Gospodarka w ulu wielokorpusowym.pdf

Mgr inż. Wanda Ostrowska

ZZD w Siejniku

GOSPODARKA PASIECZNA

W ULU WIELOKORPUSOWYM

Zestawienie głównych cech gospodarczych ula wielokorpusowego

Na podstawie analizy ocen ula wielokorpusowego dokona nych w ZZD w Siejniku oraz danych z literatury krajowej i

obcej możemy spróbować ustalić cechy, które decydują o jego niezaprzeczalnej przydatności gospodarczej z punktu

widzenia ekonomiki prowadzenia pasieki i potrzeb biologicznych rodziny pszczelej.

1. Dobra zimowla

— Zimowla w dwu korpusach stwarza warunki wiązania kłębu - w formie kuli, zapewniając najkorzystniejszy

stosunek powierzchni utraty ciepła do jego objętości.

— Pokarm umieszczony tylko nad kłębem jest zawsze dostępny i łatwy do ogrzania.

— Kłąb wiąże się daleko od dennicy i posuwa tylko ku górze: dlatego łatwo („tanio") utrzymuje temperaturę przy

każdych warunkach zewnętrznych.

— Gromadzący się w końcu zimy nadmiar wilgoci może być usuwany przez zapasowy wylot górny.

2. Dobry rozwój wiosenny i jesienny

— .Matka czerwi zawsze w korpusie środkowym, gdzie zapewniony jest odpowiedni mikroklimat gniazda, nawet przy

niesprzyjających warunkach zewnętrznych.

— Przemieszczanie korpusów zapewnia od razu dużo plastrów do czerwienią bez zwiększania pojemności ula i jego

schładzania.

- Ramki z woszczyną umieszczone nad czerwiem są szybko zagospodarowywane (ogrzewane, oczyszczane) i przygo-

towane do czerwienia „tanio" i bez s traty c zas u.

— Natychmiastowe zagospodarowanie węzy sprzyja intensywnemu rozczerwieniu się matki.

3. Dobra zdrowotność

— Intensywna budowa plastrów w środkowym korpusie, gdzie są najkorzystniejsze warunki termiczne do

produkcji wosku, zapewnia szybką rotację plastrów i czerwienie głównie na jasnej woszczynie.

— Ul jest wygodny do dezynfekcji i łatwy do higienicznego utrzymania jego wnętrza (lekkie i dostępne wszystkie

elementy ula), każdy korpus i dennicę choć raz w sezonie wycofuje się w normalnej rotacji do pracowni.

4. Wysoka wydajność miodu i wosku

— Jest wynikiem zalet omówionych w punktach l, 2, 3.

— W ulu łatwo uzyskuje się rodziny o dużej sile z zachowaniem roboczego nastroju pszczół.

— W ulu łatwo jest stosować różne metody gospodarki przy różnym charakterze pożytków.

— Dobry układ miodu w stosunku do gniazda pozwala na odbiór miodu w każdych warunkach pogody be z

naruszania ramek z czerwiem.

- Łatwe i szybkie przygotowanie ula do przewozu urnożliwia intensywną gospodarkę wędrowną i lepsze wykorzystanie

pożytków.

— Intensywne odbudowywanie dużych ilości węzy zwiększa produkcję wosku w sezonie.

5. Ekonomika obsługi

- Szybkie operacje całymi korpusami, szczególnie przy poszerzaniu gniazd i odbiorze miodu, ograniczają liczbę i czas

przeglądów.

- Lekki ul oraz mała ramka, lekka i dobrze widoczna na całej powierzchni, ułatwiają wszelkie manipulacje i

przeglądy.

— Korzystniejsze rozłożenie prac w sezonie — wiele prac przygotowawczych można wykonać wcześniej w pracowni,

wykorzystując nawet dni złej pogody.

- Mała rojliwość pszczół — stałe ich zatrudnienie przy budowie, pielęgnacji czerwiu lub zbiorach, dobra wentylacja

gniazd.

— Małe nakłady pracy na l ul — mniej przeglądów w sezonie, sprawniejsze ich wykonanie (wynik punktów omówionyc h

wyżej).

Doszukując się wad gospodarki wielokorpusowej i dostosowanego do niej ula można by wymienić:

— Konieczność bardzo precyzyjnego wykonania ula wie1okorpusowego tak, by każdy element pasował do wszystkich

pozostałych w pasiece.

- Część prac wymaga obsługi dwuosobowej, większość zaś przy dwuosobowej przebiega sprawniej (podobnie jak w

stojaku wielkopolskimi, choć jest od stojaka lżejszy i poręczniejszy).

- Trudne jest zabezpieczenie poszczególnych uli od kradzieży ramek.

— Pasieka w tych ulach wyma ga bardziej wyspec jalizowanej obsługi, opanowania specyficznych zasad przeglądów i

metod gospodarki, odrębnych niż przy operacjach ramką i w ulach typu leżaków.

- Zarzuty, jakie słyszy się czasem wśród praktyków na temat zwiększonej złośliwości pszczół w ulach

wielokorpusowych oraz gniecenia w nich matek i pszczół, w obserwacjach w .Siejniku potwierdzenia nie znalazły.

Podobnie nie stwierdzono różnic w czasie niezbędnym do wyszukania matki w ulu wielokorpusowym w stosunku do

innego typu. Wszystkie te zarzuty mogą się jednak potwierdzić przy niewłaściwej organizacji pracy, która w gospodarce

wielokorpusowej ma dla efektów znaczenie szczególne.

Ogólne zasady gospodarki w ulach wielokorpusowych

Jednorodzinna gospodarka w ulu wielokorpusowym nie jest skomplikowana należy jedynie dobrze opanować zasady ogólne,

aby właściwie dostosowywać zabiegi do aktualnych warunków pożytku i pogody. Obowiązuje przy tym gospodarka

intensywna, zalecana, w nowoczesnym pszczelarstwie bez względu ma typ ula:

— utrzymywanie tylko silnych i możliwie wyrównanych rodzin,

- wczesne i staranne przygotowanie pasieki do zimowli,

— zapewnienie zapasów zimowych w ilości 12—13 kg na 1 ul ,

—regularna wymiana matek (co drugi sezon),

—intensywna budowa plastrów,

— lokalizacja lub ograniczanie w razie potrzeby czerwienia matek.

1. Organizacja przeglądu ula wielokorpusowego

Każdorazowo przed zdjęciem korpusu należy:

a) podważyć go z dwu stron dłutem w celu zerwania kitowań,

b) odchylić nieco korpus z jednej strony i w powstałą szczelinę lekko zadymić,

c) nie opuszczając już uchylonego boku szybko zdjąć korpus.

Nieprzestrzeganie opisanej kolejności zabiegów grozi gnieceniem pszczół i wywoływaniem u nich złośliwości.

-— W przypadku konieczności przeglądu wszystkich kondygnacji pracę należy rozpocząć od rozczłonowania ula, a

przegląd od korpusu na dennicy. Następne korpusy przegląda się kolejno ustawiając je na przejrzanych. Przegląd w

innej kolejności powoduje tłoczenie się pszczół i gniecenie ich w korpusie dolnym.

—Rozczłonowane korpusy ustawia się tak, by pszczoły nie mogły z nich zlatywać - na powierzchni daszka l ub

specjalnej podstawce.

—W okresie lata, gdy rodziny są już bardzo silne, zdejmowane korpusy ustawia się dodatkowo na mokrym płótnie.

Zapobiega to zwisaniu pszczół pod ramkami i gnieceniu ich przy ponownym stawianiu korpusów na siebie.

—Od góry rozczłonowane korpusy nakrywa się natychmiast płótnem (najlepiej mokrym) - uspokaja to pszczoły i

zapobiega rabunkom. Na chwilę należy nakryć również korpus przewidziany do przeglądu, odsłaniając potem płótno w

miarę potrzeby.

—Wymianę matek najwygodniej jest przeprowadzić w okresie, kiedy są one zamknięte kratą odgrodową w kor-

pusie dolnym. Przy konieczności wyszukiwania matek na pełnym gnieździe rozczłonowuje się ul i przegląda bez sta-

wiania na siebie korpusów. Przy sprawnym rozczłonowaniu ula matka z reguły znajduje się w korpusie środkowym.

—Między pierwsze ramki i ściany szczytowe każdego korpusu dobrze jest założyć beleczki (snozy) i pozostawić na

cały sezon letni. Zapobiega to „wylewaniu się" pszczół w czasie przeglądów na zewnątrz ula. Pszczoły gromadzą się

grubą warstwą pod beleczką na wewnętrznej ścianie ula, nie przeszkadzają przy pracy, nie są narażone na gniecenie.

2. Zasady operowania korpusami w ciągu roku

Manipulacje całymi korpusami ograniczają się do trzech sytuacji:

—przestawianie korpusów w okresie rozwoju rodzin,

—dodawanie korpusów (trzecich wiosną, gdy już jest ciasno i po każdym miodobraniu,

—zabieranie korpusów: do miodobrań, przy jesiennym układaniu gniazd, przy podziale rodzin, czasem awaryjnie

po wiosennym oblocie.

Przestawianie korpusów stosuje się w okresie wiosennego (a czasem i jesiennego) czerwienią matek. Polega ono na

zamianie miejsc w stosunku do dennicy tak, by matka miała dużo wolnych komórek do czerwienia i zawsze czerwiła w

korpusie drugimi (II); czerw kryty dojrzewa przy dennicy.

Dodawanie trzecich korpusów wiosną (gdy jest już ciasno):

a) przy korzystnym układzie pogody i pożytków nowy korpus dajemy od razu jako środkowy,

b) w czasie chłodnej wiosny, słabego rozwoju lub braku pożytków nowy korpus daje się jako trzeci (III), do przestawienia

za kilka dni, gdy warunki się poprawią.

Dodawanie trzecich korpusów w okresie trwania pożytków i zawsze latem:

— czerw kryty unosi się jako trzeci (III) najwyższy, z przeznaczeniem na stopniowe zalewanie miodem,

— nowy korpus z węza i woszczyną dodaje się jako środkowy (II), z przeznaczeniem do budowy węzy i na czerwienie matki,

— przy dodawaniu trzecich korpusów tuż przed pożytkiem krótszym niż 21 dni - korpus drugi z czerwiem daje się

na dennicę, a pierwszy z dennicy - nad kratę jako trzeci, nowy z węza zawsze jako środkowy, nakryty kratą.

3. Stosunek miodni do gniazda (krata odgrodowa)

a) w okresie intensywnego rozwoju oraz w okolicach (latach) o pożytku ciągłym matka pozostaje stale na dwu korpusach,

b) przy braku pożytków późniejszych ogranicza się czerwienie matki tylko do dolnego korpusu, w terminie na około 30

dni przed spodziewanym zakończeniem kwitnienia lip.

4. Produkcja wosku (dodawanie ramek z węzą)

— budowę lokalizuje się zawsze w korpusie środkowym, gdzie są najkorzystniejsze warunki wypacania wosku i matka

stale czerwi,

—stosunek liczbowy ramek węzy i woszczyny przy kompletowaniu korpusów dostosowuje się każdorazowo do: siły rodzin,

warunków pogody, warunków pożytkowych, Najczęściej stosowany zestaw węza - woszczyna wynosi 5+5, może być

jednak 4+6, 6+4 a wyjątkowo, w bardzo dobrych, warunkach pożytku i pogody, można podać nawet samą węzę - 10 szt.

5. Gospodarka pierzgą

W ulach wielokorpusowych pszczoły gromadzą pierzgę głównie w korpusie przy dennicy, na plastrach bocznych

(osłonowych) oraz w niewielkich ilościach przy czerwiu w korpusie środkowym. Do ewentualnego okresowego

wycofywania ramek z pierzgą wykorzystuje się tylko ramki znad dennicy.

6. Wyposażenie pasieki w ule

Do dobrej organizacji pracy i swobodnego manipulowa nia korpusami w sezonie wskazane jest posiadanie zapa-

sowych uli w liczbie około 1/4 - 1/3 stanu pasieki (wymiana korpusów przy rniodobraniach, wymiana dennic przed

oblotem wiosennym, tworzenie odkładów).

Zabiegi wykonywane w ciągu roku

Ul wielokorpusowy daje możliwości ograniczenia przeglądów rodzin, stosowania zabiegów rzadszych i bardziej

radykalnych. Nie ma tu w zasadzie typowego przeglądu wiosennego z czyszczeniem ula i ramek, zbędny jest typowy

przegląd jesienny z układaniem gniazd, nie ma stopniowego poszerzania gniazd wiosną pojedynczymi ramkami itp.

Pszczoły w ulach wielokorpusowych zaczynają wcześniej wypacanie wosku, budują więcej niż w poziomych ulach o

dużej ramce oraz mniej się roją. Wszystko to pozwala na inne, oszczędniejsze w czasie i inaczej zorganizowane

prowadzenie pasieki niż przy ulach tradycyjnych. Do ułatwienia pierwszych kroków pszczelarzom decydującym się na

prowadzenie tego typu gospodarki podajemy schemat przebiegu prac pielęgnacyjnych w ciągu roku opracowany i wy-

próbowany w ciągu 13 lat użytkowania uli wielokorpusowych w ZZD w Siejniku. Omawiane prace dotyczą głównie

gospodarki jednorodzinnej. Opracowano również metodę okresowego wykorzystywania matek pomocni czych w

odkładach, wychów i unasienianie matek w tych ulach oraz przechowywanie zapasowych matek do następnego sezonu.

1. Zimowla. W ulach wielokorpusowych zimuje się rodziny zawsze na dwu korpusach, zostawiając po 7 lub wyjątkowo

po 6 ra me k i po dwie ma ty ocieplające w korpusie. Między matą i boczną ścianą ula konieczne jest pozostawienie na

okres zimy odstępu, najlepiej na szerokość jednej listewki, do przepływu powietrza. Umieszczenie ma t przy samej

ścianie ula powoduje ich zawilgocenie bez możliwości schnięcia.

Wylot w jesieni pozostawia się tylko dolny, na mniejsze wycięcie (4 cm) we wkładce. W połowie - końcu lutego, kiedy

zużycie zapasów zimowych gwałtownie wzrasta, należy otworzyć jeden z zapasowych wylotów (w wyższym korpusie)

jako ujście dla gromadzącej się wilgoci. Wkładkę wylotową przy dennicy można w tym czasie przełożyć na szersze

wycięcie (jeżeli zima obfitowała w wilgoć - dużo opadów, częste odwilże). Otwarty wylot górny trafia na matę

boczną - nie ochładza więc bezpośrednio gniazda, dając jednak ujście wilgoci poprzez porowatą warstwę słomy.

2. O blot wiose nny . Na kil ka d ni przed oblotem należy oczyścić dennice z osypu zimowego i zanieczyszczeń. W

tym celu cały ul przestawia się do przodu (wybryzgujące ewentualnie pszczoły wrócą do wylotu), a potem cofa

bez dennicy na nową, uprzednio podstawioną. Wycofane dennice po obejrzeniu i sprzątnięciu osypu czyści się,

dezynfekuje, ewentualnie wyciera czy suszy i używa do wymiany przy kolejnych ulach. Or ganizac yjnie jest

wygodniej mieć kilka zapasowych dennic, które może porządkować w pracowni nawet niefachowy pomocnik.

Przy jednoosobowej obsłudze można jesienią założyć wkładki denne na osyp (na całą szerokość dennicy), a wiosną

wycofać je przez pozbawiony wkładki otwór wylotowy. Jest to jednak mniej radykalny sposób uprzątania ula, bez

możliwości dezynfekcji dennicy (czasem suszenia).

Obserwacji oblotu dokonuje się jak w każdej pasiece. Ewentualne rodziny awaryjne należy oznaczyć, a następnie

sprawdzić przez jednostronne rozchylanie korpusów, czy pszczoły zasiedlają oba. Jeżeli dół jest pusty, mokry lub

spleśniały, rodzina słaba - należy dolny korpus zabrać do pracowni. Pojedyncze korpusy przejrzało się w pierwszy ciepły

dzień, aby zadecydować, jak będą między sobą łączone, gdy już można będzie tę czynność wykonać. Górny wylot, po

oblocie, ponownie zamyka się korkiem.

Jeżeli rodziny były dostatecznie obficie nakarmione jesienią, po oblocie nie potrzebna jest żadna interwencja

pszczelarza, pierwszy wgląd robimy dopiero w połowie lub pod koniec kwietnia (zależnie od warunków klimatycznych

i pogody). Będzie on połączony z pierwszym poszerzaniem gniazd.

3. Pierws ze poszerzanie gniazd, przestawianie korpusów. Pod koniec kwietnia, czasem wcześniej, zaglądamy do

kilku górnych korpusów - jeżeli są tam już 3-4 ramki kryte go czerwiu, należy udostępnić matce do czerwienią nowe

plastry (z dołu) przez przestawienie korpusów. Z czynnością tą nie wolno się spóźnić, gdyż matka bardzo niechętnie

schod zi o tej porze z czerwienieni w dół, gdzie jest zimniej i może nastąpić bardzo niewskazane o tej porze

zaha mowanie rozwoju. W celu sprawnej zmiany korpusów najwygodniej jest przenieść ul bez dennicy do przodu, np.

na ustawiony tam daszek, po czym „zwrócić" korpusy pojedynczo, najpierw górny a następnie dawny niższy. Dodatkową

korzyścią wiosennego przemieszczania korpusów jest zmiana układu zapasów, które, znalazły się teraz pod gniazdem (rys.

1-b). Ten nienaturalny układ pobudza pszczoły do przenoszenia zapasów do góry, co wpływa na wzmożone odżywianie

się pszczół, ich aktywność i na lepsze ogrzanie ula, a pośrednio na przyspieszenie rozwoju.

Rys. 1. Układ ramek przed pierwszym przestawieniem korpusów wiosną (a) i po przestawieniu (b). Po kilku dniach

wycofa się maty z korpusu górnego układu b wstawiając 2 ramki woszczyny i 1 węzy (c).

4. Wycofywanie mat. W kilka dni po pierwszym przestawieniu korpusów (termin zależy od pogody, kwitnienia wierzb,

klonów, czarnej jagody itp.) zaglądamy do 3-4 uli, aby sprawdzić, jak zagospodarowany jest wyższy korpus. Jeżeli

ramki są w większości zaczerwione, usuwamy w całej pasiece obie maty, dosuwamy do ścian ramki osłonowe i z obu

stron gniazda podaje my po ra mce wos zc zyny a z jednej również węzę (rys. l-c). Po wycofaniu mat w korpusie mieści

się 10 ramek, które kompletujemy w górnym korpusie (dostępnym bez rozbierania ula). Maty z korpusu dolnego wycofane

zostaną wówczas, gdy znajdzie się on na górze, po powtórnym przestawieniu korpusów.

Czasem jednak, przy krótkiej, ale od razu ciepłej wiośnie, może nie starczyć czasu na dwukrotne przemieszczanie

korpusów. Wówczas, aby nie hamować czerwienia w końcu kwietnia czy początku maja, wycofujemy tylko obie maty

górne i dodajemy 3 ramki woszczyny po bokach czerwiu. Korpusy przestawi się tylko raz, po 6—8 dniach od daty

poszerzenia góry, i wówczas wycofane będą dwie pozostałe maty, teraz „uwięzione" na dole (rys. 2).

Rys. 2. Układ ramek przy pierwszym poszerzaniu gniazd w przypadku spóźnionej wiosny

przed poszerzeniem, b) po poszerzeniu

Przy okazji wycofywania mat lub pierwszej zmiany korpusów można, przy bra ku przyc hodów nektaru z zewnątrz,

odsklepić na kilku ramkach resztki zimowych zapasów w celu przyspieszania ich przerobu i spożycia (stymulacja rozwoju).

5. Drugie przestawianie korpusów i przegląd wiosenny rodzin. Po zagospodarowaniu (zaczerwieniu) górnych

korpusów ponownie przestawiamy je na dennicę, gdzie będzie dojrzewał czerw, a matce udostępniamy woszczynę

po wygryzionych pszczołach z korpusu dolnego. Jeżeli pogoda jest odpowiednia, łączymy tę czynność z pierwszym

całkowitym rozebraniem gniazd i przeglądem rodzi n. W tym celu po przesunięciu obu korpusów do pr zod u

zdejmujemy górny na dennicę i przeglądamy, a następnie nastawiamy do przeglądu pozostały. Wycofujemy teraz z

tego korpusu maty i wstawiamy w sam środek gniazda trzy ramki węzy (rys. 3).

Przy przeglądzie oceniamy jakość matki, siłę rodziny, ilość zapasów itp., jak przy głównym przeglądzie wiosennym,

jednak nie czyścimy uli i ramek jak przy innych ulach w czasie ta kiego przeglądu, gdyż dennice są już oczyszczone, a

resztę zrobi się wówczas, gdy w normalnej rotacji korpusów i plastrów znajdą się one w pracowni. Prace te można

więc będzie wykonać i przy niesprzyjającej pogodzie, a. przegląd bieżący zasiedlonych uli nie będzie się dzięki temu

przeciągał.

Rys. 3. Schemat drugiego przestawienia korpusów: a) układ przed przestawieniem, b) układ po przestawieniu

(z boku aktualna liczba ramek).

6. Przygotowanie pasieki na pożytek z rzepaku ozimego (mniszka pospolitego, sadów, jaworów). Przed wyjazde m na

rzepak rodziny dostają już trzecie korpusy, najlepiej jeżeli od razu jako środkowe. Matka musi jednak pozostać

tylko na dwu niższych, pod kratą odgrodową. W tym celu spędza się pszczoły z drugiego korpusu (dymem,

repelentem lub przez przegląd) i korpus odstawia. Na dolny, który przeglądu nie wymaga, daje się trzeci,

przygotowany wcześniej, z kompletem węzy i woszczyny. Nakrywa się go kratą odgrodową i teraz zwraca korpus z

czerwiem jako najwyższy (rys. 4).

Rys. 4. Dodawanie trzecich korpusów przed wyjazdem na rzepak ozimy i inne pożytki wczesne:

a) w korzystnym układzie pogody i rozwoju roślin,

b) awaryjny – przy układzie niekorzystnym,

c) na pożytek krótszy niż 21 dni.

Gdyby bezpośrednio po przestawieniu czerwiu na górę nastąpiło 5-6 kolejnych dni chłodu lub deszczu, w korpusie

trzecim pszczoły oddzielone korpusem z węzą mogą stracić kontakt z matką i przystąpić do odciągania mateczników

ratunkowych. Należy je zniszczyć, gdyż w pierwszych pogodnych dniach mogą doprowadzić do rójki. Przegląda się tylko

korpus najwyższy.

Przy chłodnej wiośnie i słabszym rozwoju rodzin tak gwałtowne przewietrzenie gniazda może być jeszcze nie wskazane.

Wówczas przed wyjazdem na rzepak ustawiamy skompletowane trzecie korpusy na dwu poprzednich, otwierając do nich

przejście tylko po bokach na 2-3 przekładki międzyramkowe. Na drugim korpusie umieszczamy kratę odgrodową.

Przemieszczenia korpusów w podany sposób dokonamy w kilka dni później, już na rzepaku, gdy pszczoły dodany korpus

częściowo zasiedlą (rys. 4a). Manipulacja ta jest konieczna, gdyż korpus z węzą nie może pozostać jako miodnia, a świeżo

odbudowane plastry zalane miodem grożą wyłamaniem w czasie transportu czy w miodarce. Węza w dodanym korpusie

stanowi aż 50-60% ramek, które muszą być odbudowane i zaczerwione we właściwym gnieździe. W środkowym korpusie

są też najlepsze („najtańsze”) warunki do budowy i pielęgnacji czerwiu. Inna lokalizacja węzy przeczy zasadom gospodarki

wielokorpusowej i utrudnia prawidłowy jej przebieg.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: