Zespół czołowy
Zespół czołowy (łac. syndroma frontale, ang. frontal lobe disorder) – zespół objawów psychoorganicznych związanych z uszkodzeniem okolicy czołowej mózgu, najczęściej przez guz. W czystej postaci wiąże się z uszkodzeniem kory płatów czołowych. Towarzyszyć mu mogą objawy niezwiązane z uszkodzeniem kory i niewchodzące w skład obrazu klinicznego zespołu, np. związane ze wzrostem ciśnienia śródczaszkowego lub uszkodzeniem innych części mózgowia przez proces rozrostowy.
Objawy i podział
Objawy psychopatologiczne guzów okolicy czołowej wyprzedzają objawy neurologiczne. Przebieg choroby zależy od charakteru guza: oponiaki rosną powoli, i okres objawów psychiatrycznych jest dłuższy; guzy złośliwe, głównie glejaki, cechuje krótki wywiad, objawy neurologiczne pojawiają się wcześniej. Większość autorów jest zdania, że nieistotne jest który płat, lewy czy prawy, objęty jest procesem rozrostowym. W klinice wypadnięcia funkcji płatów czołowych istotne znaczenie ma natomiast fakt, czy proces lokalizuje się w górnej części płatu (od strony sklepistości) czy w części przypodstawnej (nadoczodołowej).
Zespół czołowy ze sklepistości (zespół przedczołowy grzbietowo-boczny, zespół wypukłości czołowej, łac. syndroma convexofrontale, ang. frontal convexity syndrome)
zaburzenia napędu psychoruchowego (niem. Mangel an Antrieb)
zanik inicjatywy, spontaniczności
hipopatia lub apatia
abulia
dysforia
nastrój tępy i mrukliwy
labilność uczuciowa
obniżenie uczuciowości wyższej: utrata uczuć społecznych, poczucia odpowiedzialności, ambicji
deficyty uwagi, przypominania, myślenia abstrakcyjnego, myślenia przyczynowo-logicznego.
Zespół czołowy z części nadoczodołowej (zespół oczodołowy, zespół oczodołowo-czołowy, łac. syndroma baseofrontale, ang. orbitofrontal syndrome):
obniżenie lub zanik uczuciowości wyższej
odhamowanie
niedostosowany afekt
osłabiony krytycyzm
brak wglądu
nastrój labilny, waha się między beztroskim a gniewliwym
skłonność do opowiadania niemądrych żartów i często niewybrednych historyjek o treści erotycznej (moria, wiłość, nastrój moriatyczny; niem. Witzelsucht)
Podstawowe umiejętności językowe, pamięć i procesy poznawcze zwykle są niezaburzone.
Niektórzy autorzy wyróżniają dodatkowo zespół czołowy przyśrodkowy (zespół przyśrodkowo-czołowy, ang. medial frontal syndrome), w którym uszkodzenie dotyczy przedniej części obręczy.
Głównym objawem tego uszkodzenia jest apatia, z utratą motywacji i zmniejszoną aktywnością celową. Występuje osłabienie kończyn dolnych i brak kontroli nad zwieraczami, wytwory werbalne są rzadkie.
Zespół czołowy jatrogenny
Szczególną postacią zespołu czołowego jest zespół czołowy jatrogenny po leukotomii przedczołowej, czyli lobotomii (charakteropatia leukotomizowanych). W tej metodzie leukotomii w różny sposób oddzielano struktury korowe płata czołowego od struktur podkorowych, czego psychiczne następstwa zbliżone były obrazem klinicznym do charakteropatii pourazowych. U zdrowych ludzi poddanych leukotomii dokonywała się zmiana charakteru, na którą składały się:
bezwolność
potulność
bezpretensjonalność
brak zainteresowania światem zewnętrznym
uproszczenie życia wzruszeniowego
zmniejszenie roszczeń życiowych
monotonia uczuciowa
zanik inicjatywy
brak zainteresowania przyszłością.
Phinea
saytome