HOMO SAPIENS (Człowiek rozumny) - człowiek anatomicznie współczesny;
· powstał w Afryce ok. 200-150 tyś. lat temu.
· 100 tyś. lat temu dotarł na Bliski Wschód;
· 60 tyś. lat temu do Australii
Chromosomy są zasadniczo podobne u wszystkich ludzi. Chromosom X jest stały, niezmienny u wszystkich naczelnych, biorąc pod uwagę jego wielkość i wzorzec prążkowy.
Inne chromosomy są bardziej zmienne.
Goryl, szympans i orangutan mają 48 chromosomów.
Autosomy ich są podobne do autosomów człowieka z wyjątkiem chromosomu 2,
Prawdopodobnie powstał on z dwóch małpich chromosomów akrocentrycznych.
Interesujące jest to, że kruche miejsce na chromosomie 2 człowieka wydaje się stanowić ślad tej pradawnej fuzji.
Człowiek najbardziej spokrewniony jest z szympansem
• Badania genetycznego pokrewieństwa człowieka i małp pokazały, że człowiek, szympans i goryl są niezwykle blisko spokrewnieni.
• Gdyby nie tradycja, mogłyby śmiało tworzyć jeden rodzaj biologiczny (na przykład Homo?)
• Skądinąd byłby to powrót do przeszłości, Karol Linneusz, po pewnych wahaniach, nazwał szympansa właśnie Homo troglodytes, a nie Pan.
• Badania nad genotypem ssaków naczelnych wykazały, ze dystans genetyczny pomiędzy człowiekiem Homo sapiens sapiens oraz szympansem Pan troglodytes wynosi mniej niż 2 procent.
• Badania te obejmowały analizy porównawcze genów i analizy sekwencji aminokwasów w białkach
• W efekcie przeprowadzenia tysięcy testów i analiz wychodzi, że posiadamy 98,4 procent wspólnego genotypu z szympansem.
• Jednocześnie ustalono, że dystans genetyczny pomiędzy szympansem, a gorylem Gorilla gorilla wynosi około 6 procent.
• Wynika z tego, ze bliżej genetycznie szympansowi do człowieka niż do goryla.
• Materiału do badań dostarczył Clint, urodzony w niewoli szympans płci męskiej, przedstawiciel pochodzącego z Afryki Zachodniej gatunku
• Pan troglodytes verus.
• Zwierzę przebywało w Yerkes National Primate Center w Atlancie (USA).
• DNA pozyskany z białych krwinek rozczłonowano na maleńkie fragmenty, które analizowano "litera po literze", a następnie składano z powrotem w całość.
• W ten sposób 3,5-krotnie przeanalizowano niemal cały szympansi DNA, odczytując ponad 94 procent informacji, z czego 98 procent z bardzo wysoką dokładnością.
• Czego się doszukano?
• Po pierwsze, zgodność pomiędzy genomem człowieka i szympansa jest nieco mniejsza, niż sądzono do tej pory, ale wciąż bardzo wysoka.
• Wśród 3 mld nukleotydów - wchodzących w skład naszego DNA - aż 2 mld 965 mln jest identycznych.
• Różnice dotyczą pozostałych 35 mln, czyli niespełna ponad 1 procent.
• Stwierdzono jednak większe zmiany - dodatkowe wstawki, wypadnięcia pewnych fragmentów czy rearanżacje w budowie chromosomów sprawiające, że nasze gatunki są genetycznymi kopiami w 96 proc.
• - Blisko jedna trzecia białek obu gatunków ma identyczny skład
• Typowe ludzkie białko różni się od szympansiego zaledwie w jednym miejscu czyli zmieniony jest jeden z ponad stu aminokwasów tworzących cząsteczkę białka
• Czy 35 mln pojedynczych zmian w genomie to dużo, czy mało?
• Otóż człowiek różni się od szympansa 60 razy mniej niż od myszy,
• z kolei mysz różni się od swojego bliskiego kuzyna szczura 10 razy bardziej niż człowiek od szympansa.
• I wreszcie człowiek różni się od szympansa 10 razy bardziej niż dwóch przedstawicieli Homo sapiens między sobą.
• Na razie zagadką pozostaje to, co badaczy interesuje najbardziej –
• które geny są specyficznie ludzkie i sprawiły, że poruszamy się w pozycji wyprostowanej, mamy duży mózg, potrafimy mówić i abstrakcyjnie myśleć.
• Opublikowanie pierwszej mapy szympansich genów stanowi wyłącznie punkt wyjścia do dalszych szczegółowych rozważań na ten temat.
• Warto podkreślić, że przyszłe badania porównawcze mogą mieć także istotne znaczenie praktyczne. Naukowcy próbują zrozumieć, skąd biorą się różnice między naszymi gatunkami w podatności na niektóre choroby. Okazuje się np., że u ludzi nieczynny jest gen kaspazy-12 odpowiedzialny za produkcję enzymu najprawdopodobniej ochraniającego szympansy przed chorobą Alzheimera. Ciekawe jest też to, że w naszym DNA tkwią geny, których wersje u człowieka wywołują choroby, tymczasem te same wersje szympansowi nie szkodzą w najmniejszym stopniu. Innymi słowy to, co jest patologią dla naszego gatunku, u innych może być oznaką zdrowia. Dotyczy to m.in. pewnych genów zaangażowanych w rozwój cukrzycy, a także miażdżycy naczyń.
• Pomimo tych podobieństw nic nie odbiera człowiekowi wyjątkowości, nie tylko wśród małp, ale i w całym ożywionym świecie. Jesteśmy wyjątkowi nie dlatego, że tak bardzo oddaliliśmy się od innych zwierząt, ale właśnie pomimo tego, że tak niezwykle blisko jesteśmy z nimi spokrewnieni.
SYSTEMATYKA CZŁOWIEKA:
• Domena - jądrowe Eucariota
• Królestwo – zwierzęta Animalia
• Podkrólestwo – tkankowce Eumetazoa
• Typ – strunowce Chordata
• Podtyp – kręgowce Vertebrata
• Gromada – ssaki Mammalia
• Podgromada - ssaki właściwe Theria
• Szczep – łożyskowe Eutheria
• Rząd - naczelne Primates
• Rodzina – człowiekowate Hominidae
• Rodzaj – człowiek Homo
• Gatunek - człowiek rozumny Homo sapiens
ANTROPOLOGIA - biologia porównawcza człowieka, nauka o zmienności cech fizycznych człowieka w czasie i przestrzeni
Rasogeneza -proces powstawania ras, polegający na tworzeniu się dziedzicznych różnic morfologicznych i fizjologicznych między populacjami tego samego gatunku, pod wpływem różnych czynników, np. izolacji i selekcji naturalnej
• Rasy ludzkie - termin coraz rzadziej używany do naukowego opisu zróżnicowania międzypopulacyjnego w obrębie gatunku ludzkiego; zgodnie z dominującą dziś w antropologii koncepcją populacyjną
• rasy ludzkie - to populacje, jednostki o nieostrych granicach, wykazujące wewnętrzne zróżnicowanie, nie będące jednostkami taksonomicznymi; odległe geograficznie od siebie i kształtujące się w przeszłości pod działaniem innych lokalnych czynników środowiskowych mogą się różnić od siebie (genetycznie i fenotypowo)
Zróżnicowanie wewnątrzgatunkowe człowieka
• Populacje ludzkie - podobnie jak wszystkie inne organizmy podlegały doborowi naturalnemu i innym mechanizmom ewolucji. Z tego powodu populacje zamieszkujące różne regiony różniące się warunkami środowiskowymi różnią się miedzy sobą
Zróżnicowanie rasowe człowieka przejawia się najsilniej w:
• ♦ barwie skóry
• ♦ kształcie i barwie włosów
• ♦ w niektórych cechach twarzy (kształcie nosa, warg, oprawie oczu, kształcie profilu twarzy),
• ♦ także we właściwościach serologicznych
Przypuszcza się, że większość „cech rasowych” powstała w wyniku selekcji naturalnej, jako skutek przystosowania do lokalnych warunków środowiskowych, głównie klimatycznych. Np.. kąt padania promieni słonecznych i intensywność nasłonecznienia spowodowały, że populacje ludzkie żyjące na różnych obszarach mają odmienną barwę skóry
• ciemną - mieszkańcy okolic równikowych - barwnik melanina chroni ją przed szkodliwym (rakotwórczym) działaniem promieni UV i zabezpiecza przed oparzeniami
• jasną - wszędzie tam gdzie nasłonecznienie jest małe (np. na północy) - tutaj dobór naturalny sprzyjał jasnej skórze gdyż pozwalał na pochłonięcie pewnej dawki ultrafioletu potrzebnej do syntezy witaminy D
• Ochronę przed wysoką temperaturą i przegrzaniem mózgu stanowią gęste kręcone włosy u ludów murzyńskich
• Fałd mongolski ludów azjatyckich utworzony z fałdu tłuszczu na górnej powiece zmniejsza szparę oczną i chroni oko przed odmrożeniem i śnieżną ślepotą
• W mroźnym klimacie dobór naturalny faworyzuje zwartą sylwetkę, krępe niskie ciało, krótkie kończyny I mały nos – ze względu na utratę ciepła
• Warunki panujące w ciepłych i wilgotnych lasach faworyzują osobniki, które mają szerokie nozdrza i niewielkie jamy nosowe - gdyż powietrza nie trzeba ogrzewać ani nawilżać
• Ludzie mieszkający w suchych i ciepłych obszarach posiadają wydatne nosy nawilżające i oczyszczające wdychane powietrze
Ashley Montagu i Frank Livingstone - zakładali, że można udowodnić hipotezę, że rasy nie istnieją. Uważali, że jeżeli gatunek można podzielić na rasy biorąc pod uwagę jedną cechę, to przy kilku cechach już tego zrobić nie można. Wprowadzili koncepcję zmienności klinowej i pojęcia kliny.
Koncepcja ta zakłada, że w przestrzeni geograficznej napotykać można na danym obszarze osobniki o zmiennej wartości danej cechy fenotypowej.
Klina – gradient częstości (alleli, genotypów, czy cech fenotypowych) na obszarze zajmowanym przez populacje gatunku o ciągłym zasięgu; wzrost lub spadek częstości cechy w przestrzeni na ogół związany jest z gradientem czynnika środowiskowego; w antropologii zmienność klinowa bywa wykorzystywana do opisu zmienności międzypopulacyjnej człowieka występowania genu lub większej liczby genów.
Mimo to, Ashley Montagu zaproponował definicję rasy:
Rasa jest mniej lub bardziej izolowaną, zasiedlającą wspólne terytorium populacją osobników jednego gatunku, różniącą się od innych populacji tego gatunku częstością W stworzonej klasyfikacji (1756 ) przez Karola Linneusza, ojca współczesnej taksonomii, wyodrębnione są rasy ludzkie w zależności od zajmowanych kontynentów
• Homo europaeus ( biali),
• Homo asiaticus (żółci),
• Homo africanus (czarni)
• Homo americanus (czerwoni).
Karierę w antropologii rasy zawdzięczają głównie niemieckiemu przyrodnikowi Johannowi Blumenbachowi, właścicielowi największej w Europie kolekcji czaszek, szkieletów, płodów i portretów różnych typów ludzkich. Blumenbach wprowadził termin stosowany do dziś na określenie Europejczyków – „Caucasian” (kaukazoidzi).
Jak to się stało? Otóż uznał czaszki ludzi, którzy żyli w okolicach łańcucha górskiego Kaukazu, za najpiękniejsze i tak też nazwał jedną z pięciu wyróżnionych przez siebie ras.
• kaukaska
• amerykańska
• mongolska
• negroidalna
• malajska
• Jego uczeń i kontynuator badań Georges Cuvier (1769-1832) podzielił gatunek ludzki na trzy rasy:
• kaukaską, mongolską, negroidalną
Ten zasadniczy podział utrzymał się do dziś. Kluczowym wyznacznikiem „rasy”, jest barwa skóry. Jeśli popatrzymy na mapę rozmieszczenia tej cechy u mieszkańców Ziemi z czasów przedkolumbijskich i późniejszego masowego przemieszczania się ludzi (czy to z własnej woli, czy nie), to widzimy, że większość osób ciemnoskórych żyła między zwrotnikami.
• Im dalej od równika, tym skóra stawała się jaśniejsza. Dlaczego?
• W wyniku działania doboru naturalnego.
Emitowane przez słońce promieniowanie UV z jednej strony rozkłada kwas foliowy (niezbędny do prawidłowego rozwoju centralnego układu nerwowego zarodka, a u mężczyzn – do produkcji plemników) i może wywoływać nowotwory skóry.
Z drugiej strony stymuluje produkcję witaminy D, niezbędnej do prawidłowego wykształcenia kośćca. Zatem tam, gdzie promieniowanie słoneczne jest silne, lepiej przystosowani są ci, których ciemna skóra chroni przed nadmiarem promieni UV. Tam, gdzie poziom promieniowania jest niski, korzystniejsza jest jasna skóra, ułatwiająca wytwarzanie witaminy D.
Szczegółowa klasyfikacja
§ rasa europejska - kaukaska– jasny kolor skóry (u mieszkańców Europy Północnej blady odcień; u Europy Południowej - oliwkowy)
§ rasa indyjska – ciemniejsza skóra niż u Europejczyków; czarne, proste włosy
§ rasa azjatycka – żółtawobrunatna skóra, czarne i proste włosy, wydatne kości policzkowe, występowanie tzw. fałdy mongolskiej
§ rasa amerykańska – wywodzi się z rasy azjatyckiej, żółtobrunatna skóra z czerwonawym odcieniem, czarne i proste włosy, wystający (tzw. orli) nos
§ rasa polinezyjska – skóra jasnobrązowa, czarne i długie włosy
§ rasa afrykańska – ciemna skóra, wełniste włosy, grube wargi, wysunięta ku przodowi dolna część czaszki, szeroki i spłaszczony nos
§ rasa australijska – ciemna skóra, faliste i wełniste włosy, grube wargi, wysunięta ku przodowi dolna część czaszki, szeroki i spłaszczony nos, wydatne łuki brwiowe
§ rasa melanezyjska – ciemnobrunatna skóra, niski wzrost, szeroki nos, włosy wełniste lub spiralne
Rasa europeidalna - kaukaska (europeidzi) - inaczej biała odmiana człowieka.
• Dominuje na kontynencie Europejskim, ale w wyniku ekspansji kolonialnej europeidzi zamieszkują również obszary Ameryki, Australii i Nowej Zelandii.
• W tej rasie możemy wyróżnić dwie główne gałęzie:
• § północną (blady odcień skóry, przeważnie jasny kolor włosów i oczu.
• Występuje głównie w Europie Północnej, Środkowej, Wschodniej oraz Ameryce Północnej).
• § południową (oliwkowy odcień skóry, przeważnie ciemny kolor włosów i oczu.
• Występuje głównie w Europie Południowej, Afryce Północnej, Azji Zachodniej i Południowej (bez południowych Indii).
• § Ludy reprezentujące rasę europeidalną to ludy indoeuropejskie, semickie, ugrofińskie, chamickie i kaukaskie.
Rasa europeidalna
Główne cechy rasy :
•...
jiso