Pomerania Lipiec Sierpien 2013.pdf

CENA 5,00 ZŁ (w tym 5% VAT)

NR 7–8 (467) LIPIEC–SIERPIEŃ 2013

ROK

KS. JANUSZA ST. PASIERBA

www.miesiecznikpomerania.pl

MIESIĘCZNIK SPOŁECZNO-KULTURALNY

ROK ZAŁOŻENIA 1963

Gdańsk

– dwukrotnie

wolne miasto

s. 21

POMORZE LATEM

s. 10, 51

Numer wydano dzięki dotacji Ministra Administracji i Cyfryzacji

oraz Samorządu Województwa Pomorskiego.

Doinansowano ze środków Miasta Gdańska

W NUMERZE:

46 Wieści z gdańskiego oddziału ZKP

TeresaJuńska-Subocz

47 Leno jeden taczi

MatéùszBùllmann

48 Tak o nas pisali...

JózefBelgrau

51 Na Kaszubach jest wszystko

JadwigaBogdan

53 Mój azyl w Borach

DominikaPiotrowska

54 Idol na nowi ôrt

MatéùszBùllmann

56 Kronikarz z kaszubskich lasów

MayaGielniak

60 Z Alzacji do kroniki Pręgowa?

JerzyŁukaszewski

62 Od Gduńska do Roztoczi bróm...

TomaszSzymański

64 Prace mistrza Antoniego

KazimierzOstrowski

64 Prôce méstra Antona

Tłóm.LudmiłaGòłąbk

66 Akòrdionista z Sëlëczëna

TatianaSlowi

69 Kamienie

PiotrSmoliński

71 Wiersze. Marian Selin

72 Z drugiej ręki

74 Listy

76 Lektury

80 Wiedno Kaszëbë

EùgeniuszPrëczkòwsczi

82 Finał konkursu genealogicznego

KrzysztofKowalkowski

83 Trzecy najôzd Kaszëbów

KatarzënaGłówczewskô

85 Klëka

91 Tak na òkò

TómkFópka

92 Pëlckòwskô malëna

RómkDrzéżdżónk

2 Od redaktora

3 Kòpc Kaszëbów. Hel – początek Polski

4 Bëtowsczé bëlné mòdło

ElżbiétaPrëczkòwskô

6 Nadzwëkòwi albùm

A.N.

10 Pomorski szlak ks. Pasierba

12 Rozwój królowej polskich rzek?

AndrzejBusler

14 Żegluga Breogana (część 12)

JacekBorkowicz

16 Ùmiérelë z głodu jak mùchë

ZAlfónksãBlockãgôdôEùgeniuszPrëczkòwsczi

18 Wielojęzyczne Pomorze (część 1)

CezaryObracht-Prondzyński

21 Siedem lat z Napoleonem

MarekAdamkowicz

24 Wëszłô ze Stëdzyńc. Z Łësniewa wëszłô.

TómkFópka

26 W świecie chabrów, dzwonków i niezapominajek

ZEdmundemSzymikowskimrozmawiaA.M.

27 Kaszubszczyzna w sferze publicznej

BogusławBreza

30 Historia zamknięta w książkach

SławomirLewandowski

32 Przyjaciół miej blisko

MariaPająkowska-Kensik

33 Pasierbowe świętowanie

BogdanWiśniewski

34 Coraz dalej od morza

WitosławaFrankowska

36 „Pokorny sługa muzyki“

RajmundKnitter

39 Za zasługi w działalności publicznej

AndrzejBusler

40 Chlebnickie perełki

MartaSzagżdowicz

41 Kaszëbsczi dlô wszëtczich.

Ùczba 24. Latné ferie

RómanDrzéżdżón,DanutaPioch

43 Goręczyno. Od najdawniejszego osadnictwa

do roku 1650 (część 1)

KrzysztofKowalkowski

POMERANIA LËPIŃC–ZÉLNIK 2013

Od redaktora

W przedostatni weekend czerwca odbyły się kolejne warsztaty dla

piszących po kaszubsku organizowane przez „Pomeranię” i Biuro

Zarządu Głównego Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Dzięki

inansowemu wsparciu Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji

20 obecnych lub przyszłych dziennikarzy już po raz trzeci mogło

wspólnie pracować, pozbierać ciekawe materiały i wysłuchać rad

bardziej doświadczonych kolegów.

Tym razem spotkaliśmy się w Chojnicach. O szczegółach

napiszemy szerzej w kolejnym numerze, ale już teraz warto

zaznaczyć, że na wszystkich uczestnikach warsztatów wielkie wrażenie wywarł rozmach,

z jakim działają ostatnio zrzeszeńcy i inni miłośnicy Pomorza na południu Kaszub, np.

w pobliskiej Tucholi.

