Rany-kłute-i-postrzałowe.pdf

(1239 KB) Pobierz
CZ. XII
PIERWSZA POMOC
Pierwsza pomoc
Rany kłute i postrzałowe
– jak pomóc poszkodowanemu?
mgr
BARBARA KWINTAL
PIERWSZA POMOC
Wraz z rozwojem techniki, wzrostem dostępności do broni
białej i palnej oraz brutalizacją zachowań ludzkich coraz
częściej dochodzi do wypadków z użyciem ww. oręża. Rany
kłute i postrzałowe powstają w wyniku aktów samobójczych,
terrorystycznych czy bójek, ale coraz częściej są następstwem
nieszczęśliwych wypadków związanych z nieodpowiedzialnym
obchodzeniem się z bronią a w przypadku ran kłutych także
nieprzestrzeganiem zasad
BHP
w trakcie pracy z przedmiotami
kończystymi i ostrokończystymi.
Biorąc powyższe pod uwagę w niniejszej części naszego
poradnika zajmiemy się udzielaniem pierwszej pomocy poszko-
dowanemu z raną kłutą lub postrzałową.
W przypadku tego typu urazów na „ciężkość” obrażenia
mają wpływ:
•
cechy narzędzia,
•
cechy ciała w miejscu i w okolicy godzenia urazu,
•
mechanika urazu.
CZ. XII
Rana postrzałowa
Rana postrzałowa (vulnus
sclopetarium)
powstaje w następstwie
zranienia pociskiem z broni palnej lub odłamkami pocisków,
granatów, min i improwizowanych urządzeń wybuchowych.
Rana postrzałowa jest wynikiem wzajemnego oddziaływania
pocisku i tkanek. Różnicowanie pocisków wystrzeliwanych
z broni strzeleckiej dokonuje się pod względem: kalibru, masy
i materiału/kompozycji materiałów, z których je wykonano
oraz odłamków. Głębokość wnikania pocisku/odłamka jest
wprost proporcjonalna do jego masy prędkości a odwrotnie
proporcjonalna do powierzchni przekroju. Aby zwiększyć obszar
destrukcji i uszkodzeń ciała, narządów i tkanek, pociski są
specjalnie przygotowane w czasie produkcji, na przykład:
•
pociski grzybkujące Hollow Point (
HP
) – pociski takie
posiadają wycięcie na czubku wspomagające grzybkowanie
– w ciele taki pocisk spłaszcza się i robi otwór większy niż
wskazywałby na to jego kaliber,
•
pociski fragmentujące „dum dum”, które wewnątrz
ciał fragmentują na drobne odłamki „rozsiewając” je
wewnątrz organizmu.
Rana kłuta
Rana kłuta (vulnera
icta)
powstaje w wyniku działania na ciało
ludzkie, z określoną energią, narzędzi ostrych, kończystych
i spiczastych (nóż, szkło, gwóźdź czy drut). Rany te mają
ograniczoną „niewielką” powierzchnię wkłucia (otwór wkłucia)
przechodzącą w kanał wkłucia, który – jeśli narzędzie przeszło
na wylot – kończy się raną wkłucia. Rany kłute z pozoru mogą
wyglądać na niezbyt groźne, ponieważ krwawienie zewnętrzne
jest zwykle niewielkie. Głębokość rany oraz kierunek kanału
wkłucia są często niemożliwe do określenia. W zależności od
miejsca, kierunku i głębokości rany kłutej możemy mieć do
czynienia z: krwotokiem wewnętrznym z powodu uszkodzenia
naczyń i/lub narządów miąższowych, zapaleniem otrzewnej,
gdy uszkodzeniu ulegają jelita lub żołądek, krwotokiem
i tamponadą serca oraz odmą opłucnową w przypadku ran
kłutych klatki piersiowej.
Typy ran postrzałowych
Rany postrzałowe można podzielić na trzy podstawowe
typy:
Przestrzał – wystrzelony pocisk powoduje powstanie rany
i otworu wlotowego, kanału postrzałowego oraz otworu i rany
wylotowej. Rana wlotowa to zwykle owalny lub okrągły otwór,
o średnicy zazwyczaj mniejszej niż średnica pocisku. Kanał
postrzałowy odwzorowujący tor lotu pocisku wewnątrz ciała
i przechodzi w tymczasową jamę postrzałową. Rana wylotowa
jest na ogół większa i bardziej nieregularna niż wlotowa. Czasem
ma też wywinięte i postrzępione brzegi.
Postrzał ślepy – mamy z nim do czynienia, gdy pocisk pozo-
staje w ciele człowieka. W zależności od miejsca, w którym się
Rana kłuta
fot. Barbara Kwintal
Liczne rany kłute szyi – ze szpitala WAM w Łodzi
© fot. dr hab. n. med. Waldemar Machała, prof. UM w Łodzi
II
www.oipp.lodz.pl
CZ. XII
Pierwsza pomoc
PIERWSZA POMOC
Rana postrzałowa klatki piersiowej (stycznej) – ze Szpitala Polowego
w Afganistanie. Probierz mikrobiologiczny pokazuje kanał rany, ale
jest wprowadzany od strony rany wylotowej.
© fot. dr hab. n. med. Waldemar Machała, prof. UM w Łodzi
zlokalizuje, może zostać dalej przeniesiony zgodnie z prądem
krwi lub pozostać w obrębie jam ciała.
Postrzał styczny – w tym przypadku nie stwierdza się na
ciele ani rany wlotowej ani wylotowej. Tkanki uszkodzone są
w ten sposób, że na całej długości kontaktu pocisku z tkankami
tworzą ranę otwartą.
Mechanizm powstawania rany dzieli się na dwa typy:
bezpośredni i pośredni. Ten pierwszy to uszkodzenia tkanki
miękkiej oraz struktury kostnej przez pocisk/odłamek lub
jego fragmenty. Źródłem uszkodzeń mogą też być odłamki
pośrednie, które powstają, gdy pocisk trafi w kość. Fragmenty
kostne lub odłamki pocisku mogą spowodować dużo większe
uszkodzenia niż sama rana postrzałowa.
Typ pośredni powodowany jest powstawaniem tzw. kanału
tymczasowego – jamy kawitacyjnej. Powstaje ona na skutek
rozchodzenia się w tkankach wysokociśnieniowej fali uderzenio-
wej, która prowadzi do nagłego sprężenia, a następnie zassania
tkanek, tworzących ścianki kanału postrzałowego. Na skutek
tego tkanki ulegają rozerwaniu. Najbardziej niszczący efekt
kawitacji ujawnia się w tkankach zbitych i sztywnych, takich
jak mózg lub wątroba. Uszkodzenia kawitacyjne mięśni lub
płuc są relatywnie mniejsze.
Zadbaj o bezpieczeństwo swoje i poszkodowanego.
•
Sprawdź czy poszkodowany reaguje.
•
Gdy zaobserwujesz brak oznak życia podejmij
ABC
(udroż-
nij drogi oddechowe, rozpocznij sztuczną wentylację oraz
masaż serca), jeśli istnieje taka możliwość poproś kogoś
o pomoc – możesz poinstruować by zatamował istniejący
krwotok,
•
Jeśli poszkodowany jest przytomny lub jeśli wymaga
resuscytacji, lecz możesz skorzystać z pomocy osoby trzeciej
zabezpiecz ranę, ale…
pamiętaj –
gdy przedmiot tkwi w ranie
nie wyciągaj go. Usunięcie go może spowodować krwotok!
Zabezpiecz ranę i przedmiot w niej tkwiący opatrunkiem
tak by przedmiot nie przemieszczał się!
•
Gdy w ranie nie ma przedmiotu, zatamuj krwawienie:
−
jałowym opatrunkiem (optymalnie) lub każdym innym
materiałem: ręcznik, serweta czy częścią ubrania,
−
przykryć należy całą ranę,
−
możesz również zbliżyć do siebie brzegi rany i mocno
uciskać dłońmi,
−
jeśli rana znajduje się na kończynach dolnych lub górnych
unieś je powyżej poziomu serca,
•
Nie usuwaj przesiąkniętego opatrunku, dołóż następne
(każde usunięcie jest zagrożeniem naruszenia już zasklepionej
rany i narażeniem dodatkowo na infekcje).
•
Gdy krwotok jest duży, możesz zastosować opaskę uci-
skową powyżej rany około 10–15 cm (mimo że literatura
podaje, iż w cywilnych warunkach użycie opaski uciskowej
budzi kontrowersje, to niestety przy tego typu ranach może
to być czynność ratująca życie).
•
Ważne
Cechą charakterystyczną ran postrzałowych jest obec-
ność zmian morfologicznych i czynnościowych w tkan-
kach odległych od pierwotnego kanału rany.
Kanał rany może zawierać martwe, zmiażdżone tkanki,
krew, ciała obce czy odłamy kostne. Każdą ranę postrza-
łową należy uważać za brudną, zakażoną i zagrażającą
życiu.
Opatrunek trójstronny
rys. Barbara Kwintal
III
www.oipp.lodz.pl
PIERWSZA POMOC
CZ. XII
Literatura:
1.
Osemlak P., Osemlak J., Obel M., „Postępowanie w postrzałach
głowy u dzieci”, Rocznik Dziecięcej Chirurgii Urazowej 9 (XXXIII)
lublin 2005 25.
2. Głuszek S., Matykiewicz J., „Rany kłute serca jako powi-
kłanie urazów penetrujących klatki piersiowej”, Studia Medyczne
2008; 9: 51–53.
3. Moczarski S. „Uszkodzenia postrzałowe” Wojskowy Ośrodek
Naukowo-Oświatowy, Warszawa
1938.
4. Głuszek S., „Chirurgia podręcznik dla studentów wydziałów
nauk o zdrowiu” Czelej, Lublin 2008.
5. Noszczyk W. „Chirurgia” tom.
1,
PZWL, Warszawa 2009.
6. Zawadzki A, „Medycyna ratunkowa i katastrof” PZWL, War-
szawa 2011.
7. Bujak J., „Rana postrzałowa głowy u cywila”, Na ratunek nr
3/2014, s.
11–15.
8. Kucap M., Nadolny K. „Postępowanie przedszpitalne w ura-
zach klatki piersiowej w wypadkach komunikacyjnych”, Na ratunek
nr 6/2015, s.
12–15.
9. Dąbrowski M., Sanak T., „Tamowanie krwotoków. Opatrunki,
opatrunki hemostatyczne oraz opaski zaciskowe stosowane w ratow-
nictwie taktycznym”, Na ratunek nr 4/2014, s. 20–26.
10.
http://adammajewski.eu/pliki/publikacje/5/rany_serca.pdf
(02.02.2016).
11.
http://www.zdrowemiasto.pl/i/7/ortopedia/ortopeda-poste-
powanie-w-ranach-postarzalowych,2283.html#.Vr-eRvLhC00
(04.02.2016).
12.
http://www.kryminalistyka.fr.pl/forensic_przyczyny_postrzal.
php (04.02.2016).
13.
http://www30.patrz.pl/u/f/11/10/14/1110148.pdf (02.02.2016).
14.
http://gazeta.policja.pl/997/inne/tylko-sluzba/52973,Rany-
-postrzalowe-nr-53-082009.print (04.02.2016).
15.
http://www.wydawnictwopzwl.pl/download/225270100.pdf
(02.02.2016).
16.
http://www.dmp.am.wroc.pl/artykuly/DMP_2005422371.pdf
(04.02.2016).
mgr Barbara Kwintal
Instytut CZMP, Polskie Towarzystwo Pielęgniarstwa Ratunkowego
Polskie Towarzystwo Pielęgniarek Anestezjologicznych
i Intensywnej Opieki
Ważne
Gdy uszkodzeniu ulega klatka piersiowa (w wyniku rany
kłutej czy postrzału) może dojść do odmy otwartej. Należy
bezwzględnie takie miejsce zabezpieczyć tzw. opatrun-
kiem trójstronnym (opatrunek wentylowy) najlepiej z foli,
kawałka szczelnego materiału (zabezpiecz ranę wlotową
i wylotową). Zakładamy go na ranie i okolicy z trzech
stron przytwierdzając do ciała np. plastrem, czwartą stronę
pozostawiamy wolną – pełni rolę zaworu. Pamiętaj, że
każdą ranę otwartą klatki piersiowej należy w ten sposób
zaopatrzyć. Może to uratować poszkodowanemu życie.
utrzymaj drożność dróg oddechowych i obserwuj stan
świadomości – w przypadku postrzałów twarzoczaszki śmierć
poszkodowanego wynika głównie z zalania krwią dróg odde-
chowych,
•
zastosuj uniesienie głowy pod kątem 30–35 stopni (powoduje
to istotne obniżenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego),
•
przy ranach kłutych i postrzałowych kończyn może dojść
do złamań, co wywołuje silny ból – w tym przypadku po
zatamowaniu krwotoku ustabilizuj kończynę,
•
zadbaj o komfort cieplny poszkodowanego,
•
obserwuj poszkodowanego i ranę.
•
W przypadku ran kłutych i postrzałowych, prawie zawsze
mamy do czynienia z intensywnym krwawieniem, zatem już
w trakcie podstawowego zaopatrywania rany i zabezpieczania
czynności życiowych, powinna być wezwana wykwalifikowana
pomoc medyczna.
Rany te wzbudzają wiele lęku w osobie, która stoi przed
udzieleniem pierwszej pomocy. Mam nadzieję, że przybliży-
łam nieco ich mechanizm powstawania i wskazałam istotne
czynności, które mogą uratować życie poszkodowanego.
Podziękowania
Składam serdeczne podziękowania dla dr hab. n. med. Waldemar Machała, prof. UM w Łodzi za udostępnienie zdjęć.
Stanowią one obrazowe dopełnienie mojego artykułu.
Barbara Kwintal
W związku z kończącym się cyklem artykułów „Pierwsza pomoc”, dziękujemy Pani mgr Beacie Barwińskiej
za wsparcie duchowe i merytoryczne udzielone nam przy opracowaniu rubryki.
Autorzy
Aneta Bronka, Elżbieta Janiszewska, Barbara Kwintal
IV
www.oipp.lodz.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin