Pomerania Maj 2013.pdf

Numer wydano dzięki dotacji Ministra Administracji i Cyfryzacji

oraz Samorządu Województwa Pomorskiego.

Doinansowano ze środków Miasta Gdańska

W NUMERZE:

35 Môłé nié wiedno je piãkné…

DaniélKalinowsczi,tłóm.BòżenaÙgòwskô

39 Drzewo Pasierbowe

MariaPająkowska-Kensik

40 Marmurowe świadectwa

KazimierzOstrowski

40 Marmùrowé zeswiôdczënë

Tłóm.DanutaPioch

42 Szlachama jednégò rëbôka

TómkFópka

43 Znóné sztëczczi pò kaszëbskù

44 Żona leśniczego (część 1)

MayaGielniak

46 Zniszczona pamięć

SławomirLewandowski

48 XXVIII Spływ Kajakowy Śladami Remusa

49 Z drugiej ręki

50 Historiô zamklô w lësce

MatéùszBùllmann

51 Bòżi Słëga i Lës Pùstini

JerziNacel

51 Nie da ci Łojciec ni Matka...

ZytaWejer

52 Kaszubski Góral

LeszekSchmidtke

54 Lektury

58 Jiwrë z rena abò co widzy szkólny

przed zwónkã

AnaGlëszczińskô

59 Repertuar Polskiej Filharmonii Bałtyckiej

w Gdańsku

60 W dobrim placu i ò dobrim czasu...

KarolënaSerkòwskô

61 Wiérztë. Jón Drzéżdżón

62 Klëka

67 Mëza spòd wòza

TómkFópka

68 Roczi 3

RómkDrzéżdżónk

2 Od redaktora

3 Biôtka ò pamiãc

Dariusz Majkòwsczi

5 Wojtek

SławinaKosmulska

8 Kaszubiaczek òd Kaszëbczi z wëbiéru

ZEditąJankòwską-GermekgôdôMatéùszBùllmann

10 Nie jedzemë na dwùch minutach

ZRafałãRómpcągôdôTomôszFópka

12 Z jednégò piekła w drëdżé

ZWładisławãFòrmelągôdôEùgeniuszPrëczkòwsczi

14 Z dziejów ZHP w Hufcu Kartuzy (część 2)

hm.ZbigniewSatke

17 Dostępna tylko wirtualnie (część 2)

TomaszRembalski

19 Działo się w maju

20 Derdowski w Toruniu

RomanRobaczewski

21 Przemiana w miasto (część 2)

BogusławBreza

23 Za zasłoną skał (część 10)

JacekBorkowicz

24 Pelplińska przystań ks. Pasierba

BogdanWiśniewski

27 Przywracanie Kaszubom Gdańska

MonikaBanaszak

29 Czëtelë dokôz Majkòwsczégò

Red.

30 Kùńc swiata z tima Majama

HinzówJurk

31 Żëcé zawdzãcziwôł Kaszëbsczi Królewi

EùgeniuszPrëczkòwsczi

32 Szlak prawie bez turystów

MartaSzagżdowicz

33 Ùczba 22. Mëma z tatkã

RómanDrzéżdżón,DanutaPioch

I–VIII Najô Ùczba

POMERANIA MÔJ 2013

Od redaktora

Królestwo za Dzieło! Takie przez wielkie „D”, którego

domagał się podczas gdyńskiej debaty zorganizowa-

nej z okazji 50-lecia „Pomeranii” prof. Daniel Kalinowski

(referat wygłoszony przez niego podczas tego wydarze-

nia publikujemy w tym numerze). Kaszubska literatura

rzeczywiście potrzebuje więcej „Remùsów”, „Twarzów

Smãtka” czë „Chmùrników”. Niestety, rzadko takie dzieła

rodzą się z niczego. Potrzeba wielu prób, często słab-

szych tekstów, żeby dojrzeć i stworzyć swoje opus vitae .

Przez 13 lat okazją do takiego próbowania się z lite-

racką prozą był dla piszących po kaszubsku wejherowski Konkurs im. Jana

Drzeżdżona. Pięć ostatnich lat, podczas których był on zawieszony, z pewnoś-

cią nie przysłużyło się zwłaszcza młodym autorom. Konkurs im. Drzeżdżona

był bowiem okazją dla stawiających pierwsze kroki w pisaniu po kaszubsku,

aby się sprawdzić i zmierzyć z mistrzami, którzy od lat publikują książki, re-

portaże, artykuły… Profesjonalni jurorzy, podsumowując przysłane prace,

zwracali uwagę na błędy, naprowadzali na nowe możliwości i pomagali się

rozwijać. Bez takiej konstruktywnej krytyki trudno liczyć na Dzieło.

Dlatego w roku jubileuszu „Pomeranii” wspólnie z Muzeum Piśmiennictwa

i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie przywracamy do życia ka-

szubskojęzyczną część tego konkursu. Liczymy, że dzięki temu zyska także

nasz miesięcznik, który potrzebuje dobrych autorów tworzących w „rodny

mòwie”. Do udziału zapraszamy nie tylko twórców początkujących, ale też

bardziej doświadczonych. Pokażcie, jak piękne teksty można pisać po ka-

szubsku! Wasz udział w tegorocznym XIV Konkursie Prozatorskim im. Drzeż-

dżona będzie pięknym prezentem dla „Pomeranii” z okazji jej 50-lecia.

Oczywiście dla najlepszych przewidujemy atrakcyjne nagrody. Szczegóły

znajdziecie w naszym miesięczniku, a także na oicjalnych stronach Zrzesze-

nia Kaszubsko-Pomorskiego i Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko--

-Pomorskiej w Wejherowie.

ADRES REDAKCJI

80-837Gdańsk

ul.Straganiarska20–23

tel.583019016,583012731

e-mail:red.pomerania@wp.pl

REDAKTOR NACZELNY

DariuszMajkowski

ZASTĘPCZYNI RED. NACZ.

BogumiłaCirocka

ZESPÓŁ REDAKCYJNY

(WSPÓŁPRACOWNICY)

DanutaPioch(NajôÙczba)

KarolinaSerkowska

MaciejStanke(redaktortechniczny)

KOLEGIUM REDAKCYJNE

EdmundSzczesiak

(przewodniczącykolegium)

AndrzejBusler

RomanDrzeżdżon

PiotrDziekanowski

AleksanderGosk

WiktorPepliński

TomaszŻuroch-Piechowski

TŁUMACZENIA

NA JĘZYK KASZUBSKI

DariuszMajkowski

DanutaPioch

KarolinaSerkowska

BożenaUgowska

NA OKŁADCE

fot.zarchiwumzespołuFUCUS

Dariusz Majkowski

WYDAWCA

ZarządGłówny

ZrzeszeniaKaszubsko-Pomorskiego

80-837Gdańsk

ul.Straganiarska20–23

DRUK

FirmaFotograiczno-PoligraicznaAGNI

ZbigniewRogalski

Zaprenumeruj nasze pismo na 2013 rok – otrzymasz ciekawą książkę.

Koszt prenumeraty rocznej krajowej z bezpłatną dostawą do domu: 55 zł. W przypadku prenumera-

ty zagranicznej: 150 zł. Podane ceny sa cenami brutto i uwzględniają 5% VAT.

Zamawiający roczną prenumeratę obejmującą co najmniej 6 miesięcy 2013 roku otrzymają jed-

ną z atrakcyjnych książek. Listę pozycji do wyboru prezentowaliśmy w styczniowym numerze na

stronie 8, można ją także znaleźć na stronie internetowej www. miesiecznikpomerania.pl. Książki

wyślemy we wrześniu 2013 roku.

Redakcjazastrzegasobieprawo

skracaniairedagowaniaartykułów

orazzmianytytułów.

Aby zamówić roczną prenumeratę, należy

• dokonać wpłaty na konto: PKO BP S.A. 28 1020 1811 0000 0302 0129 35 13, ZG ZKP, ul. Straganiarska

20–23, 80-837 Gdańsk, podając imię i nazwisko (lub nazwę jednostki zamawiającej) oraz dokładny adres

• zamówić w Biurze ZG ZKP, tel. 58 301 27 31, e-mail: wydawnictwo@kaszubi.pl

• Prenumerata realizowana przez RUCH S.A: zamówienia na prenumeratę (...) można składać bezpośrednio

na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl. Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail:

prenumerata@ruch.com.pl lub kontaktując się z Infolinią Prenumeraty pod numerem: 22 693 70 00

– czynna w dni robocze w godzinach 7–17. Koszt połączenia wg taryfy operatora.