Zwłaszcza dziennikarze z północnych Kaszub podkreślali, że nie spodziewali się, iż idea

kaszubsko-pomorska jest tu tak silna. Wydawałoby się, że u nas łatwiej się pracuje na rzecz

kaszubszczyzny, bo dookoła jeszcze sporo ludzi mówi po kaszubsku, procent Kaszubów jest

o wiele wyższy niż w Chojnicach, ale tutaj ludzie wydają się bardziej niż my zafascynowani

pomorską kulturą – mówiła znana z anteny Radia Kaszëbë Agnieszka Łukasik.

Już teraz zapraszamy do lektury powarsztatowych tekstów, które będą się ukazywać

w tegorocznych „Pomeraniach”. Może to być zarówno ciekawe, jak i pouczające zwłaszcza

dla Kaszubów z północnej czy środkowej części naszego regionu. Warto poznać południowe

Pomorze, zapaleńców, którzy bezinteresownie pracują na rzecz małej ojczyzny. Może także

warto zrobić sobie rachunek sumienia i odpowiedzieć na pytanie, czy aby nie jesteśmy za

bardzo rozpieszczeni, bo porównując się np. z oddziałem ZKP w Tucholi czy tamtejszym

Bractwem Kurkowym, mamy cieplarniane warunki, a nie zawsze robimy więcej albo

chociaż tyle samo...

A regionalistom z południa dziękujemy za ich ciężką społeczną pracę i za pomoc przy

organizacji warsztatów.

ADRES REDAKCJI

80-837Gdańsk

ul.Straganiarska20–23

tel.583019016,583012731

e-mail:red.pomerania@wp.pl

REDAKTOR NACZELNY

DariuszMajkowski

ZASTĘPCZYNI RED. NACZ.

BogumiłaCirocka

ZESPÓŁ REDAKCYJNY

(WSPÓŁPRACOWNICY)

DanutaPioch(NajôÙczba)

KarolinaSerkowska

MaciejStanke(redaktortechniczny)

KOLEGIUM REDAKCYJNE

EdmundSzczesiak

(przewodniczącykolegium)

AndrzejBusler

RomanDrzeżdżon

PiotrDziekanowski

AleksanderGosk

WiktorPepliński

TomaszŻuroch-Piechowski

TŁUMACZENIA

NA JĘZYK KASZUBSKI

LudmiłaGołąbek

KarolinaSerkowska

FOT. NA OKŁADCE

PiotrJanuszewski

WYDAWCA

ZarządGłówny

ZrzeszeniaKaszubsko-Pomorskiego

80-837Gdańsk

ul.Straganiarska20–23

DRUK

DRUKARNIA

WaldemarGrzebyta

Dariusz Majkowski

PRENUMERATA

OGŁOSZENIE

Koszt prenumeraty rocznej krajowej z bezpłatną dostawą do

domu: 55 zł. W przypadku prenumeraty zagranicznej: 150 zł.

Podane ceny sa cenami brutto i uwzględniają 5% VAT.

Instytut Polonistyki Akademii Pomorskiej w Słupsku zaprasza

do wzięcia udziału w kolejnej edycji Studiów Podyplomowych

Kwaliikacyjnych Metodyczno-Kulturoznawczych Nauczania

Języka Kaszubskiego.

Aby zamówić prenumeratę, należy

• dokonać wpłaty na konto: PKO BP S.A. 28 1020 1811

0000 0302 0129 35 13, ZG ZKP, ul. Straganiarska 20–23,

80-837 Gdańsk, podając imię i nazwisko (lub nazwę

jednostki zamawiającej) oraz dokładny adres

• zamówić w Biurze ZG ZKP, tel. 58 301 27 31, e-mail:

wydawnictwo@kaszubi.pl

• Prenumerata realizowana przez RUCH S.A: zamówienia na

prenumeratę (...) można składać bezpośrednio na stronie

www.prenumerata.ruch.com.pl. Ewentualne pytania pro-

simy kierować na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl

lub kontaktując się z Infolinią Prenumeraty pod numerem:

22 693 70 00 – czynna w dni robocze w godzinach 7–17.

Koszt połączenia wg taryfy operatora.

Zajęcia będą się odbywały przez trzy semestry (2 semestry

w SP nr 2 w Bytowie oraz 1 semestr na Wydziale Filologiczno-

-Historycznym Akademii Pomorskiej w Słupsku) w trybie

zjazdów piątkowo-sobotnich, co dwa tygodnie. Zaczynamy od

połowy września 2013 roku. Płatność za semestr 1600 zł.

Redakcjazastrzegasobieprawo

skracaniairedagowaniaartykułów

orazzmianytytułów.

Zapisownięwtekstachwjęzykukaszubskim,

zgodnązobowiązującymizasadami,

odpowiadająautorzyitłumacze.

