{12}{114}{C:$408000}::Project HAVEN::|::Prezentuje:: {172}{293}{C:$408000}teatr Járy Cimrmana {374}{447}{C:$808000}Smoljak - Cimrman - Svěrák {448}{588}{C:$808000}{Y:b}DŁUGI, SZEROKI I KRÓTKOWIDZ|bajka, która nie przeszła u dzieci {589}{637}{C:$408000}w przekładzie titi {638}{705}Dobry wieczór, drodzy przyjaciele. {706}{795}Zanim obejrzycie bajkę|"Długi, Szeroki i Krótkowidz", {796}{876}chciałbym powiedzieć|słów kilka o jej autorze, {877}{953}którym jest któż,|jeśli nie Jára Cimrman. {954}{1023}Innych autorów tu nie miewamy. {1060}{1162}Włoski naukowiec i publicysta,|Genaro Castelli z Neapolu, {1163}{1244}porównał ostatnio naszego Cimrmana|do wulkanu, {1245}{1360}który swą działalnością|sam się zasypał. {1361}{1426}Uważam,|że to znakomite porównanie, {1427}{1514}ponieważ z Cimrmana rzeczywiście,|jak z wulkanu, {1515}{1607}tryskały na wszystkie strony|potężne strumienie odkryć {1608}{1718}z dziedziny fizyki, chemii, botaniki,|astronomii, pedagogiki, {1719}{1810}na wierzch sypał się|żużel rzeźb, obrazów, {1811}{1905}sztuk teatralnych,|wierszy, referatów {1906}{1987}i jego słynnych|listów z kondolencjami. {1988}{2069}Gdyby się przy tym|porównaniu zatrzymać, {2070}{2216}na górze jeszcze długo wznosiła się|chmura drobniejszych aforyzmów, {2217}{2327}wzorów matematycznych|i dat historycznych, {2328}{2428}by wreszcie,|po pozornym uspokojeniu się żywiołu, {2429}{2548}opadło z jasnego nieba|wymowne epitafium Mistrza: {2549}{2638}"Przyszłość należy do aluminum". {2674}{2727}Dlatego nie powinno nas dziwić, {2730}{2880}że Cimrman był chyba największym|światowym zbieraczem bajek. {2885}{2980}W jego cieniu zostają|nazwiska takie, jak: {2981}{3088}Erben, Kubin, Němcová, {3090}{3130}Božena... {3198}{3282}...i nawet bracia Grimm. {3283}{3350}Choć ich było aż dwóch. {3371}{3473}Pogląd Cimrmana na bajkę|był jednak dość szczególny. {3474}{3566}W swoim traktacie|pt.: "Zbierajcie bajki", {3567}{3674}który wydrukowano|w anarchistycznej gazecie "Cygaro", {3712}{3833}Cimrman pisze:|"Jak przygotowujemy dzieci do życia? {3834}{3889}Czytamy im przed snem opowieści, {3890}{4018}w których najmłodszy, odpychany królewicz|dostaje najpiękniejszą królewnę, {4019}{4092}głupi Jaś przechytrza mądrale, {4093}{4202}a jeleń w ostatniej chwili|ratuje małego Smolika. {4203}{4298}Gdy jednak dzieci dorastają|i wchodzą w życie, {4299}{4405}w którym odpychany|i tak da się odsunąć, {4406}{4497}naiwny da się nabrać mądrali, {4498}{4591}a gdy na człowieku|żeruje przeróżny motłoch, {4592}{4657}jelenie spokojnie się pasą". {4728}{4787}Jak twierdzi Cimrman,|taka literatura {4788}{4895}niebezpieczniejsza jest dla dzieci|od alkoholu czy zapałek. {4896}{4967}Niedługo po wydrukowaniu|tego artykułu {4968}{5066}Cimrman kupuje nieczynny|ciągnik piwowarski, {5067}{5151}parę koni - też nieczynnych - {5175}{5286}i zaczyna zbierać bajki|po wsiach czeskich. {5287}{5358}Niekiedy wystarczyło się dogadać, {5359}{5397}kiedy indziej... {5410}{5517}musiał okazać fałszywą legitymację|zakonu jezuitów. {5552}{5599}Przeważnie musiał {5599}{5720}z zaciekłymi wieśniakami|wręcz bić się o ich książki z bajkami. {5721}{5789}W miarę, jak rosła|jego sława kolekcjonera, {5791}{5874}coraz trudniejsza stawała się|praca w terenie. {5875}{5963}W chatach