Rezler J - Język łaciński dla prawników. Tłumaczenia.rtf

Tłumaczenie tekstów

Łacina dla prawników .      Jan Rezler

II. SĄD

Powód prowadzi sprawę . Oskarżam pozwanego , Ty bronisz pozwanego , nie oskarżasz . Sędzia słucha. Mówię : 
Sędzio skarz  pozwanego !
Sędzia ogłasza wyrok . Słuchaj powodzie i wszyscy słuchajcie! Powinieneś słuchać orzeczenia . Pozwany i powód słuchają wyroku. I my słuchamy wyroku.

III. W  SZKOLE

Serwiusz do szkoły spieszy z przyjacielem . W szkole nauczyciel chłopców uczy . Słuchajcie chłopcy, mówi nauczyciel. Słuchaj Ty Serwiusz ! Nauczyciel Marek książkę otwiera :
Czytaj, Marce! Chłopiec  czyta. Książka podoba się chłopcom. W zabawie chłopcy także uczą się pisać. Zajęcia / szkoła chłopców  umysł męczy(ą) / nuży (ą) / Zajęcia  szkolne chłopców umysł zmęczyły. Ze szkoły chłopcy na pole biegną . Na polu chłopcy bawią się obręczami.

IV. O ENEASZU

Nauczyciel opowiada
Eneasz do wybrzeży Troi ucieka i nowej ojczyzny szuka. Burza żeglarzy trojańskich do brzegu Libii gna. W końcu Eneasz do Italii płynie. Latynus , władza kraju , najpierw przybysza zamierzał bronią wypędzić , potem przyjaźń zawiera z Eneaszem i piękną córkę trojańską w małżeństwo daje.  Eneasz jest przodkiem Romulusa.
Potem nauczyciel chłopców zapytał :
„Kto do wybrzeży Troi ucieka?”
„Czyim przodkiem jest Eneasz?”
„Co Eneasz szukał?”
„Kogo burza ku brzegu Libii gnała?”

TEKST Z ZESZYTU  ‘ Tullia..’ cz. I

Tullia jest rzymską dziewczynką . Terentia jest rzymską kobietą . Terentia matką Tulli jest.  Julia córka Aemiliana , Tulii przyjaciółką jest. Terentia  Syre woła. Syra Tulii nową tunikę daj! „Dokąd idziesz?” pyta Syra . Do lasu z przyjaciółką idę. Odpowiada Tulia .

TEKST Z ZESZYTU  ‘Tullia et Julia ..’ 

Tulia i Julia rzymskimi dziewczynkami są. Tunika dziewczynki biała jest. Dziewczynki do lasu idą , w lesie śpiewają i tańczą . Syra dziewczynki woła : ‘Tulia! Julia! idziemy ! obiad przygotowany już jest . Dziewczynki Syry słuchają i do posiadłości idą , lecz Tulia smutna jest i  płacze. Genae ? dziewczyny policzek mokry jest od łez. ‘Dlaczego/czemu Tulia płaczesz?’ – Syra dziewczyny pyta . Na to Tullia :

‘ Boje się kary  - powiada , bowiem tunika nowa już brudna jest.
‘  Syra śmieje się z nowo ubranej tuniki dziewczyny.

V. NAD UTWORAMI POETÓW

W szkole nauczyciel języka i literatury Serwiusza wieszcza utwór poetycki czyta. Starożytny bój / zapasy chłopców Homera – zachwycają opisem.  Terencjusza Servii język nieskazitelny budzi podziw . Utwory poetyckie chłopaków wyobraźnię kształcą . Wieszcz na lądzie i na morzu pieśń śpiewa i życia wielki przykład do naśladowania wskazuje. Duzy bowiem trud człowiek na lądzie i na morzu podejmuje. Trud ciężki . Podejmowanie uciążliwości trudu przynosi ludziom chwałę/ sławę .

W szkole

O Eneaszu

V. Nad utworami poetów

In ludo gramatici Servius poetarum carmina legit.

Homerus antiquorum certaminum destriptione puerum delectat, Terentius sermone puro admirationem Servii movet.

Poetarum carmina puerorum animos excolunt.

Poetae et terras et maria carminibus canunt et vitae magna exempla ostendunt.

Magnos enim labores homines terra marique suscipiunt.

Laboris onera suscipere hominibus laudi est.

W szkole gramatyka Serwiusz czyta pieśni poetów.

Homer zachwyca chłopca opisem antycznych walk, Terencjusz budzi podziw Serwiusza czystym językiem.

Pieści poetów kształcą umysły chłopców.

Poeci opiewają poematami ziemię i morza, oraz pokazują wielkie przykłady życia.

Wielkie bowiem trudy podejmują ludzie na lądzie i na morzu.

Podejmować uciążliwości trudu przynosi ludziom chwałę.

O początkach prawa

Servius librum legit, magister autem libri verba explicat:

“Urbem Romam ab origine reges gubernabant.

Cives regum imperiis parebant.

Initio populus Romanus sine lege, sine iure erat.

Romulus primus iura populo dabat.

Sanciebant leges et Numa et Ancus.

Praecipuus legum sanctor Servius Tullius erat.

Semper etiam Romani mores custodiebant.

Ennii libro legimus:

“Moribus antiquis res stat Romana virisque”.”

Serwiusz czyta książkę, nauczyciel zaś wyjaśnia słowa książki:

“Miastem Rzymem od powstania rządzili królowie.

Obywatele byli posłuszni rozkazom królów.

Początkowo lud rzymski istniał bez ustaw, bez prawa.

Romulus pierwszy dawał ludowi prawa.

Ogłaszali ustawy i Numa, i Arkus.

Szczególnym twórcą ustaw był Serwiusz Tullius.

Rzymianie zawsze przestrzegali także zwyczajów.

W księdze Eniusza czytamy:

“Państwo rzymskie stoi antycznymi zwyczajami i mężami (państwo rzymskie opiera się na zwyczajach i mężach).””

Nauka wymowy

Iuris civilis scientia multis vero prodest.

Ad summos tamen honores alios gloria militaris, alios eorum eloquentia provehit.

Servius igitur oratoris laudem petit.

Orator virios audaces oratione gravi arcere, supplicibus autem verbo eius alacri subvenire debet.

Non est facile omnibus in causis bonus esse orator, tamen labor omnia difficilia superat.

Znajomość prawa cywilnego naprawdę przydaje się licznym.

Do największych zaszczytów jednych sława wojskowa, drugich ich wymowa wynosi.

Serwiusz dąży więc do sławy mówcy.

Mówca powinien powściągać zuchwałych mężów surową mową, zaś pokornym powinien przychodzić z pomocą swoim “szybkim słowem”.

Nie jest łatwo być we wszystkich sprawach dobrym mówcą, lecz praca pokonuje wszystkie trudności.

Spojrzenie w przyszłość

Servius, iuvenis eloquentiae studiosus, orationes illustrium virorum in foro audire non cessat, brevi autem tempore peregrinationem faciet et Rhodum navigabit.

Una cum Marco, ludorum socio vetere, Servius et arti rhetorum admirabili et Graecis litteris se dabit.

“Apud Rhodios – inquit pater – novum et sine dubio pulchrum orationum genus cognosces.

Virum bonum at oratorem semper cives Romani laudabunt.”

Non deerunt iuveni neque ars nec magna eloquentiae exempla.

Num tamen poterit sine iuris scientia causis in foro satisfacere?

Serwiusz, młodzieniec zapalony do wymowy, nie przestaje słuchać na forum mów świetnych mężów, w krótkim zaś czasie odpędzie podróż i popłynie do Rodos.

Razem z Marco, starym przyjacielem ze szkoły, Serwiusz odda się zdumiewającej sztuce retorów i greckiej literaturze.

U Rodyjczyków – mówi ojciec – będziesz poznawał nowy i niewątpliwie piękny rodzaj mów.

Męża dobrego i mówcę obywatele rzymscy zawsze będą chwalić.

Nie będą obce młodzieńcowi ani sztuka, ani wielkie przykłady wymowy.

...