Zapisownięwtekstachwjęzykukaszubskim,

zgodnązobowiązującymizasadami,

odpowiadająautorzyitłumacze.

Redakcjanieponosiodpowiedzialności

zatreśćogłoszeńireklam.

Wszystkiemateriałyobjętesą

prawemautorskim.

POMERANIA MAJ 2013

B i ôtka ò pamiãc

Deja zbùdowaniô na hélsczim cyplu Kòpca Kaszëbów ùrodza sã w 2004 r. Miôł to bëc pòmnik,

chtëren pòkôże mieszkańcóm i turistóm, że Hél je kaszëbsczim miastã, a równoczasno parłãczëc

Kaszëbów ze wszëtczich strón najégò regionu.

DARIUSZ MAJKÒWSCZI

Hél – pòczątk Kaszub.

Wëzdrzatk z wieżë Mùzeùm Rëbaczeniô

POMERANIA MÔJ 2013

Z NORDË

Zaczãło sã òb czas szpacéru

Tak pò prôwdze pierszi rôz ò Kòpcu jô

gôdôł z mòjim drëchã Zbigòrzã Chmarukã

òb czas wanodżi sztrądã mòrza z Juratë

do Hélu. Jesmë kôrbilë ò historii i mëslelë

nad tim, jak ùpamiãtnic môlowëch Ka-

szëbów –tłomacziTadéùszMùża,nô-

leżnikPrzédnyRadzëznëKaszëbskò-

PòmòrsczégòZrzeszeniôiczerownik

hélsczégòMùzeùmRëbaczeniô[Muzeum

Rybołówstwa].

ProjektKòpcaprzërëchtowôłBruno

Wandtke,sopòccziarchitektzakòchóny

wHélsczimPółòstrowie.

Naszã ùdbã jesmë òbgôdelë z bùrmés-

trã Mirosławã Wądołowsczim, chtërnémù

baro to sã widzało. Równak òd samégò

zôczątkù nie felowało problemów. Cypel,

gdze miôł stanąc pòmnik, béł wnenczas

wòjskòwim terenã. Nie bëło niżódnëch

geòdezyjnëch kôrtów, gruńt w dzélu

słëchôł Mòrsczémù Ùrzãdowi, a w dzélu

Państwòwim Lasóm. To òznôczało wiele

cãżczich rozmòwów, ale wszëtkò bëło ju

na dobri drodze –gôdôTadéùszMùża.

MiastowôRadzëznaprzezpôrãlat

zagwësniwaławbùdżecestrzódczina

bùdowãKòpca,alenieùdałosãgòwë-

bùdowac.Nazôwadzestanãłaòsoblë-

wieNôtëra2000–programòchrónë

nôtërnyspôdkòwiznëEùropë.Môòn

chronicgatënczizagrożonéwëdżi-

niãcymnacałimnajimkòntineńce.Pò

przëstąpienimdoniegòPòlscziòkôzało

sã,żenowéprzepisëniepòzwòliwają

nabùdowãpòmnikanacyplu.

Tadéùsz Mùża w placu, gdze mô stanąc Kòpc Kaszëbów

nizacjama, co chronią nôtërã. W tim placu

ni ma tak pò prôwdze czegò bronic, bò je

to zemia wëdzartô mòrzu i są tam leno ka-

miénie a zrefùlowóny mòrsczi piôsk. Tim

razã zdrzã na sprawã Kòpca z òptimizmã

–dodôwôwastaTadéùsz.

BùrmésterHéluMirosłôwWądo-

łowsczirôdwrócyłdoprojektubùdowë

tegòòsoblëwégòpòmnika.Warająjesz

gôdczizMòrsczimÙrzãdãizpùcczim

starostwã.Wôżné,żebëwszelejaczé

fòrmalnoscëskùńczëcjaknôchùdzy,

pòkądkanacyplunalôżająsãcãżczé

maszinësłëchającéirmie,jakôdobëła

ùtrôp(pòl.przetarg)naòdnowienié

sztrądu.Dzãkatemùkòsztbùdowë

Kòpcabëbéłwielemniésziijutegò

latatësąceturistówmògłëbësãdoznac

òkaszëbsczihistoriiHélu.

Kòpca chcemë parłãczëc całi región –gôdô

TadéùszMùża.

DlôZrzeszeniôùdbabùdowë

taczégòpòmnikawHéluòdzôczątkù

bëłaczimswôrtnym.Pòpiérôłjãùszłi

przédnikKPZArturJabłońsczi.Dzysô

téżwjizjiscenimpòmôgająwładze

Zrzeszeniô. Hél je dlô nas baro wôżnym

môlã, bò rok w rok przëjéżdżają tuwò

turiscë z całi Pòlsczi, a nawetka Eùropë.

Jima wcyg mùszimë przëpòminac, że

pòbrzég Bôłtu, snôżi sztrąd na całim

Hélsczim Półòstrowie, je dzélã Kaszub.

Jeżlë ùdô sã pòstawic taczi pòmnik na cy-

plu w Hélu, lëdze przechôdający kòl Kòpca,

bãdą mielë materialny znak ti prôwdë

–pòdczorchiwôdzysdniowiprzédnik

ZrzeszeniôŁukôszGrzãdzëcczi.

Lëdzy,comdąòbzérelënendokôz

kaszëbskòscë„pòczątkùPòlsczi”,mést

niezafelëje,bòmôsãònnalôżackòl

samégòmòrza(môłégò).Stądkadôsã

widzecGdiniã,akrótkòKòpcabãdą

wiôldżéhélsczékanónë.

Chcemëmiecnôdzejã,żenicktim

razãniezôwadzywbùdowieiòkróm

MùzeùmRëbaczeniô,jaczéprzëbôcziwô

òKaszëbach,coòdlatlatecznëchmiesz-

kelëwHélu,doczekómësãpòstãpnégò

dokazubëtnoscënajichlëdzynakùńcu

(przeprôszóm:pòczątkù!)Hélsczégò

Półòstrowù.

Biôtka ò plac

Jem mëslôł, że to ju kùńc tegò projek-

tu, równak czedë w gòdnikù 2010 r. ùmarł

architekt Bruno Wandtke, pòmëslôł jem

nad jegò grobã, że zrobiã wszëtkò, co

mòżlëwé, żebë doprowadzëc tã sprawã

do kùńca – wspòminôTadéùszMùża.

Jeżlëpòmnikmiôłstanąc,tomùszebnô

bëłapòzmianalokalizacji.Leżnoscdo

wróceniôdosprawëKòpcapòjawiłasã,

czedëMòrscziÙrządzaeùropejsczédët-

cziwząłsãzazmòcniwaniésztrąduna

hélsczimcyplu.Wòdaznikwiławtim

placupôrãdzesątmétrówbrzegòwi

lënii,wzagrôżbiezatopieniôbëłëm.jin.

kanónëbroniącéHéluw1939r.Na

skùtk„biôtczizBôłtã”ùdałosãdostac

nazôdpërznãzemiitamprawiehélsczi

zrzeszeńcëwidząplacnakaszëbsczika-

miannypòmnik.

Zdôwô mie sã, że tim razã nie bãdze

wiôldżich sztridów z niżódnyma òrga-

Pòczątk, nié kùńc…

DobùdowëKòpcaòstónąwëzwës-

kónéstolemnékamëprzëwiozłém.jin.

zMrzezëna.Jegòwiżawãmôdochadac

do3–4métrów.Nalézesãnanimnôd-

pis:KopiecKaszubów.Niżipółmétrowi

céchùnkkaszëbsczégògrifazmetalu.

Pòdtimwizerënkãsłowa:Helpoczątek

Polski. Nie widzy sã nama, czedë chtos

gôdô, że tuwò je kùńc Kaszub i Pòlsczi.

Tuwò sã wszëtkò zaczinô, dlôte taczi nôd-

pis chcemë dac na jednym z kamów. A na

drëdżim òstóną wëpisóné wszëtczé partë

Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô, bò kòl

Òdj. D.M.

POMERANIA MAJ 2013

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: