PRZYWIĄZANIE Komitet Redakcyjny serii: przewodniczący- RyszardStachowski Teresa Rzepa Cezary W. Domański fc WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN Warszawa 2007 Tytuł oryginału Attachment © The Tavistock Institute of Humań Relations 1969 First published by The Hogarth Press and The Institute of Psychoanalysis 1969 Plimco edition 1997 Przetłumaczyła Magdalena Polaszewska-Nicke Redakcję naukową wykonał i Przedmowę do polskiego wydania napisał Przedmowa do wydania polskiego Tomasz Czub Notę o autorze i Bibliografię opracował Upłynęło trzydzieści osiem lat od momentu ukazania się przełomowej i. jak się później Cezary W. Domański okazało, niezwykle doniosłej pracy brytyjskiego psychiatry i psychoanalityka Johna Edwarda Mostyna Bowlby'ego (1907-1990). Wydana w 1969 roku ksiąŜka pod tytułem Projekt graficzny serii Przywiązanie, stanowiła pierwszą część zamierzonego przez autora trzytomowego Dariusz Komorek dzieła Przywiązanie i strata. Kolejne tomy zatytuowane „Separacja: lęk i złość" oraz „Strata: smutek i depresja", wydane zostały odpowiednio w latach 1973 oraz 1980. Zdjęcie Johna Bowlby'ego © by Richard Bowlby Przełomowy charakter pierwszego tomu Przywiązania i straty polegał na tym, iŜ jego autor, psychoanalityk, wykształcony w tradycji teorii relacji z obiektem członek Redaktor inicjujący Brytyjskiego Towarzystwa Psychoanalitycznego, przedstawił w nim oryginalną, Joanna Marek przełamującą monopol tradycyjnych pojęć i poglądów psychoanalitycznych koncepcję przywiązania, oferującą nowatorskie wyjaśnienie źródeł symptomów psychopato- logicznych. Wykorzystując pojęcia z zakresu etologii. cybernetyki oraz psychologii Copyright © for the Polish edition by Wydawnictwo Naukowe PWN SA procesów poznawczych, Bowlby wykroczył poza teoretyczne spory w obrębie samej Warszawa 2007 psychoanalizy i stworzył alternatywne ramy pojęciowe pozwalające w nowym świetle ukazać początki rozwoju osobowości oraz czynniki decydujące o jego prawidłowym ISBN 978-83-01-15119-5 przebiegu. NajwaŜniejszymi odstępstwami od utrwalonych w owym czasie przekonań w środowisku brytyjskich psychoanalityków było twierdzenie, iŜ człowiek wyposaŜony jest Wydawnictwo Naukowe PWN SA 00- we wrodzone instynktowne mechanizmy regulujące dąŜenie do bliskości i powstawanie 251 Warszawa, ul. Miodowa 10 tel. 022 zindywidualizowanych więzi międzyludzkich oraz podkreślenie roli rzeczywistych 69 54 321; faks 022 69 54 031 e-mail: warunków zewnętrznych, jako jednego z istotnych czynników patogennych. pwn@pwn.com.pl; www.pwn.pl Wykorzystanie języka etologii i cybernetyki do podjęcia na nowo tych samych problemów miłości, nienawiści, lęku. obrony czy straty, które wiele lat wcześniej starał Wydawnictwo Naukowe PWN SA się steoretyzować Freud, początkowo wywołało prawdziwą burzę w środowisku Wydanie pierwsze Arkuszy drukarskich 28,0 Brytyjskiego Towarzystwa Psychoanalitycznego. Sam Bowlby „przyjął tę krytykę bez Skład i łamanie: Grafini. Brwinów oznak reakcji obronnych, czy reaktywnej wrogości; miał głębokie przeświadczenie, Ŝe Druk i oprawa: Grafmar Sp. z o.o. znalazł się na właściwej ścieŜce" (Ainsworth, 1992. s. 668). 36-100 Kolbuszowa Dolna. ul. Wiejska 43 7 PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro Przełomem było nie tylko stworzenie oryginalnego języka teoretycznego. klinicznej, zaczął intensywnie poszukiwać moŜliwości poszerzania swych zaintere- Tworząc zarysy nowego paradygmatu. Bowlby przyjął równieŜ odmienną per- sowań związanych z psychologią rozwojową. W efekcie podjął pracę w szkole dla spektywę badawczą. Zgodnie z tradycyjnym podejściem psychoanalitycznym, za dzieci trudnych i nieprzystosowanych w Norfolk. Zgodnie z jego słowami, punkt wyjścia w budowaniu wiedzy przyjmowano aktualnie występujący patolo- zrealizowanie tego niekonwencjonalnego posunięcia było moŜliwe tylko dlatego, giczny symptom i w poszukiwaniu jego przyczyn cofano się w przeszłość. iŜ, „szczęśliwie", niewiele wcześniej zmarł jego ojciec, który bez wątpienia zarówno przez badanie wspomnień samego pacjenta, jak i tworzenie hipotez na sprzeciwiłby się takiej decyzji (Holmes. 1993). W szkoie w Norfolk poszukujący temat przeszłych zdarzeń i procesów, które mogły być odpowiedzialne za swej drogi Ŝyciowej przyszły psychiatra i psychoanalityk miał moŜliwość obser- aktualny stan rzeczy. Bowlby postanowił odwrócić tę perspektywę. Za punkt wowania i poznawania historii Ŝycia przebywających w niej dzieci, co wywarło wyjścia przyjął dane pochodzące z obserwacji reakcji dzieci znajdujących się na nim wielkie wraŜenie. Potrafił nawiązać dobry kontakt z najbardziej „trudnymi" w sytuacjach uwaŜanych za potencjalnie patogenne. na podstawie tych danych uczniami. Szczególny wpływ na jego dalsze myślenie miało spotkanie z dwojgiem opisał odpowiadające im zakłócenia w rozwoju osobowości, a następnie starał się dzieci. Jednym był mały siedmioletni chłopiec, który stał się jego „cieniem" - na ich bazie ..dokonać ekstrapolacji dotyczącej przyszłości". UwaŜał, iŜ badanie podobnie do jednej z gęsi Lorenza, cały dzień spędzał na podąŜaniu za podstaw rozwoju osobowości oraz genezy symptomów psychopatologicznych Bowlbym. Drugim był bardzo wycofany, zamknięty emocjonalnie szesnastolatek. powinno być oparte na solidnych podstawach obserwacji wyprzedzającej moment wydalony z Eton College za częste kradzieŜe. Okazało się. Ŝe chłopiec był pojawienia się symptomów, a nie tylko na zawodnej retrospekcji. nieślubnym dzieckiem dobrze sytuowanych rodziców, wychowywanym przez W chwili wydania pierwszego tomu trylogii John Bowlby miał 62 lata. Praca ta zawodową opiekunkę. Zakłócenia w funkcjonowaniu chłopca zaczęły się wtedy. była zwieńczeniem jego długiej i owocnej kariery zawodowej, podczas której kiedy opiekunka odeszła. Bowlby przyjął stanowisko, iŜ przyczyną przestępczych konsekwentnie rozwijał swoje własne podejście do praktyki i kształtował oryginalne zachowań i problemów emocjonalnych tego chłopca było właśnie zerwanie stanowisko teoretyczne. Wydaje się. iŜ źródeł jego zawodowej toŜsamości kontaktu z opiekunką. Po latach wspominał, Ŝe właśnie podczas pobytu w Norfolk moŜna doszukiwać się juŜ pośród doświadczeń z okresu studiów medycznych. ukształtował swoje silne przekonanie, iŜ doświadczenie separacji, czy teŜ zerwania które, jako syn znanego londyńskiego chirurga Sir Anthony Bowlbyego. podjął w kontaktu z matką (lub osobą spełniającą rolę matki) we wczesnym