witało go|ciężkie milczenie {5964}{6036}i gołe półki bez książek. {6037}{6165}Starczyło jednak sięgnąć za belkę|czy wyłamać deskę w podłodze - {6166}{6274}Cimrman dobrze wiedział,|gdzie je chowają - {6275}{6407}- i już na świat wychodzili|wszyscy ci nieustraszeni szewczykowie, {6408}{6503}kije-samobije, {6538}{6608}a jeśli głęboko|sięgnął do skrzyni, {6609}{6730}czasem udało mu się chwycić|za grzbiet Mądrą góralkę. {6804}{6903}W końcu musiał Cimrman zrezygnować|ze swej kolekcjonerskiej pasji, {6904}{6983}gdyż sytuacja na wsi czeskiej|niebezpiecznie się zaostrzyła. {6984}{7102}Na przykład niedaleko Chlumca|zasadzili się na niego chłopi. {7168}{7268}Wyprzęgli mu konia,|podzielili się książkami {7269}{7333}a ciągnik zrzucili do rzeki. {7334}{7464}To ich zwycięstwo było plasterkiem|na rany poprzednich porażek. {7552}{7676}Cimrman się jednak nie poddaje|i ze swego odosobnienia w Liptákovie {7677}{7818}strzela do konwencjonalnego bajkopisarstwa|strzałami jadowitej krytyki. {7819}{7953}Cytuję: "Kto spotkał kiedy wilka,|który mówi?". {7965}{8041}Tu się dobrał do Czerwonego Kapturka. {8042}{8179}I dalej: "Jakie zwierzę|może zjeść w całości {8180}{8230}tak wielkie kawałki, {8231}{8361}jak Babunia, Kapturek|i babka ucierana... {8450}{8502}...które mogą udusić. {8640}{8749}Uczymy dzieci w szkołach|o procesach trawienia. {8751}{8870}Opowiadamy, jak przeżuty pokarm|miesza się z ustach ze śliną, {8871}{8973}jak dalej trawią go soki żołądkowe {8974}{9053}i przesuwa perystaltyka jelit. {9083}{9167}Wiem: Gajowy zjawił się|stosunkowo wcześnie, {9199}{9269}więc trawienie dopiero się zaczęło, {9302}{9387}lecz mimo to nie znajdziecie dziecka,|które uwierzy, {9388}{9464}że Babunia z Kapturkiem|wyszły z wilczych wnętrzności {9465}{9516}w wyprasowanych sukienkach... {9561}{9679}...i nakrochmalonych,|nieobślinionych zapaskach". {9730}{9870}Z podobną zaciekłością zaatakował Cimrman|podwaliny chatki z piernika, {9871}{9936}której budulec {9937}{10031}wydał się mu niewystarczający|na warunki leśne. {10032}{10089}Pisze: "A mrówki? {10098}{10209}Albo myszy?|Czyżby nie zauważyły takiej budowli?". {10210}{10247}Gdzie indziej znów pisze: {10248}{10346}"Czyż jelenie -|pomijając złote poroże - {10347}{10429}to odpowiedni wychowawcy|dla młodzieży? {10457}{10606}I tak jedna bajka za drugą pada|pod ciężarem logiki Cimrmana. {10615}{10699}Jednak jemu sama krytyka|nie wystarczała, {10700}{10768}dawał przykład|własnymi czynami twórczymi. {10769}{10818}I tu trzeba stwierdzić, {10818}{10924}że szereg jego bajek|spotkał się z protestem. {10930}{10973}Szczególnie ze strony dzieci. {11025}{11150}Mam na myśli na przykład jego bajkę|"Jak biedak jeszcze bardziej zubożał". {11238}{11350}Albo baśniowy horror|"O trzynastu teściowych". {11459}{11556}Nie spodobała się również|"Trumienka krasnoludków". {11602}{11633}Dlaczego tak było? {11639}{11720}Twórczość baśniowa Cimrmana|przypadła na okres, {11721}{11842}gdy autor, stosunkowo już popularny|w niemieckiej literaturze, {11843}{11938}dopiero zdecydował się zaistnieć|w literaturze czeskiej. {11939}{12001}Jego wejście|nie było najszczęśliwsze. {12002}{12087}Gdy po raz pierwszy przekroczył|granice naszej ojczyzny - {12088}{12137}było to koło Rozvadova, {12146}{12194}w kierunku do wewnątrz - {12216}{12313}Cimrman spytał|odprawiającego go celnika, {12314}{12395}które dzieło literatury czeskiej|jest najlepsze. {12396}{12500}Celnik, którym był|nadporucznik Mleziva, {12501}{12599}bez namysłu odpowiedział,|że "Babunia" Němcovej. {12600}{12667}W trakcie przeszukiwania jego bagażu {12668}{12745}opowiadał mu treść tego utworu|ze szczegółami. {12746}{12854}Babunia spodobała się Cimrmanowi|już na przejściu granicznym. {12855}{12928}W swym pamiętniku napisał, {12929}{13060}że szczególnie docenia|babciny ostry, żołnierski język. {13160}{13276}W ten sam wieczór, w plzeńskim|hotelu Slovan, gdzie się zatrzymał, {13277}{13359}zaczął pisać swą pierwszą,|czeską książkę. {13360}{13460}Jeśli położyć obok siebie|"Babunię" Němcovej {13461}{13506}i "Dziadzia" Járy Cimrmana... {13551}{13609}...nie unikniemy wrażenia, {13611}{13703}że Cimrman, mimo starań|o własny styl, {13704}{13804}nie umiał się w pełni uwolnić|od swojego wielkiego wzoru. {13805}{13906}Prawdą jest, że zaludnił|dziadziową dolinę {13907}{13971}szeregiem pięknych postaci. {13972}{14072}Choćby sam Dziadzio|jest niewątpliwie piękną postacią. {14073}{14193}Jego wnuczęta, Bohoušek,|Toník, Jiřinka i Vilma... {14217}{14268}...oba koty... {14288}{14363}albo zamkowy Książę Pan {14397}{14463}ze swym wychowankiem Narcisem. {14526}{14615}Przepiękną postacią|jest też Szalony Viktor. {14699}{14788}To wszystko są niestety wyjątki; {14789}{14878}poza nimi Cimrman wyraźnie|wierny jest swemu wzorowi. {14879}{15023}Są tam stronice, które są wręcz - z małymi|różnicami - jakby przepisane z Němcovej. {15024}{15121}Chodzi mi na przykład|o opowieść Dziadzia, {15122}{15216}jak to za młodu widział|cesarzową Marię Teresę, {15217}{15335}jak niedaleko Hořic|patrzy przez lornetkę. {15485}{15567}To tak ogólnie|o baśniopisarstwie Cimrmana. {15568}{15686}Zaś bajka "Długi, Szeroki i Krótkowidz",|którą zaraz ujrzycie, {15688}{15756}należy do dzieł bardziej udanych. {15757}{15859}Za życia autora|doczekała się kilku powtórek. {15860}{15923}Dokładnie: trzech. {15924}{16042}Nanosząc poprawki pozostawiliśmy tekst|z grubsza w wersji pierwotnej, {16043}{16092}z wyjątkiem paru drobnych zmian. {16093}{16192}Przede wszystkim postanowiliśmy -|co zapewne się państwu spodoba - {16193}{16301}generalnie rozjaśnić|mroczną atmosferę {16302}{16370}tej depresyjnej bajki Cimrmana. {16371}{16479}Na końcu naszej więc wersji|zaklęta królewna Złotowłoska {16480}{16547}nie przemieni się|w ohydną babę, {16548}{16593}lecz w młodą ślicznotkę, {16602}{16658}graną przez doktora Bruknera. {16751}{16880}Kolejnym działaniem|była redukcja trupów, {16881}{17016}mianowicie z pierwotnych 27|na jedynych pięć. {17017}{17064}Według mnie to bardzo ładnie. {17065}{17202}Udało się nam też nareszcie,|co było najcięższą pracą, {17203}{17299}zmniejszyć o połowę|sklerozę Dziada Wszewieda. {17360}{17423}Na drugą zmianę|naprowadziła nas {17424}{17528}ręcznie pisana przez Cimrmana|uwaga na tytułowej stronicy sztuki. {17529}{17644}Napisał tam:|"Nie robić przerwy, bo uciekną". {17691}{17736}My wiemy o tym niebezpieczeństwie, {17737}{17823}a zapobiegamy mu tak,|że wprawdzie robimy przerwę, {17824}{17918}ale od razu|po trzecim akcie sztuki. {17919}{18020}Jest to tak nieoczekiwan...
lokus84