TematOkreśl, jaki problem podejmuje Jan Tomkowski w podanym tekście. Zajmij stanowiskowobec rozwiązania przyjętego przez autora, odwołując się do tego tekstu oraz do innychtekstów kultury. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 słów.
Jan TomkowskiBiblioteka i historia literatury
Czytając – zwłaszcza pierwszy raz – zarówno arcydzieła, jak i utwory mniej znaczące,zapamiętujemy imiona i rysy twarzy bohaterów, ich zachowania, gesty, postępki, intrygi,zbrodnie, czasem krajobrazy, malownicze epizody, sceny zbiorowe i opisy wnętrz, wreszciedialogi i monologi. Bardzo rzadko dostrzegamy natomiast książki.Tymczasem są one cichymi bohaterami wielu bardzo wybitnych tekstów literackich.W niejednym arcydziele akt czytania należy do najważniejszych doświadczeńegzystencjalnych. Bywa porównywany do podróży, wyprawy w nieznane, mozolnejwędrówki w labiryncie niewiedzy, gwałtownego olśnienia czy nawet mistycznej wizji.Prowadzi do inicjacji, odkrycia utajonych znaczeń, rozpoznania naszej pozycji w świecie,dostarcza samowiedzy, wyzwala emocje, otwiera nowe perspektywy intelektualne.Przeobraża czytającego, zmienia go nie do poznania, inspiruje. Skłania niejednokrotniedo działania, ale bywa też ucieczką, rozpaczliwym gestem odrzucenia rzeczywistości, któradostarcza samych rozczarowań.Arcydziełem, w którym zapisane zostały rozmaite warianty lektury, […] jest DonKichote Cervantesa. Tylko ktoś bardzo prostoduszny […] dojrzeć może w tej powieścijedynie opis losów bohatera, którego książki doprowadziły do szaleństwa. Rzecz wydaje sięznacznie bardziej skomplikowana. Autor tak buduje swoją opowieść, byśmy nie mieliwątpliwości, że obłęd oznacza tu zarazem prawo wyobraźni oraz tęsknotę do innego, lepszego(a więc prawdziwszego) świata. Książki bowiem uskrzydlają, dodają siły, umacniają wiarę,dają nadzieję. Dlatego są tak niebezpieczne – zarówno dla tych, którzy chcieliby pozostaćna ziemi, jak i dla fanatyków niezdolnych do podjęcia dialogu. […] Cervantes podważa senspojęć takich jak zdrowie psychiczne, użyteczność, porządek społeczny. Uświadamia namrównież, jaka siła i jakie niebezpieczeństwo tkwią w książkach. I jakie niezmierzonebogactwo. […]Na książkach budowali swoje ambitne plany zarówno romantycy, jak i pozytywiści.Dotyczy to nawet bohaterów tak trzeźwych, praktycznych i przedsiębiorczych jak StanisławWokulski, „zaczarowany” przez książki, lecz po życiowej katastrofie do książek oczywiściepowracający w poszukiwaniu ratunku i nadziei. […]Nie znając ani kanonu tworzącego dorobek kulturalny ludzkości, ani zasadporządnego czytania, nowa krytyka literacka pozbawia siebie samą umiejętności budowaniadialogu. Stąd tylko krok do samounicestwienia.
Źródło: Jan Tomkowski, Biblioteka i historia literatury, [w:] tenże, Wojna książek. Biblioteka i historia literatury,Warszawa 2013, s.11–14, 27–28.
Wprowadzenie (refleksja dotycząca problematyki/motywu)Dlaczego ludzie poświęcają czas na zgłębianie literatury? Dla jednych lektury są tylkosposobem na spędzenie wolnego czasu, dla innych – drogowskazem, źródłem mądrości.TezaWe fragmencie tekstu Biblioteka i historia literatury Jan Tomkowski podejmuje temat rolilektur w życiu bohatera literackiego.Rozwinięcie1. Argumenty, spostrzeżenia dotyczące tekstu danego w zadaniu W pierwszej części kompozycyjnej Tomkowski pisze o znaczeniu książek, wzmacnia ichrolę, np. wylicza doświadczenia, korzyści, konsekwencje czytania, stosuje przenośnie(rozpaczliwym gestem odrzucenia rzeczywistości), epitety (mozolnej, gwałtownego),kontrast (pozytywne i negatywne skutki lektur). Zdaniem Tomkowskiego arcydziełem, w którym książka odgrywa ważną rolę, jest DonKichote Cervantesa. Lektury rozbudzają wyobraźnię rycerza, kształtują światopogląd,determinują jego los, wpływają na ukształtowanie osobowości marzyciela, idealisty. Cervantes dzięki wskazaniu ambiwalentnej roli książek redefiniuje też pojęcieszaleństwa. Dzięki temu pokazuje, że twórcy wpływają na zmiany świadomościspołecznej. W następnej części kompozycyjnej badacz przywołuje epoki romantyzm i pozytywizm,dzięki czemu ilustruje stawiane przez siebie tezy przykładami, aby ukazać powszechnośćtematu, wpływ literatury na życie bohaterów, rolę książek. Tomkowski w podsumowaniu podkreśla ogromną rolę lektur w kształtowaniukulturowego dialogu, w budowaniu własnej tożsamości. Literatura chroni przedsamounicestwieniem.2. Argumenty dotyczące kontekstów (np.: literackiego, filozoficznego, historycznego,plastycznego) Egzemplifikacją tezy autora są bohaterowie Dziadów części IV Adama Mickiewiczai Lalki Bolesława Prusa. Na Gustawa wpływ wywarły „książki zbójeckie”. Z jednej strony pozwalają mu oderwaćsię od rzeczywistości, podążać za marzeniami, wskazują ideały, ale z drugiej – kształtująwyalienowanego indywidualistę, który cierpi z miłości (Młodości mojej niebo i tortury!). Książki wpłynęły też na życie Wokulskiego. Symbolem ich dwojakiej roli może byćsymboliczny gest odrzucenia Sonetów odeskich Mickiewicza, a następnie pozbieranierozrzuconych kartek. Literatura przynosi żal, gorycz, zawód, ale daje też Stanisławowiukojenie, pozwala na ucieczkę od rzeczywistości.PodsumowanieKsiążki odgrywają ogromną rolę w życiu bohaterów literackich. Wpływają też na każdegoczytelnika. Ale czy w dzisiejszych czasach literatura jest siłą budującą człowieka, czy w erzekomercjalizacji, chaosu aksjologicznego uwidacznia się jej degradacja?
Wskazówki do rozwiązania zadaniaTeza sformułowana w przykładowym konspekcie nie wyczerpuje wszystkich możliwościrealizacji tematu. Możesz określić problem badawczy jako refleksję na temat roli literatury. Możesz dostrzec, że autor podejmuje temat roli lektury jako bohatera literackiego. Możesz też sformułować hipotezę: Czy książki mają konstruktywny wpływ na życiebohaterów literackich? Czy książki mają konstruktywny wpływ na życie człowieka?Możesz potwierdzić tezę, odwołując się do innych kontekstów, np.: Johann Wolfgang Goethe, Cierpienia młodego Wertera: lektury kształtują światopogląd,skłaniają czytelników do destrukcyjnego działania, czego przykładem jest fala samobójstwpo wydaniu tej powieści epistolarnej. Można przywołać również autorów, którzy zwracali uwagę na ogromny wpływ twórczościMickiewicza nie tylko na bohaterów literackich, np. Alina Witkowska w pracy Mickiewicz.Słowo i czyn czy Stanisław Pigoń, analizując we wstępie do Pana Tadeusza zabiegidealizacji przyrody, zauważyli, że autor Sonetów krymskich posiadał bardzo dużezdolności sugestywnego opisywania świata. Gustaw Flaubert, Pani Bovary: Emma pod wpływem sentymentalnych powieści pragnieprzeżyć namiętną miłość, zamyka się w świecie marzeń, odcina się od codzienności,oszukuje siebie i najbliższych. Lektury determinują los Emmy i są przyczyną nieszczęścia(zdrada, bankructwo, samobójstwo). Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat: Kostylew, młody człowiek, wierny ideologiikomunistycznej, pod wpływem francuskiej literatury zmienia poglądy polityczne. Dziękiksiążkom dostrzega prawdę na temat otaczającej go rzeczywistości, uczy się formułowaćobiektywne opinie, „oddycha innym powietrzem”. Lektury dają mu poczucie wolności.
berlingo2008