nauka o organizacji.doc

Nauka o organizacji - wykłady

 
Termin organizacja jest terminem wieloznacznym.
Wywodzi się z greckiego słowa „organizo” co oznacza porządkowanie całości.
Łacińskie słowo „organisatio” rozumianego jako system.
Greckiego słowa „organikos” i „ organom” oznaczających wytworzenie czegoś za pomocą narzędzi, instrumentów, przyrządów itp.
Organizacja – jako instytucja
Np. przedsiębiorstwo, szpital, urząd skarbowy, drużyna piłkarska.
Definicje:
Organizacja- twój społ-technolog. Złożony z ludzi, którzy zmierzają do osiągnięcia określonych celów, co wymaga połączenia wspólnych wysiłków.
- złożony system mający na celu osiągnięcie pożądanych celów przy użyciu określonej kombinacji zasobów za pomocą określonego rodzaju działać.(Białaszewicz)
-proces organizowania, sposób ułożenia podziału pracy tak aby możliwe było sprawne osiągnięcie celów.
Znaczenia:
-Czynnościowe-  proces tworzenia rzeczy złożonej- proces organizowania.
-Atrybutowe- zespół charakter. dla rzeczy zorganizowanych. Jest to sposób.
-Rzeczowe- rzecz złożona z części , które złożone, będą sprawnie funkcjonować. Jest to rezultat organizowania.
.Znaczenie atrybutowe – organizacja  jako zespół cech charakterystycznych dla rzeczy zorganizowanej , organizacja w tym ujęciu jest rezultatem zorganizowania, a sposób wzajemnego powiązania jej części ze sobą i z całością odzwierciedlony jest w strukturze organizacyjnej.
Znaczenie rzeczowe -  jako złożona z części powiązanych ze sobą w taki sposób, aby umożliwiały sprawne funkcjonowanie całości zatem organizacja w znaczeniu rzeczowym to rezultat organizowania.
Uniwersalne cechy organizacji:
Utworznie przez ludzi lub przez członków założycieli
Połączenie ludzi jako podstawowego czynnika twórczego
Celowe zorientowanie, tj. powołanie do realizacji indywidualnych i zbiorowych celów swych uczestników
Posiadanie wewnętrznej struktury, tj. zbioru reguł organizacyjnych i oddziaływań materialnych, energetycznych, informacyjnych, struktury ukształtowanej ze względu na cel i zadania, a także podział pracy, funkcji i ról.
Posiadanie wspólnego członu kierowniczego, zarządu, inaczej systemu sterującego, koordynującego współdziałanie składników poprzez podejmowanie czynności planistycznych, organizatorskich, motywatorskich i kontrolnych dla zapewnienia sprawnej realizacji celów i maksymalizacji efektu organizacyjnego.
Rozmyślne zachowanie się, czyli zdolność do samodzielnego określenia i modyfikowania celów oraz sposobów ich osiągania.
Ekwifinalność, zdolność do osiągania przyjętych tych samych celów końcowych przy różnych warunkach początkowych i przy wykorzystaniu różnych środków.
Zdolność do utrwalenia wzorców działania i do powtarzalnej, a czasami ciągłej realizacji celów, czyli do tworzenia warunków sprzyjających instytucjonalizacji, tj. wyodrębnienie przestrzennego, ekonomicznego i prawnego oraz formalizacji celów, funkcji i struktury.
Współdziałanie z otoczeniem, prowadzone z nim wymiany dóbr materialnych, środków pieniężnych, energii i informacji, co jest uzasadnieniem dla nazwy „system otwarty”.
Zdolność do samorealizacji, do zwiększania swojej sprawności i stopnia uporządkowania (negatywnej entropii)
Funkcje w organizacji:
Funkcje to:
Zbiór powtarzalnych, typowych i proceduralnie sformalizowanych działań, wydzielonych ze względu na rodzaj tych działań
Szereg dających się wyodrębnić przedsięwzięć, czyli operacji wielopodmiotowych, składających się z poszczególnych czynności
W każdej organizacji można rozróżnić dwa zasadnicze rodzaje funkcji:
Funkcje wykonawcze- (funkcje produkcyjne, związane z wytwarzaniem i zbytem wyrobów i usług, funkcje pozaprodukcyjne związane ze świadczeniem usług na rzecz pracowników)
Funkcje zarządcze-(powtarzalne czynności kierownicze: planowanie, organizowanie, motywowanie, kontrolowanie)
Ogół funkcji realizowanych we wszystkich organizacjach można podzielić na:
Funkcje podstawowe- ogół czynności dotyczących bezpośrednio końcowego celu danej organizacji, np. funkcja obsługi studentów w dziekanacie, produkcja pieczywa w piekarni
Funkcje regulacyjne- ogół czynności zapewniających sprawne funkcjonowanie całej organizacji, czyli nadawanie i stałe utrzymywanie nadanego kierunku funkcjonowania.
Funkcje pomocnicze- ogół wszystkich innych funkcji pośrednio przyczyniających się do realizacji funkcji podstawowych.
Modele
Czteroczłonowy model organizacji zaproponowany przez H.J Leavita
Odzwierciedla układ czterech podstawowych członów swoistej konstrukcji nośnej organizacji, które pozostają w określonych relacjach ze sobą i otoczeniem. Są to: ludzie, zadania, technologie, struktura.
 
Pięcioczłonowy model organizacji- F. Kasta i Rosenzweiga
Organizacja jako całość wyodrębniona, ale wchodząca w interakcje z otoczeniem, czyli otwartą, co sygnalizują przedstawione w sposób uproszczony wejścia i wyjścia
Podsystem celów i wartości- to wyraz związków organizacji z otoczeniem, gdyż pełnienie przez organizacje określonej funkcji w społeczeństwie wpływa w dużym stopniu na jej cele.
 
Podsystem psychospołeczny- tworzą działające i wzajemnie powiązane jednostki i grupy ludzkie, ich motywy i cele, do realizacji, których dążą będąc uczestnikami organizacji, podział pracy i ściśle z nim powiązany system ról organizacyjnych, stosunki władzy i wpływów w organizacji oraz rozwój grup w organizacji.
 
Podsystem techniczny- to technika i technologie wykorzystywane w procesach transformacji zachodzących w organizacji, obejmuje on wyposażenie techniczne oraz wiedzę dotyczącą jego wykorzystywania do realizacji wytyczonych celów.
 
Podsystem struktury- tworzy układ i wzajemne zależności w całej organizacji, między poszczególnymi systemami oraz w ich ramach.
 
Podsystem zarządzania- to wszelkie stosunki i oddziaływania zapewniające utrzymanie zarówno wewnętrznej, jak i zewnętrznej dynamicznej równowagi organizacji przez ilościowe i jakościowe dostosowywanie podsystemów psychospołecznego i technicznego oraz przez dopasowanie rozwiązań strukturalnych do zmieniających się celów i zadań, a także stymulowanie współdziałania wszystkich części do powodzenia całości, jaką jest organizacja.
Rodzaje organizacji:
Organizacja formalna- organizacja, której cele i stosunki organizacyjne ujęto w specyficznym zapisie regulującym wzajemne zależności i korelacje pomiędzy jej elementami, świadoma nakierowana na osiąganie celów organizacji.
Organizacje formalne można podzielić według ich własności na:
Organizacje sektora prywatnego
Organizacje sektora publicznego
Organizacje sektora pozarządowego(NGO-non-government organization, czyli organizacje nie nastawione na zysk)
Organizacje(grupy) nieformalne- organizacje powstające w każdej organizacji, na skutek niemożności zaspokojenia potrzeb w ramach jej formalnej struktury, organizacje mniej lub bardziej trwałe, mniej lub bardziej legalne, są efektem więzi międzyludzkich, koleżeńskich, zawodowych, wspólnoty interesów i mogą wspomagać organizację formalną, ale gdy ich cele są sprzeczne z celami organizacji, oddziałują destrukcyjnie.
Org. Tradycyjnie można podzielić na:
-produkcyjne- dostarczające dobra i usługi zaspokajające potrzeby ludzi.
-polityczne- związane z realizacją celów polityki
-adaptacyjne- org.np. badawcze kulturalne
Organizacje można podzielić według funkcji genotypowej (roli jaką organizacje spełniają w zaspokojeniu określonych potrzeb społecznych) M. Bielski:
Organizacje gospodarcze nastawione na zysk (profit organizations)-  uczestniczące w produkcji oraz wymianie dóbr i usług materialnych w celu zaspokojenia potrzeb społeczeństwa jako całości, poszczególnych grup lub indywidualnych podmiotów.
Organizacje użyteczności publicznej- z reguły niedochodowe, służące zaspokojeniu potrzeb społeczeństwa w zakresie oświaty (szkoły), zdrowia (szpitale, sanatoria) itp.
Organizacje administracyjne państwowe i samorządowe, w których głównym zadaniem jest zapewnienie sprawnego funkcjonowania państwa w określonych warunkach wewnętrznych i zewnętrznych.
Organizacje militarne i policyjne, mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa
Organizacje społeczne, których główną rolą jest dbanie o interesy określonych warstw, klas społecznych, grup zawodowych, grup zainteresowań; do tego typu organizacji nalezą np. partie polityczne, organizacje młodzieżowe, związki zawodowe, towarzystwa naukowe, związki kobiece.
Organizacje religijne- zrzeszające ludzi wyznających takie same wartości i odgrywające istotną rolę w kształtowaniu światopoglądu ludzi
Rodzina, stanowiąca podstawową grupę społeczną
Typologia wg. Kozuch
-komercyjne –najpowszechniejszym rodzajem org. Komercyjnej jest przedsiębiorstwo(jednostka wyodrębniona pod względem prawnym, ekonomicznym i organizacyjnym. Prowadzenie przeds. Wymaga określenie celu. Powinno wybrać jeden z alternatywnych celów- maksymalizacja zysków, max. Wartości, max. Sprzedaży, minimalizacja kosztów.
-publiczne- w celu realizacji interesu publicznego
-społeczne- org 3 sektora, pozarządowe engeous(NGO) , produktem org. Jest zmiana która zachodzi w człowieku pod wpływem jej działań.
Ogólna typologie org. Zaproponował Bielski:
-gospodarcze-podstawa działań stanowi zasada ekonomiczności
-org. Służące zaspokajaniu niematerialnych potrzeb społ. (org. komercyjne)
-org. Administracyjne- ogólnopaństwowe, lokalne, militarne, policyjne.
-społeczne partie polit., stowarzyszenia, związki zawodowe.
-religijne
Typologia org. Etzioniego ( typ więzi łączących ludzi w procesy pracy)
- przymusowe- nawet przymus fiz. Np. obóz pracy
-utylitarne- władza wynika z prawa, utylitarny charakter czyli mający na celu korzyści praktyczne, materialne. Np. org. Gosp.
-normatywne- władza opiera się na przekonaniach ludzi, osobiste zaangażowanie w funkcjonowanie np. kościół
Zmiana w organizacji
Wszystkie organizacje się zmieniają. Nie zawsze jest to zmiana na lepsze. W niektórych przypadkach zmiany są na gorsze, co może się skończyć organizacyjną śmiercią: organizacja przestaje istnieć. Organizacyjna śmierć może być także następstwem braku zmian.
Istotną postacią zmiany jest innowacja
Pojęcie zmiany organizacyjnej
Amerykański socjolog Jerald Hage widzi istotę zmiany organizacyjnej w poprawie i przekształceniu formy organizacji mającym zapewnić przetrwanie w otoczeniu
To wartościowe zwięzłe ujecie pomija jednak organizacyjne cele procesie zmiany. Zachodzące w organizacji zmiany są niewątpliwie zdeterminowane naciskami z otoczenia, ale przecież także celami. Należy zatem rozróżnić
Zmiany uwarunkowane przez otoczenie
 
 
 
Cykl życia organizacji:
Narodziny organizacji
Transformacja organizacji
Adaptacja do otoczenia
Nawiązanie współpracy z innymi organizacjami i pozyskiwanie poparcia ”wyborców”
Wkraczanie na nowe obszary aktywności
Zmiany kierownictwa
Zmiany przypadkowe
Śmierć organizacji
Na cykl życia organizacji od narodzin do dojrzałości składają się następujące fazy:
Narodziny organizacji
Jej młodość
Wiek średni- stopniowy, ale wyraźny wzrost organizacji
Dojrzałość organizacji- stabilność na wysokim poziomie (Miles 1939)
Cykl życia organizacji wiąże się dość blisko z cyklem życia produktów  które obejmują następujące etapy:
Etap innowacji(zaprojektowanie nowego produktu)
Etap inicjacji(wprowadzenie na rynek)
Etap wzrostu
Etap stabilizacji
Etap spadku
Etap degradacji(stopniowa degradacja bądź w niektórych przypadkach rewitalizacji
-ponowne przywrócenie do życia, ożywienie)
 
Cykl życia produktu według Vernona (Vernon Raymond 1966)
Wprowadzenie produktu na rynek
Wzrost
Dojrzałość
Schyłek
Faza cyklu życia organizacji (Bednarski 2008):
Faza pierwsza- inicjacja i innowacja. Pomysł na stworzenie nowej organizacji zaspokajającej jakąś potrzebę społeczną, innowacja produktowa przynajmniej na danym rynku, pomysł na nową organizację musi znaleść grupę promotorów którzy zdecydują się związać z nami swoją przyszłością.
Faza druga- przedsiębiorczość. Zmobilizowanie zasobów materialnych, intelektualnych, symbolicznych, ludzkich niezbędnych do powołania do życia nowej organizacji.
Faza trzecia- wzrost i rozwój. Z jednej strony wzrost popytu na produkty  organizacji, a z drugiej strony rozbudowa jej potencjału.  Z natury rzeczy musi temu towarzyszyć formalizacja i instytucjonalizacja, a zatem wzrost struktury organizacyjnej i jej postępująca komplikacja.
Faza czwarta- stabilizacja.              Przynosi podniesienie się poziomu równowagi organizacyjnej, materialnej i społecznej zarówno zewnętrznej jak i wewnętrznej. Równocześnie w tej fazie organizacja traci świeżość, czyli przedsiębiorczy i innowacyjny impet, taka organizacja może z powodzeniem funkcjonować na stabilnie rosnącym rynku.
Faza piąta- spadek wartości. Silnie dają o sobie znać negatywne następstwa formalizacji i instytucjonalizacji organizacja traci zdolność do rozwoju bo przestaje wytwarzać nadwyżkę.
Faza szósta- rozpad i spadek. Trwałe zachowanie równowagi organizacji.
 
Cykl życia organizacji Greinera. Kryzysowa koncepcja przekształceń organizacyjnych :
Faza pierwsza- wzrost przez kreatywność(kryzys przywództwa). Rozwój przez kreatywność nieuchronnie prowadzi do starć o przywództwo przedsiębiorcy muszą ustąpić pola menadżerom, wprowadza się stopniowo procedury, kształtuje się stała formalna struktury organizacji.
Faza druga- wzrost przez kierowanie(kryzys autonomii). Rozwój przez kierowanie prowadzi do wertykalnych tarć o kompetencje menadżerowie niższego szczebla muszą dostać większy zakres swobody a menadżerowie z najwyższego szczebla muszą pogodzić się z tym że część władzy musi być przekazywana niżej.
Faza trzecia- wzrost przez decentralizacje(kryzys kontroli).
Faza czwarta- wzrost przez koordynacje(kryzys biurokratyzacji). Rozwój przez koordynacje prowadzi do rozrostu procedur i nadmiernej biurokracji, nadmiernie formalne planowanie i procesy decyzyjne, redukują innowacyjność przedsiębiorstwa i jego elastyczności
Faza piąta- wzrost przez współprace(kryzys wypalenia zawodowego). Rozwój przez współprace prowadzi zazwyczaj do powstania struktur macierzowych i zespołów, a także redukcji menadżerów.
Cykl życia branży(Michael Gort i Steven Klepper 1982)
Faza nieaktywna- niewielka liczba konkurentów korzysta z dobrodziejstw
oligopolu.
Faza pobudzenia- nowi gracze wchodzą na rynek niewiele go opuszcza.
Faza wysokich obrotów – wiele graczy wchodzi na rynek, ale wiele też go opuszcza.
Faza redukcji.
Faza stabilizacji.
Cykl życia organizacji mogą być krótsze lub dłuższe, przechodzenie z jednej formy do drugiej może odbywać się szybciej i wolniej zależy to od:
Umiejętności zarządzania cyklem życia organizacji przez kierownictwo.
Czynników obiektywnych, które sprawiają, że cykl życia organizacji ulega
spowolnieniu lub przyspieszeniu.
Czynniki obiektywne:
Dziedzina(branżą, przemysł w której organizacja działa)
Krótki cykl życia organizacji- dominują w branżach, w których konkuruje ze sobą wiele drobnych organizacji nie oznaczonych marką, mała bariera wejścia, zasoby ludzkie mobilne, o małych klasyfikacjach np. restauracje
Długi cykl życia dominują w branżach o odwrotnych charakterystykach.
Wielkość organizacji
Formy własności i formy zarządzania
Firmy prywatne i rodzinne żyją krócej(20% żyje dłużej niż 5 lat)
Przeciętnie dłuższy cykl życia mają spółki, firmy publiczne i organizacje państwowe.
Dywersyfikacja(urozmaicenie)
W układzie produktowym i rynkowym, organizacje nadmiernie są uzależnione od jednego produktu i jednego rynku dlatego działają krócej
Skuteczne zarządzanie cyklem życia organizacji:
Proaktywna filozofia zarządzania opiera się na przekonaniu, że zarówno cykl życia organizacji jak i poszczególne jego funkcje mogą zostać świadomie zaplanowane i plan ten można realizować
Potencjał kulturowy czynnika ludzkiego jest to zdolność organizacji do generowania spontanicznych zachowań swoich uczestników, zachowań sprzyjających prawidłowemu zarządzaniu cyklem życia organizacji.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Organizacje rozwijające się:
Organizacje starzejące się:
Poszukiwanie szans
Unikanie zagrożeń
Większa skłonność do podejmowania ryzyka
Liczy się przestrzeganie procedur i reguły sztuki
Szybkość działania
Tradycjonalne struktury funkcjonalne
Liczą się efekty
Struktury są sztywne i nienaruszalne
Struktury zadaniowe i procesowe
Obawa przed karami
Tolerancja dla błędów
Intrygi i quasi- polityczne intrygi
Cenione inicjatywa i samodzielność
Działania uczestników organizacji są skrępowane wielorakimi więzami: regułami, przepisami, normami
Ogólne upoważnienie do działania w interesie organizacji
Działają stabilnie i silne nieformalne grupy interesów które często mają charakter defensywny
Zasoby ludzkie- fluktacja i ruch kadrowy intensywne na skutek zmienności zadań jedni pracownicy przychodzą inni odchodzą
Zasoby ludzkie- stabilne uczestnictwo z dominującą rolą osób i grup o najdłuższym stażu
Ciągły ruch, zmienność konfiguracji zasobów ludzkich i rozwój skutecznie opóźniają tworzenie się obronnych koalicji i układów