dzieciństwie Cambridge University w wieku lat osiemnastu. Pierwsze dwa spędzone tam lata moŜe mieć silny wpływ na zachowanie i dalszy rozwój osobowości (Dijken i in.. poświęcił studiowaniu nauk przyrodniczych. Wiele lat później Bowlby wspominał. iŜ 1998). znaczną część tego czasu spędził na zgłębianiu biologii ewolucyjnej (Dijken i in.. Decydujący wpływ na ukształtowanie takiego sposobu myślenia u Bowlby'ego 1998). Jego tutorem w tym okresie był sprawny eksprymentator Edgar Adrian miał jeden z jego współpracowników - John Alford. Według Bowlby'ego. był to który miał w swoim dorobku wiele waŜnych odkryć dotyczących przewodnictwa skromny, inteligentny i wolny od uprzedzeń człowiek, z którym chętnie dyskutował nerwowego. W tym czasie Bowlby zainteresował się równieŜ psychologią i trzeci na wiele tematów. Alford był starszy, więc szybko stał się doradcą i przewodnikiem rok studiów poświęcił na kurs z zakresu nauk moralnych, którego główne części swego młodszego kolegi. Za sprawą Alforda, Bowlby uległ fascynacji ideami stanowiła filozofia i właśnie psychologia. NajwaŜniejszym jego nauczycielem Homera Lane'a. wychowawcy i psychoterapeuty, który w 1912 roku załoŜył w podczas kursu psychologii był Frederic Bartlett. znany później szeroko jako jeden z Dorset szkołę dla dzieci popełniających przestępstwa. Lane uwaŜał, iŜ wiele prekursorów psychologii poznawczej. Bartlett skłaniał się ku takiemu podejściu w zaburzeń u dzieci moŜna wyprowadzić z niewłaściwych zachowań ich rodziców psychologii, które podkreśla znaczenie obserwacji i eksperymentu, bez oraz. Ŝe źródłem przestępczości jest niedostatek miłości w dzieciństwie. Tego ro- zaniedbywania jednak waŜnych informacji pochodzących z introspekcji. Przywiązy- dzaju idee dobrze korespondowały z obserwacjami czynionymi w szkole w Norfolk. wanie duŜej wagi do pochodzących z bezpośredniej obserwacji danych empirycz- W tym czasie Bowlby przeczytał równieŜ ksiąŜkę Homera Lane'a Rozmowy z nych. Bowlby wydaje się zawdzięczać (choć trudno ocenić w jak duŜej mierze) rodzicami i nauczycielami. Idee Lane'a musiały na nim rzeczywiście zrobić wielkie właśnie tym dwóm swoim pierwszym nauczycielom (Dijken i in.. 1998). wraŜenie, gdyŜ jeszcze pięćdziesiąt lat później umieścił ten tytuł na liście jedenastu Po zakończeniu trzyletniego okresu studiów w zakresie nauk przedklinicznych. ksiąŜek, które najwyraźniej ukształtowały jego myślenie (Dijken i in. 1998). przygotowującego do właściwych studiów medycznych Bowlby podjął nieoczeki- John Alford przyczynił się równieŜ do decyzji Bowlby'ego dotyczącej kierunku waną decyzję: zamiast kontynuować naukę i rozpocząć studia w zakresie medycyny dalszego rozwoju. Zgodnie z jego późniejszą deklaracją, to właśnie Alford PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl przywiązania, wywarły trudny do przecenienia wpływ na rozwój praktyki zachęcił go do kontynuowania w Londynie studiów medycznych w celu uzyskania społecznej w zakresie opieki nad dziećmi, pomocy psychologicznej oraz psycho- moŜliwości specjalizowania się w psychiatrii oraz do podjęcia szkolenia psycho- terapii Podkreślenie przez Bowlby'ego roli stałości i wraŜliwej reaktywności analitycznego w londy...
damdamok