Hormony:
1) Wytwarzane przez gruczoły dokrewne:
- tylny płat przysadki (synteza w podwzgórzu) - oksytocyna, wazopresyna (adiuretyna)
- przedni płat przysadki: gł hormony tropowe
- szyszynka :melatonina
- tarczyca (tyroksyna (T4), trijodotyronina (T3), kalcytonina
- przytarczyce: parathormon
- grasica: tymulina, tymozyna, tymostymulina
- kora nadnerczy :mineralokortykosteroidy, glikokortykoidy, androgeny
- rdzeń nadnerczy: adrenalina, noradrenalina
- trzustka: insulina, glukagon, somatostatyna
- nerka: erytropoetyna, hormon D
- jądra: testosteron
- jajniki: estrogeny, progesteron
2) hormony tkankowe - zazwyczaj działanie miejscowe (parakrynowe)
- angiotensyna
- bradykinina
- histamina
- prostaglandyny
- leukotrieny
- prostacykliny
- tromboksany
- gastryna, motylina etc.
Jak działają hormony wewnątrz komórki
hormony białkowe i peptydowe - receptory związane z białkami G (np. glukagon) albo poprzez receptory sprzężone z kinazami białkowymi (np. insulina)
Hormony steroidowe - receptory jądrowe (np. testosteron)
Pochodne aminokwasów - dużo możliwości (np. tyroksyna, melatonina)
- synteza oksytocyny i wazopresyny (przykomorowe i nadwzrokowe)
- hormony uwalniajace
WAZOPRESYNA
Resorpcja wody w nerkach
inaktywacja - wątroba i nerki
pobudzanie wydzielania:
- wzrost cisnienia osmotycznego osocza
- zmniejszenie objetosci krwi
- angiotensyna II, stres, nikotyna
Zahamowanie wydzielania:
- wzrost objetosci krwi
- spadek cisnienia tetniczego
- alkohol, kofeina
OKSYTOCYNA
Skurcz komorek mioepitelialnych gr. mlecznych (laktacja)
Skurcz macicy (poród, stosunek płciowy)
Wędrówki (ptaków)
Pobudzanie wydzielania:
- drażnienie receptorów (sutka, szyjki macicy, pochwy)
- estrogeny
- progesteron
Hormon wzrostu - somatotropina
Białko, 191 aa (okolo 22 kDa), duza specyficznosc gatunkowa, 0,5 ng/mL osocza, cykliczne wydzielanie (szczyt podczas snu - 3 i 4 fazy)
wzrost wydzielania: głód, urazy, zimno, wazopresyna, itd (oraz somatoliberyna GH-RH)
zahamowanie wydzielania: somatostatyna (SRIF) - hormon hamujacy podwzgorza
INSULIN LIKE GROWTH FACTOR - IGF-1, IGF-2 (wytwarzanie gł w wątrobie)
nadczynnosc przysadki - akromegalia
obnizona synteza IGF - karłowatość typu Larona
PROLAKTYNA
- okolo 23 kDa, 198 aa
pobudzenie wydzielania - prolaktoliberyna, estrogeny (drażnienei brodawki sutka, ciąża, połóg, stosunek płciowy)
zahamowanie wydzielania - prolaktostatyna, progesteron
Zapoczątkowuje i podtrzymuje laktację.
Wzmacnia działania steroidów w jądrach (poprzez kom. podporowe - Sertolego), ale nadmiar PRL hamuje czynnosc jąder
Wysokie stężenie PRL hamuje owulację (hamuje uwalnianie FSH i LH)
Utrzymuje działanie ciałka żóltego (zaburza owulację)
NADNERCZA
Kora: warstwa kłebkowata - mineralokortykoidy (aldosteron)
warstwa pasmowata - glikokortykosteroidy (kortyzol)
warstwa siatkowata - androgeny
ACTH - pobudza steroidogenezę (poprzez wzrost cAMP) i działa troficznie na korę nadnerczy
Rdzeń: adrenalina (ok. 20%)
noradrenalina (ok. 80%)
Pobudzenie - unerwienie współczulne (acetylocholina), emocje, hipoglikemia, stany wstrząsowe etc.
N - metylotransferaza noradrenaliny jest indukowana przez glikokortykoidy kory nadnerczy
ALDOSTERON
Wzrost wchłaniania Na+ i wody przez kanaliki nerkowe oraz gruczoły
Pobudzenie: angiotensyna II, wzrost stężenia K+ i obniżenie Na+, spadek objętości krwi
Wzrost ekspresji Na+/K+ ATPazy
KORTYZOL
Wzrost glukoneogenezy, zwiększenie katabolizmu białek, lipoliza, zwiększają skurcz mięśni naczyn krwionosnych i serca, działanie przeciwzapalne
Wahania dobowe (szczyt poranny), czas półtrwania - 80min, inaktywacja w wątrobie (redukcja do tetrahydropochodnych i sprzężenie z kwasem glukuronowym)
Transkortyna - osoczowe białko wiążące kortyzol (wolny około 10%)
ANDROGENY i ESTROGENY KORY NADNERCZY
DHEA - dihydropiandrosteron
Androstendion)>
Testosteron)> aromataza, mózg, wątroba, tk tluszczowa itd przeksztalcaja je w estradiol i estron
Estrogeny
Progesteron
Androgeny około 15-20 mg/dobę (ok. 60-80% z kory nadnerczy)
- regulacja spermatogenezy, utrzymywanie drugorzędowych męskich cech płciowych (np. zanikanie włosów na głowie)
- działanie anaboliczne (wzrost syntezy białka - gł w mięśniach)
- testosteron: "libido" (męskie), hamuje oś podwzgórze - przysadka
que-hiciste