Komplet dokumentów, tj. podanie, kwestionariusz osobowy,

CV, odpis dyplomu ukończenia studiów wyższych, dwa zdję-

cia, kserokopię dowodu osobistego (aplikacje dostępne są na

stronie www.apsl.edu.pl), należy składać do końca lipca 2013

roku na adres:

prof. nadzw. dr hab. Adela Kuik-Kalinowska

Instytut Polonistyki, Akademia Pomorska w Słupsku

ul. Arciszewskiego 22 a, 76-200 Słupsk

Tel. (59) 84 05 326, 507 518 993, E-mail: adelakuik@poczta.onet.pl

Redakcjanieponosiodpowiedzialności

zatreśćogłoszeńireklam.

Wszystkiemateriałyobjętesą

prawemautorskim.

POMERANIA LIPIEC–SIERPIEŃ 2013

PERYPETIE SPISOWE

Ludu mój pomorski, niemy, wykowany

Jak pomnik przeddziejowy z skandynawskich głazów,

Piorunami dziejowej burzy poorany (...)

(AleksanderMajkowski,1911)

Kamienny symbol przynależności Helskiej Kosy do Kaszub, do Pomorza, i długiego trwania tu

„pomorskiego ludu” stanął nareszcie na wydartym morzu fragmencie helskiego cypla.

OideiihistoriibudowyKopcaKa-

szubównakrańcuMierzeiHelskiejpi-

saliśmywmajowymnumerzenaszego

pisma.Iotowniedzielę23czerwcaidea

zostałaurzeczywistniona.Nanowymlą-

dzie,powstałymwwynikuumacniania

morskiegobrzegu,zostałusypanyKòpc

Kaszëbów–rodzajkurhanuzgłazów,

kamiennymonumentprzypominający

otym,żewtymmiejscuzaczynająsię

należącedopolskiegopaństwaKaszu-

by,czyliżejestto„PoczątekPolski”,jak

napisanonapomniku.Okaszubskości

monumentu-kopcaświadczyimateriał,

zjakiegozostałwykonany(pochodzące

zKaszubgłazy–dziełolodowca,amoże

stolemów?),iumieszczonywcentralnym

miejscuherbnaszegoregionu–GryfKa-

szubski.

Przypomnijmyrazjeszcze,żeautorem

powstałegow2007rokuprojektuKopca

KaszubówjestnieżyjącyjużarchitektBru-

noWandtke,agłównymipomysłodawca-

mi:TadeuszMużaiZbigniewChmaruk.

Przedsięwzięcieudałosięzrealizować

dziękiwieluludziomiinstytucjom,spon-

soramimonumentusąbowiemMiasto

Hel,ZrzeszenieKaszubsko-Pomorskie,

UrządMorskiwGdyni,kołopartner-

skiezmiastaHermeskeil,Hydrobudowa

GdańskS.A.,NadleśnictwoWejherowo,

RestauracjaKutter,Kancelariaadwoka-

ckaKopoczyńskiadwokaciiradcowie

prawniorazPrzedsiębiorstwoUsługowo-

-TransportoweOLTRANS.Samąjegoor-

ganizacjązajęlisięnatomiastMirosław

Wądołowski–burmistrzHelu,Andrzej

Królikowski–dyrektorUrzęduMorskiego

wGdyni,orazŁukaszGrzędzicki–prezes

ZrzeszeniaKaszubsko-Pomorskiego.Wi-

zerunekgryfazostałwykonanyprzez

PracownięKowalstwaArtystycznego

HenrykaKrolla,anapisynakamieniach

sądziełemnależącejdoAleksandryiTo-

maszairmyKamieniarstwo-Lilla.

Patronathonorowynadprojektem

objęliRyszardStachurski,wojewodapo-

morski,MieczysławStruk,marszałekwo-

jewództwapomorskiego,orazks.prof.

JanPerszon,organizatorkaszubskich

pielgrzymekzHelunaJasnąGórę.

Lësatô kania. Òdjimk z ùczbòwnika

Bëtowsczé

bëlné mòdło

chtërnysą–jakczëtómëwprzedesłowim

–„mòckòzrzeszonypòwarkùifamiliowò

ztimdzélãPòmòrzô”.Redaktoramasą

prof.drhab.CezariÒbracht-Prondzyńsczi

–prôcownikGduńsczégòÙniwersytetu,

iPioterDzekanowsczi–gazétnikidzejôrz

kaszëbsczizBëtowa.

Ùczbòwnikprzëcygôpiãknymwëz-

drzatkã.Snôżéòdjimczibëtowsczinôtërë,

mapë,wëkresë,atéż,coòsoblëwiejewôrt

pòdczorchniãcô,zdjãcazdzysdniowégò

żëcégòlëdzywtëchstronach,dôwają

òbrôz,żekaszëbiznajetamwcygżëwô

ibarowieledzejaniówjezniąsparłã-

czonëch.Widzecjenanichtéż,żewnie-

jednëchsprawachbëtowscziKaszëbi

majądzélwikszédobëca,jakjinszi.Przi-

kładowòpòlskągwiôzdąwspiéwieje

gwësNataliôSzroeder,znónôczedësna

całëchKaszëbachchòcbëlezùczbów

kaszëbsczégòjãzëkawprogramie„Rod-

nôZemia”.

Tekstëtikającésãgeògraiiiprzirodë

sąnapisónébaroprostimjãzëkã,także

niżódnégòjiwrunimawjichòdebranim

iprzekôzanimùcznióm.Przëùżëcym

mapów,wëkresówmòżnawbarowizjo-

wiiòbrôzowispòsóbprzekazacdzecóm

wiédzã,czemùKaszëbëdzyswëzdrzątak,

jakjewidzymëkòżdégòdnia.Òdjimczi

nôtërësmiałomòglëbëwëzwëskacszkól-

nyzjinszichdzélówKaszëb,dzewiele

znëchroscënówëzwierzãtówtéżżëje.

Tojewiôlgôwôrtoscnegòùczbòwnika.

Dobrzetéż,żedodôwkãdoksążczijeplat-

ka,nachtërnyzapisónésątrescewPDF-ie.

Mòżnajetejpùscëcnatôblëcãmùlti-

medialnąirazãzdzecamaòbgadac.Dôwô

todzéllepszémòżnoscëniglesómùcz-

bòwniknałôwce.

Wdzéluhistoricznym,òkrómkrótkò

przedstawionëchpradzejównaszizemi,

aùtórprimapòkôzôłdrãdżédzejenegò

môla,chtërencolemałobéłpògrańczną

zemią.Jaknapisónéjewùczbòwnikù:

„wszãdzeùnajunëkająjaczésdôwné

grańce”,chtërne„wcygżëjąwpamiãcë

iswiądzeùszłëchidzysdniowëchmiesz-

kańcównaszichstrón”.Bëlnymòbrazã

tegòsąmapë,zrozmajitëchcządówhi-

storicznëch,dzãkachtërnymletkòmòżna

sãdokònac,jaknierôzdrãgòsãtużëło.

Historiôbëtowsczizemiùsadzonôjena

òglowëchdzejachKaszëbiPòmòrzégò,

dlôtepòprzeczëtanimcałégòdzélu

czëtińcmôpòdstawòwąwiédzãòhistorie

swòjiMôłiTatczëznë.

Wdzélu„Rodnômòwa”nalézemë

wiadłaòpochòdzënkùkaszëbsczimòwë,

wëapartnionëchdialektachtizemi

atéżòpisónédzejaniasparłãczonézdzys-

dniowimrozwijãkaszëbsczégòjãzëka.

Mómënaprzëmiarartistów,jacziwëszlë

zbëtowsczizemi.Trzebatuwëmienic

ELŻBIÉTA PRËCZKÒWSKÔ

Wòstatnëchmiesądzachszkólny

kaszëbsczégòjãzëkamająwieledoùczin-

kùztémąsparłãczonąznowimprzed-

miotã„Włôsnôhistoriôikùltura”,jaczi

wchôdôdoszkòłówòdséwnikalatoségò

rokù.Bądzetododôwkòwiprzedmiot

dlôùczniówzapisónëchnakaszëbsczi

wpiątiklasëspòdlecznyszkòłë,wdrëdżi

klasëgimnazjumatéżwdrëdżiklasë

wëżigimnazjalnëchszkòłów.Òcena

zniegòbądzeliczonôdostrzédny.

Żebëszkólnybëlëprzërëchtowónydo

prowadzeniégònowégòprzedmiotu,

CentrumEdukacyjnëchInicjatiwwKar-

tuzachzòrganizowałoczilekùrsówna

tãtémãprowadzonëchprzezDareka

Szëmikòwsczégò.Jetojednakòleno

dzélëkrobòtë.Kònótprzëszëkòwacpro-

gramënaùczaniégò,rozkładëmateria-

łów,systemãòceniwaniôaòsoblëwie

–ùczbòwniczi,chtërneszkólnymòglëbë

wëzwëskacwswòjirobòce.

Wtimmôluwôrtjesãbëlnoprze-

zdrzecnadokôz,jaczimôprzëgòtowóny

partKaszëbskò-PòmòrsczégòZrzesze-

niôwBëtowie.Jetoùczbòwnik Bëtow-

skô zemia .Swójùdzélwjegòwëdanim

miałëtéżgminëbëtowsczégòkrézu.

Przërëchtowónyjeònprzezkarnolëdzy,

POMERANIA LIPIEC–SIERPIEŃ 2013

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: