Zgromadzenia rzymskie.pdf

ZGROMADZENIA W RZYMIE

W.Litewski, Słownik Encyklopedyczny Prawa Rzymskiego, Warszawa 1989

Comitia centuriata . Zgromadzenie ludowe centurialne. Głosowanie w nim odbywało

się w nim wedle centurii ( tzn. dosłownie setek). Geneza ich tkwiła w organizacji

wojskowej, gdzie istniał podział na setki. Pierwotnie comitia centuriata były

zgromadzeniami wojskowymi do wykonywania pewnych funkcji publicznych. Dla V w.

p.n.e. mamy pierwsze historyczne potwierdzenie istnienia comitia centuriata . Ze

względu na swój wojskowy charakter zbierały się poza Rzymem, na Polu Marsowym

( campus Martius ). Siłą tradycji było ono właściwe także później, gdy zgromadzenie

centurialne straciło już swój militarny charakter. Wówczs podział centurialny był

podstawą pobierania podatków i przeprowadzania głosowania, które opierało się na

postępowej wówczas zasadzie timokratycznej (wedle wielkości majątku). Zmianę tę

źródła rzymskie przypisują przedostatniemu królowi, Serviusowi Tulliusowi . Możliwe,

że porzącztki tej reformy miały rzeczywiście miejsce w tym czasie. Zasadniczo jej

przeprowadzenie datować jednak należy chyba dopiero na drugą połowę V w. p.n.e. , a

ostatecznie ukształtowanie nastąpiło może powiero w III w. p.n.e. , kiedy to istniały 193

centurie. Na ową liczbę składało się 18 centurii jeźdźców ( equites ) i 175 centurii

pieszych ( pedites ). Ci ostatni rozdzieleni byli na 5 klas wedle cenzusu majątkowego,

uzupełnionych przez 5 centurii nie uzbrojonych (m.in. muzykantów). Jeźdźcy i pierwsza

klasa pedites (80 centurii), a więc nabogatsi, stanowili absolutną większość. Głosowano

w obrębie centurii aż do uzyskania większośći głosów centurii. Przy solidarności

jeźdźców i pierwszej klasy ( classici ) na nich kończyło się głosowanie. Wedle reformy z

drugiej połowy III w. p.n.e. owym najbogatszym centuriom brakowało do większośći 5

centurii. Comitia centuriata zwoływane były przez magistratury mające ius agendi dum

populo ( tzn. konsula, pretora lub dyktatora). Głosowanie było najpierw jawne, a tajnym

stało się na podstawie lex Papiria ( 131 r. p.n.e. ). Comitia centuriata miały ważne

kompetencje. Należało do nich uchwalanie ustaw, osteteczna decyzja co do wojny i

pokoju, wybory najważniejszych magistratur (konsulów, pretorów i cenzorów) oraz

sądownictwo w sprawach przestępstwa politycznych de capite civis ( o głowę obywatela)

na podstawie skargi trybuna ludowego. Tę ostatnią właściwość zgromadzenie centurialne

straciło od czasów Sulli . Od lex Hortensia ( 287 r. p.n.e. ) przestało być też ono

najważniejszym ciałem ustawodawczym na rzecz zgromadzenia plebejskiego ( concilia

plebis ).

Comitia curiata.

Zgromadzenie ludowe kurialne. Istniało ono już w czasach królewskich. Podzielone było

według 30 kategorii . Najpierw reprezentowane były tylko rody patrycjuszowskie , a w

czasach historycznych, także plebejskie. Nawet wtedy przeważali jednak w comitia

curiata patrycjusze. Za republiki dość szybko przestały się one zbierać i praktycznie

pojawiło się tylko 30 liktorów ( lictores ) reprezentujących kurie. W czasach królewskich

zgromadzenie ludowe zwoływał król lub interrex , a za republiki magistratum . Miały one

[ comitia curiata ] kilka kompetencji. Należało do nich przede wszystkim wydawanie lex

curiata de imperio . Przed comiti curiata , zwoływanie i kierowanie przez pontifex

maximus , odbywało się wprowadzenie w urząd kapłański. Współdziałały one także w

pewnych aktach prywatnoprawnych ( np. adrogatia i testamentum calatis comitiis ),

Generalnie w czasach historycznych comitia curiata nie zajmowały się kwestiami

politycznymi i pełniły głównie funkcje sakralne . Możliwe, że tak było już w czasach

królewskich.

Comitia tribuna.

Zgromadzenie ludowe trybusowe . Były to najmłodsze comitia , choć nie znamy

dokładnie czasu ich powstania. Miały od początku charakter cywilny i bardziej

demokratyczny od zgromadzeń kurialnych i centurialnych. Były od nich prostrze i

praktyczniejsze. Podstawą udziału comitia tribuna była przynależność obywateli do

podstawowych okręgów terytorialnych , zwanych tribus . Głosowano w obrębie

poszczególnych tribus i większość głosów decydowała o głosie tribus . Rozstrzygała

ostatecznie większość tribus . Comitia tribus były zwoływane przez magistratury cum

imperio ( konsula, pretora, dyktatora); także jednak przez edyla kurulnego . Głosowanie

było najpierw jawne, a tajnym się stało na podstawie lex Papiria ( 131 r. p.n.e. ). Do

kompetencji zgromadzenia trybusowego należało: uchwalanie ustaw ( z czego czyniło

ono jednak rzadko użytek), wybór niższych magistratur ( edylów kurulnych i kwestorów)

oraz nakładanie na obywatela grzywny za przestępstwa pospolite na skutek oskarżenia

deyla kurulnego.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: