L e k i u k ł a d u p o k a r m o w e g o
Z pośród leków układu pokarmowego dla ratowników medycznych istotne są:
1. Leki przeciwbiegunkowe
2. Leki przeciwwymiotne
3. Leki rozkurczowe (spazmolityczne)
4. Leki stosowane w Ch. Żołądka i XII-nicy
Ad 1. Przyczyną biegunki może być zakażenie bakteryjne lub wirusowe, zatrucie środkami chemicznymi ochrony roślin czy lekami. Ponadto biegunki mogą być objawem niektórych chorób np. zespołu złego wchłaniania, Ch. Jelit czy trzustki. Farmakoterapia biegunek obejmuje leczenie przyczynowe i objawowe. W leczeniu przyczynowym stosuje się antybiotyki, najczęściej są to chinoliny tj. cyprofloksacyna, norfloksacyna lub biseptol. Można też stosować metronidazol lub wankomycynę (rzekomo błoniaste zapalenie jelita grubego) czy sulfalazynę ( wrzodziejące zapalenie jelita grubego). Można także podawać cefalosporyny czy aminopencyliny do czasu wyników badań mikrobiologicznych.
W leczeniu objawowym stosuje się:
a/ leki nawadniające
b/ leki hamujące perystaltykę jelit
c/ leki ściągające
d/ leki adsorbujące
Ad A. Biegunka o gwałtownym przebiegu, bolesna i obfita, prowadzi do zaburzenia gosp. wodno-elektrolitowej. Najważniejszym postępowaniem jest podanie środków uzupełniających niedobór wody i elektrolitów. W stanach ciężkich podaje się i.v PWE i glukozę. Doustnie w stanach lżejszych można podawać prosty roztwór przygotowany w warunkach domowych.
- 1 łyżeczka soli kuchennej
- 4 łyżki stołowe cukru
- 1 łyżeczka dwuwęglanu sodu (sody)
- wszystko rozpuszczamy w litrze wody
- można też dla smaku dodać kilka kropel cytrynianu (cytryny)
Ponadto podawać można preparaty gotowe zawierające jony K+ , Na+, Cl -, HCO- i glukozę, które rozpuszcza się w wodzie. Preparat: gastrolit (1 saszetka na szklankę wody) stosuje się przez 4h, 2-4 saszetek co godzinę, a następnie jedną saszetkę po każdym luźnym stolcu.
Ad B. Leki te hamują ruchy robaczkowe jelit poprzez zwiększenie napięcia mięśni okrężnych jelit. Należy do tych leków: Loperamid, Difenoksylat. Leki te słabo wchłaniają się z jelit, nie penetrują do OUN. Preparat: loperamid, imodium, tabl. lub kapsułki 2mg. Stosuje się na początku 4mg, a następnie 2mg po każdym luźnym stolcu.
Ad C. Leki te powodują ścinanie białka i śluzu co prowadzi do wytworzenia warstwy ochronnej na powierzchni śluzówki. W konsekwencji zmniejsza się wysięk zapalny a śluzówka jest bardziej odporna na drażniące działanie np. toksyn. Do takich leków należą: garbniki roślinne i sole bizmutu. Preparaty: Tanninum albuminatum (1-2 tabl. 3x dziennie), enterosol (płyn zawierający garbniki z różnych roślin - 1 łyżeczka 4x dziennie).
Ad D. Leki te nie swoiście wiążą i pochłaniają substancje obecne w przewodzie pokarmowym tzn. wiążą zarówno substancje toksyczne jak i odżywcze. Zmniejszają też zawartość wody w stolcu. Leki te nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Z uwagi na nieswoistość działania należy przyjmować je 1h przed lub 2h po podaniu innych leków.
Preparaty:
- karbo medicynalis (węgiel leczniczy) tabl. 1-20 jednorazowo – rozgryźć lub rozgnieść
i zmieszać z płynem, 3-4 razy dziennie.
- smekta (simetikon) saszetki, podawane doustnie lub doodbytniczo. 1 saszetka na ½ szklanki
wody 2-3 x dziennie. Smekta oprócz działania adsorbującego Am też zdolność tworzenia
warstwy ochronnej na śluzówce jelita.
Ad 2. Nudności i wymioty są częstym objawem chorób, zatruć, zaburzeń błędnika, ciąży czy występują jako objaw niepożądany w leczeniu cytostatykami czy też przy stosowaniu środków znieczulenia ogólnego. Wymioty są wynikiem pobudzenia ośrodka wymiotnego w rdzeniu przedłużonym. Wśród wielu leków o działaniu przeciw wymiotnym na uwagę zasługują: metoklopramid, tietylperazyna (torekan), dimenhydrynat, prometozyna, ondonsetron.
Mataklopramid – jest skuteczny w wymiotach różnego pochodzenia za wyjątkiem tych wynikających z zaburzenia błędnika. Oprócz działania przeciwwymiotnego działa też prokinetycznie tzn. pobudza motorykę g.odc.p.pokarmowego i stosowany jest także w refluksie żołądkowym.
Tabl. 10mg ½ - 1 tabl 3x dziennie p.o
Amp. 10mg/2ml i.v lub i.m max 10 mg na kg. m.c
Tietylperazyna – jest skuteczna we wszystkich rodzajach wymiotów, także przy ciąży i zaburzeniach błędnikowych. Preparat: Torecan, amp., tabl., czopki 6,5mg 1-3 x dziennie.
Dimenhydrynat – (aviomarin) Lek bardzo skuteczny w wymiotach, w chorobie lokomocyjnej. Występuje w tabl. i amp. Po 50mg, stosuje się ½ h przed podróżą 1tabl. Amp i.m 1 amp 1-2 x na dobę.
Prometozyna – (difergan) jest skuteczna w wymiotach różnego pochodzenia. Stosowana jest też jako lek uspakajający. Podawana p.o (tabl., syrop) oraz amp. do iniekcji.
Ondonsetron – lek stosowany do opanowywania wymiotów po cytostatykach, po radiostatykach, po środkach znieczulenia ogólnego. Podawany jest doustnie.
Ad 3. Zwyczajowo nazwą tą określa się leki powodujące rozkurcz mięśni gładkich przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i moczowych, narządów rodnych. Do leków tych zaliczamy: papawerynę i drotawerynę, hioscynę, atropinę, oxyfenonium (spazmofen), adyfenina. Papaweryna i drotaweryna działają bezpośrednio na mięśnie gładkie. Drotaweryna działa silniej od papaweryny. Stosowane są w kolce jelitowej i żółciowej a także w stanach spastycznych innych narządów gładko mięśniowych. Podawane są p.o i.v oraz p.r (łac. Papawerynom hydrochloricum) Czopiki i preparaty: Spasticol zawierają papawerynę i atropinę.
Tolagin – papaweryna, atropina i pyralgina
Drotoweryna – (NO-SPA) tabl. amp. Tabl. 40 i 80mg
Hioscyna, atropina, oxyfenonium, adyfenina działają rozkurczowo poprzez blok receptorów muskarynowych. W porównaniu z lekami o działaniu bezpośrednim powodują więcej działań niepożądanych np. suchość błon śluzowych, zaburzenia widzenia, pobudzenie psychoruchowe.
Hioscyna – scopolan, buscopan
Oxyfenonium – spazmofen
Atropina – jest jednym ze składników tolarginu.
Adyfenina – wegantalgin
Ad 4.Choroba wrzodowa charakteryzuje się uszkodzeniem błony śluzowej. Jest to skutek drażniącego działania kwasu solnego i pepsyny. Dodatkowo przyczyną tych uszkodzeń mogą być leki np. po salicylanach (aspirynie, zakażenie h. pyroli) i stres.
W leczeniu Ch. Wrzodowej stosuje się leki:
a/ hamujące wydzielanie HCl
b/ wzmacniające barierę śluzówkową
c/ neutralizujące HCl (zobojętniające)
d/ przeciwbakteryjne ( przeciw H. pyroli)
Ad A. Najważniejsze leki z nich należą do dwóch grup. Są to:
1- leki blokujące receptor histaminowy H2
2- inhibitory pompy protonowej H+
1.Leki blokujące H2 hamują wydzielanie HCl i pepsyny w żołądku, nie wpływają na perystaltykę jelit. Zaliczamy tu m.in. nitydynę i famotydynę – leki te podawane są doustnie, dożylnie i domięśniowo. Jako objawy niepożądane mogą wystąpić zaburzenia żołądkowo – jelitowe, zaparcia lub biegunki, bóle i zawroty głowy. Leczenie ranitydyną trwa od 4 do 6 tygodni, a famotydyną 4-8 tyg. Famotydyna działa silniej od ranitydyny i wywołuje mniej działań niepożądanych.
Ranigast - 2tabl. na noc. 300mg
Famogast – tabl 20 i 30mg, 40mg na noc.
2.Inhibitory obniżające stężenie HCl. Poprzez zmniejszenie ilości jonów wodorowych leki te są bardzo skuteczne, w krótkim czasie powodują gojenie się wrzodów. Należą do nich: omeprazol, pantoprazol, lanzoprazol.
Ad B. Należą do nich: Sukralfat, cytrynian potasowo – bizmutowy. Leki te działają osłabiająco selektywnie tzn. wykazują powinowactwo uszkodzonej śluzówki żołądka. Tworzą one ściśle przylegającą do niszy wrzodowej warstwę ochronną, która zabezpiecza uszkodzoną śluzówkę przed HCl i pepsyną co w konsekwencji ułatwia proces gojenia. Leki te działają przy niskim Ph soku żołądkowego. Nie należy podawać środków zobojętniających. Leki te nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Są nietoksyczne. Preparaty: Venten.
Ad C. Działanie zobojętniające HCl wykazują m.in. związki glinu i magnezu. Zobojętniają HCl i tworzą warunki do gojenia się wrzodów. W terapii pełnią rolę środków wspomagających o działaniu objawowym. Związki magnezu działają silniej niż związki glinu, ale działają też dodatkowo przeczyszczająco a związki glinu zapierająco. Preparaty: Alusal, alugastrin, manti, gelatum aluminium fosforitum.
Ad D.Najbardziej skuteczną okazała się terapia skojarzona, polegająca no stosowaniu inhibitorów pompy protonowej i co najmniej dwóch antybiotyków. Do chemioterapeutyków zalecanych należą: Amoksycylina, klarytromycyna oraz metronidazol lub tynidazol. Terapia trwa od 1-2 tyg, przy braku skuteczności należy ją powtórzyć zmieniając chemioterapeutyki. Dodatkowo można podawać cyprynian potasowo-bizmutowy.
3
madziunia56