, bez ograniczenia czasowego

Standaryzacja → Standaryzacja dotyczy: Organizacji miejsca badania: jasne, ciche, bez osób trzecich →

Stosowania się do procedury: instrukcja, obliczanie wyników, interpretacja → Dbając o zachowanie

standaryzacji nie należy zapominać, iż zarówno w trakcie, jak i przed i po sesji testowej należy zadbać o

komfort osoby badanej → W trakcie badania kontrolujemy sytuację, dbamy o swój wizerunek i

profesjonalizm oraz trzymamy się ściśle procedury → Przed sesją warto porozmawiać na luźne tematy

z osobą badaną, ale nie przesadzić z żartami, aby nie obniżyć jej motywacji, jak również opowiedzieć

krótko o teście i rodzaju wykonywanych zadań → Po sesji warto zapytać o odczucia i wrażenia osoby

badanej, co uważa za trudne, a co za łatwe, czy coś ją zaskoczyło itp.

Dlaczego standaryzacja jest ważna? → Pozwala zachować wysoką rzetelność dokonywanego pomiaru

→ Wyrównuje szanse – stwarza jednakowe warunki → Zachowanie standaryzacji badania pozwala na

odnoszenie wyników do norm

Przeprowadzenie badania → Konieczne jest zapoznanie się z procedurą badawczą → Przygotowanie

wskazanych materiałów: zeszyt z zadaniami testowymi, arkusz odpowiedzi, ołówek → Postępujemy

zgodnie z procedurą → Odmierzamy czas dokładnie za pomocą stopera; co jakiś czas sprawdzamy, czy

wszystko w porządku; obserwujemy zachowanie osoby badanej (np. objawy stresu) – tzw. obserwacja

behawioralna

TMS-K → Dla osób w wieku 5;11 – 15;11 lat → Dla osób w wieku pow. 16 lat → Wyniki rosną z wiekiem i

stabilizują się ok. 13-14 r. ż. → Test trudny dla osób do 9 r.ż. i pow. 54 r. ż. → Płeć nie różnicuje wyników;

wykształcenie i miejsce zamieszkania różnicują → Zgodność wewn. 0,7-0,9 → Stabilność bezwzględna

0,7-0,8 → Trafność zbadana tylko dla dzieci korelując wyniki z osiągnięciami szkolnymi i wynikami innych

testów: Wechslera, Leksykon Jurkowskiego i Rysunkowym Testem Twórczego myślenia

TMS-R → Normalizacja tylko dla żołnierzy → Wiek, miejsce zamieszkania i wykształcenie różnicują

wyniki → Zgodność wew. 0,94 → Brak badań walidacyjnych → Test równoległy względem TMS-K, zatem

można go stosować korzystając z danych dot. TMS-K (rzetelność, błąd pomiaru, normy)

TMS Plus → Osoby w wieku 21-79 lat → Przeciętnie trudny dla osób w wieku 21-64 lata; trudny dla osób

starszych → Płeć nie różnicuje, ale różnicuje wykształcenie i miejsce zamieszkania → Zgodność wewn.

0,8-0,9 → Stabilność bezwzględna 0,7-0,9 → Trafność sprawdzono korelując wyniki z wynikami w teście

APIS-Z, Wechslera, WCST, oceny szkolne uczniów

TMZ → Uczniowie 12;6-19;5, dobrzy studenci → Płeć nie różnicuje istotnie, wyniki stabilizują się ok. 14-15

r.ż., miejsce zamieszkania, typ szkoły i wykształcenia różnicują → Test za trudny dla osób w wieku 12-13

lat i za łątwy dla dobrych studentów → Rzetelność 0,8 → Trafność sprawdzana poprzez korelacje z

wynikami egzaminów i kierunkami studiów → Tylko ta wersja ma ograniczenie czasowe! 30 minut

Poprawka na zgadywanie → Tendencję do zgadywania możemy kontrolować poprzez odpowiednio

sformułowaną instrukcję; Raven zachęca do zgadywania (ale możliwe jest także zniechęcanie, ważne aby

wyrównać tę tendencję u wszystkich kandydatów). Możemy też obliczyć tzw. poprawkę na zgadywanie wg

wzoru:

K = P – (B/m – 1) → K - liczba odpowiedzi bez zgadywania, P - liczba poprawnych odpowiedzi w teście, B -

liczba błędnych odpowiedzi, m - liczba opcji odpowiedzi w zadaniach testowych.

Zajęcia nr 7: Skala Inteligencji D. Wechslera

Polskie normalizacje Skal → Wechsler – Bellevue (1939) → WISC (1949) – wersja dla dzieci → WAIS

(1955) → WAIS-R (1981) – renormalizacja dokonana przez Pracownię Testów Psychologicznych (2004)

→ WISC-R (1974) – wersja dla dzieci

Skale Wechslera – informacje ogólne → Podobna procedura badania we wszystkich wersjach → Każda

bateria składa się z dwóch podskal: Słownej – wiedza, język, rozumowanie, pamięć → Bezsłownej –

umiejętności przestrzenne, sekwencje, rozwiązywanie problemów. → Tylko do badań indywidualnych! →

Czas przeprowadzania badania od 60 do ponad 100 minut → Różnorodne zadania z pomocami

(rysunkami, klockami, układankami) → Stosowany w badaniach klinicznych do badania inteligencji ogólnej

→ Brak leżącej u podstaw skali jednej teorii → Wg Wechslera inteligencja to „ogólna zdolność

jednostki do rozumienia otaczającego świata i radzenia sobie z nim” → Podobnie jak w testach APIS i

tutaj wyniki surowe przekształca się na wyniki przeliczone (WP) o średniej = 10 i odchyleniu = 3. → Wyniki

(WP) poszczególnych testów sumujemy, obliczamy przedziały ufności i przeliczamy na IQ – oddzielnie dla

Skali Słownej, Bezsłownej i Pełnej → Podobnie obliczamy wyniki czynnikowe → Rysujemy profil

zdolności, aby wskazać słabsze i silne strony osoby badanej

Testy WAIS-R

WAIS-R → Na przemian testy ze Skali Słownej i Bezsłownej → Premie za szybkość pracy w niektórych

testach → Dla osób w wieku 16-79 lat → Arkusz odpowiedzi – szczegółowy, zawiera wiele wskazówek

pomocnych w przeprowadzaniu badania → Część testów zaczynamy np. od 4 zadania i wracamy w

przypadku błędnych odpowiedzi; niektóre możemy też skończyć wcześniej – po 5 kolejnych błędnych

odpowiedziach

WISC-R → 10 testów + 2 zastępcze → Podobne testy co w skali dla dorosłych → Dla dzieci w wieku 6 - 16

lat → Podobna procedura i takie samo przeznaczenie

Szybkość → W przypadku niektórych zadań w Skali Wechslera mierzony jest czas i stosowane premie

czasowe.Jak to może wpływać na zachowanie i wyniki osób badanych?

Analiza profilowa (psychogram) → Graficzne przedstawienie wyników w poszczególnych testach → W

obrazowy sposób ukazuje mocne i słabsze strony osoby badanej → Istnieją opracowania na temat profili

lub zależności pomiędzy kilkoma testami charakterystycznych dla różnego rodzaju zaburzeń →

Sprawdzamy rozpiętość profilu (najniższy vs najwyższy wynik w danej Skali) – informacja o spoistości,

integracji struktury intelektu → Obliczamy przeciętną profilu dla każdej skali i porównać do niej wyniki

testów odnosząc do podanej wartości kryterialnej → Interpretujemy

Trafność teoretyczna → Badanie trafności teoretycznej pozwala nam potwierdzić jaki konstrukt

teoretyczny bada dany test; w przypadku skal złożonych tj. Skala Wechslera sprawdzamy trafność

poszczególnych testów → O trafności teoretycznej świadczą: Korelacje z wynikami uzyskiwanymi w

innych testach (narzędziach) badających ten sam konstrukt → Porównania międzygrupowe

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: