Rating kredytowy – istota, rodzaje, funkcje, kryteria, właściwości
Rating kredytowy (ang. credit-rating) – kredytowa ocena klasyfikacyjna oceniająca i kategoryzująca poziom zdolności kredytowej danego podmiotu, długu lub zobowiązania finansowego lub emitenta takich długów lub zobowiązań finansowych
Może ona być dokonywana przez niezależną, wyspecjalizowaną instytucję (agencję ratingową) i ma wówczas charakter publiczny, zewnętrzny, lub instytucję finansową (np. bank) i ma wówczas charakter poufny, wewnętrzny.
Opinia taka obejmuje ogólną zdolność kredytową dłużnika lub zdolność kredytową dłużnika w odniesieniu do danego instrumentu dłużnego czy też innego zobowiązania finansowego. Rating jest więc oceną zdolności podmiotu prawa, również państwa jako emitenta papierów dłużnych lub pożyczkobiorcy lub kredytobiorcy do pełnej obsługi zaciągniętego długu, czyli spłat odsetek i kapitału wierzycielowi według ustalonych w umowie kwot i terminów. Dla wierzyciela ocena ta stanowi charakterystykę wielkości ryzyka, kredytowego (niedotrzymania warunków umowy, ang. default) na jakie jest on narażony, udzielając finansowania o charakterze dłużnym
Podstawowe funkcje ratingów to ocena i klasyfikacja ryzyka kredytowego, a zatem i jego kontrola. Do głównych funkcji ratingów zalicza się:
● funkcję racjonalizatorską – polegająca na zapewnieniu pomocy w zwiększeniu efektywności procesów decyzyjnych poprzez usprawnienie procesów informacyjnych i racjonalizację sytuacji decyzyjnych (dla profesjonalnych i nieprofesjonalnych odbiorców ratingu poprzez redukcję liczby zmiennych decyzyjnych),
● funkcję porządkującą – polegająca na usuwaniu szumów informacyjnych na rynku poprzez eliminację informacji zbędnych oraz wykrywanie informacji błędnych i nieprawdziwych,
● funkcję informacyjną – polegająca na dostarczaniu wiarygodnych informacji o podejmowanych decyzjach zarządczych, w tym i finansowych, oraz możliwie pełnych i wyczerpujących informacji o danym podmiocie, przy zachowaniu wysokiego stopnia przejrzystości,
● funkcję popularyzatorską – polegająca na upowszechnianiu informacji o podmiotach poddanych analizie ratingowej i wiedzy o sposobach ich funkcjonowania,
● funkcję „wyrównywania szans” – polegająca na ułatwieniu podejmowania decyzji zarówno odbiorcom instytucjonalnym, jak i indywidualnym, poprzez publikowanie wyników analizy ratingowej w powszechnie dostępnych kanałach informacyjnych.
W ramach Nowej Umowy Kredytowej banki moją stosować ratingi kredytowy jako system zarządzania ryzykiem kredytowym; wymaga to akceptacji przez właściwe organy nadzoru bankowego.
Na system ratingowy składają się; wszystkie metody, procesy, kontrole, systemy gromadzenia danych i systemy informatyczne, które są wykorzystywane w zakresie:
- oceny ryzyka kredytowego
- kwalifikowania ekspozycji do klas jakości lub puli (właściwy rating)
- kwantyfikacji niewykonanych zobowiązań (default)
- szacowania wartości strat dla określonych rodzajów ekspozycji
Strukturę systemu ratingowego tworzą następujące elementy:
- liczba klas ratingowych
- kryteria ratingowe
- procesy przypisywania kredytobiorców/ transakcji do poszczególnych klas ratingowych
- definicja niewykonania zobowiązania
- zgodność przyjętej przez bank definicji straty z minimalnymi wymaganiami określonymi w regulacjach
- częstotliwość przeglądów oraz ewentualnych aktualizacji nadanych ratingów
Wspomniane zezwolenie stosowania metody IRB przez instytucje kredytowe jest uwarunkowane następującymi normami jakościowymi:
-System ratingowy pozwala na wymierną ocenę charakterystyki dłużnika i transakcji, miarodajne zróżnicowanie ryzyka kredytowego oraz precyzyjne i konsekwentne jego oszacowanie ilościowe
- System ratingowy i związane z nim procesy odgrywają kluczową rolę w procesach: zarządzania ryzykiem, decyzyjnym, zatwierdzenia kredytów, wewnętrznej alokacji kapitału oraz ładzie korporacyjnym instytucji kredytowej
- W instytucji kredytowej funkcjonuje niezależna komórka organizacyjna kontroli ryzyka kredytowego, odpowiedzialna za system ratingowy
- Instytucja kredytowa gromadzi i przechowuje wszystkie dane potrzebne do skutecznego wsparcia procesów szacowania ryzyka oraz zarządzania nim
Funkcje ratingu kredytowego:
- pomiar ryzyka (określenie zdolności kredytowej klientów)
- cenotwórczą (ustalania polityki cenowej wobec konkretnych dłużników i transakcji kredytowych)
- limitowania ryzyka (określania tolerancji ryzyka to jest zakresu ryzyka akceptowalnego), w tym ustalania limitów indywidualnych i portfelowych
- finansowanie ryzyka (tworzenie rezerw/odpisów na utratę wartości z tytułu ryzyka kredytowego oraz alokacji kapitału ekonomicznego)
- alokacji kompetencji decyzyjnych (dywersyfikacji uprawnień decyzyjnych w zakresie wielkości podejmowanego ryzyka)
- oceny efektywności (ustalania miar zyskowności, wyników oraz motywacji)
- informacyjną (generowanie systemu informacji zarządczej)
W odniesieniu do ratingów wewnętrznych pomiaru ryzyka IRB Nowa Umowa Kapitałowa zakłada, że w trakcie tego procesu uwzględnia się następujące parametry:
- PD – prawdopodobieństwo niewykonania zobowiązania
- EAD – wartość ekspozycji kredytowej w momencie niewykonania zobowiązania
- LGD - część eskpozycji kredytowej utracona w sytuacji niewykonania zobowiązania
- M – okres do zapadalności ekspozycji kredytowej
Na podstawie powyższych parametrów jesteśmy w stanie określić skalę strat oczekiwanych (zdarzenie default)
EL = PD*EAD*LGD
Współczynnik oczekiwanej straty EL*EAD
UL – strata faktyczna – EL
W zakresie ustalania wysokości podstawowych determinant (parametrów) starty oczekiwanej w ramach wewnętrznych ratingów NUK wprowadza dwie jego odmiany:
- metodę podstawową – F-IRB
- metodę zaawansowaną – A-IRB
W pierwszej wersji wewnętrznych ratingów bankowi pozostawia się autonomię co do szacowania parametru prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia kredytowego (PD), pozostałe parametry zaś są ustalane zewnętrznie przez nadzór bankowy. Z kolei w metodzie zaawansowanej wszystkie parametry potrzebne do oszacowania ryzyka kredytowego bank ustala samodzielnie
Zakres i przedmiot ratingu może być zróżnicowany i wyodrębnia się następujące obszary:
● ocena zdolności kredytowej danego podmiotu (rating podmiotu) – rating ogólnej zdolności danego podmiotu do wywiązywania się z zobowiązań finansowych,
● ocena klasyfikacyjna dotycząca konkretnej emisji dłużnych papierów wartościowych – bieżąca opinia o zdolności kredytowej emitenta w odniesieniu do konkretnego zobowiązania finansowego, określonej klasy zobowiązań finansowych lub określonego programu finansowego,
● specjalistyczne oceny klasyfikacyjne, dotyczące kredytów i pożyczek bankowych, lokat prywatnych i innych produktów finansowych, których asortyment rozwija się wraz z rosnącą złożonością rynków finansowych,
● oceny zagrożenia upadłością (bankructwem), tym samym oceny ryzyka kredytowego.
Oceny ratingowe mogą być długoterminowe (long-term rating) oraz krótkoterminowe (short-term rating), przy tym z uwzględnieniem zarówno transakcji w walucie krajowej, jak i w walucie zagranicznej.
Monitoring kredytowy
Jest to system bieżącej i systemowej weryfikacji zdolności kredytowej klienta oraz zabezpieczeń prawnych w toku funkcjonowania kredytu. Podstawowym celem tego monitoringu jest systematyczne analizowanie poszczególnych umów kredytowych, a także struktury jakościowej portfela kredytowego na szczeblu oddziału i całego banku.
W praktyce zadania banku w zakresie uruchomienia między innymi procedur monitoringu kredytowego wynikają z:
- zewnętrznych regulacji ustawowych (związane z normami dotyczącymi kształtowania się na poziomie całego banku min współczynnika wypłacalności, obligatoryjnych rezerw celowych na wierzytelności bankowe obciążone ryzykiem, koncentracji zaangażowania kredytowego, poziomu zadłużenia większych kredytobiorców)
- wewnętrznych regulacji przyjętych w danym banku, które dotyczą m in bieżącej oceny zdolności kredytowej według własnych kryteriów, badania terminowości obsługi zadłużenia przez poszczególnych kredytobiorców, badania i aktualizacji realnej wartości przyjętych zabezpieczeń, weryfikacji w centrali sprawozdawczości kredytowej oddziałów
Chodzi więc tu o procedury monitoringowe, w wyniku których realizowane są dwie funkcje: informacyjna i zabezpieczeniowa
Funkcja informacyjna, odnosząca się do monitoringu całego portfela kredytowego, umożliwia okresowe dostarczanie jednostkom zarządzającym portfelem informacji o rozwoju działalności kredytowej w okresie porównawczym. Monitoring poszczególnych umów kredytowych pozwala na dostarczenie informacji o niekorzystnych odchyleniach faktycznego przebiegu procesu kredytowania od założeń co przy systematyczności działań w tym względzie, daje podstawy do jakościowej poprawy decyzji kredytowych
Funkcja zabezpieczająca, która sprowadza się do działań zapobiegawczych oraz eliminowania następstw aktywnego ryzyka kredytowego. Potencjalnym stratom zapobiega bowiem możliwie wczesne rozpoznanie przyczyn i istoty odchyleń w przebiegu procesu kredytowania. Służy do zastosowania środków zapobiegawczych w ramach procedur mających skorygować owe niekorzystne odchylenia
Zakres monitoringu obejmuje wszystkie kredyty i jest skoncentrowany na systematycznej obserwacji rozwoju lub zmian w czterech zakresach:
- przedsiębiorcy (Zbiera się informacje, dotyczące zmian zachodzących w toku kredytowania – stosunku z bankiem, zmian w cechach osobowości, kwalifikacji zawodowych i menedżerskich, błędy menedżerskie, stan zdrowia)
- przedsiębiorstwa (Polega na przeprowadzeniu oceny statycznej oraz dynamicznej standingu ekonomicznego zazwyczaj przy wykorzystaniu 4 wskaźników: rentowności, sprawności, płynności i zadłużenia oraz tzw. Kryteriów jakościowych)
- warunków kredytowania (W obrębie tej sfery dokonuje się weryfikacji: przeznaczenia kredytu zgodnie z celem zadeklarowanym we wniosku, wysokości uruchomionego i wykorzystanego kredytu, okresu kredytowania, przyjęcia zadeklarowanych zabezpieczeń, wysokości prowizji, marży, stopy procentowej)
- zabezpieczeń kredytowych (Ocena zabezpieczeń w toku kredytowania polega na okresowym badaniu realnej wartości płynności zabezpieczeń oraz możliwości ich egzekwowania. W szczególności chodzi o zbadanie wystarczalności bieżącej wartości zabezpieczeń, zmian od ostatnich oszacowań oraz przewidywanej wartości zabezpieczeń w momencie spłaty kredytu)
Tryb monitorowania
Wyróżniamy dwa typy monitorowania, który powinien być dostosowany do typu i zakresu monitoringu oraz skali ryzyka kredytowego
1) Zindywidualizowany – dostosowany do klientów o znacznym zaangażowaniu kredytowym, obciążonych dużym ryzykiem kredytowym, niespłacających długu oraz o pogarszającym się standingu finansowym
2) Automatyczny – przy zastosowaniu technik komputerowych dla pozostałych klientów to jest o mniejszym zaangażowaniu kredytowym ograniczonym ryzyku kredytowym, rzetelnie wywiązujących się z umów kredytowych. Dotyczy on wszystkich podmiotów gospodarczych prowadzących pełną księgowość handlową
Monitoring umów kredytowych
Comiesięczny przegląd poszczególnych umów kredytowych odbywa się pod kątem:
- aktualności informacji bilansowych, sald na rachunku bieżącym, kredytowym
- obserwacji rozwoju sytuacji kredytobiorcy pod kątem pojawiania się tzw sygnałów wczesnego ostrzegania w zakresie czterech wymienionych wcześniej sfer monitoringu (przedsiębiorca, przedsiębiorstwo, warunki kredytowania, zabezpieczenia kredytowe)
Sygnały wczesnego ostrzegania są mierzalnymi (ilościowymi) i niemierzalnymi (jakościowymi) informacjami rejestrującymi negatywne tendencje w otoczeniu lub u samego kredytobiorcy. Ich uchwycenie oraz zanalizowanie stanowi podstawę do podjęcia adekwatnych działań chroniących interes banku
Analiza dykryminacyjna
Jest ona matematyczno – statystyczną procedurą, mającą na celu na podstawie obserwacji dużej ilości danych liczbowych przedstawianych w formie różnych wskaźników – zidentyfikowanie sytuacji zagrożenia lub nie w zakresie spłaty kredytu udzielonego poszczególnym przedsiębiorstwom. W istocie rzeczy problem polega na odseparowaniu przedsiębiorstw zagrożonych i niezagrożonych upadłością. Pierwsze badania w tym zakresie poczynił w pierwszej połowie lat 60. Beaver ale za najważniejszego uważa się dokonania Altmana oraz modyfikację jego modelu. Sama procedura analizy dyskryminacyjnej przebiega w kilku etapach
1) W pierwszym dokonuje się selekcji spośród próbki badawczej grupy przedsiębiorstw, dotkniętych w ostatnich latach niewypłacalnością
2) W drugim etapie następuje dobór porównawczej próbki badawczej przedsiębiorstw funkcjonujących o możliwie zbliżonych do grupy pierwszej charakterystykach pod względem wielkości i branży
3) W kolejnym etapie następuje testowanie i dobór odpowiednich wskaźników lub kombinacji wskaźników, które pozwalają w możliwie dokładny sposób scharakteryzować obie badane grupy
Altman w pierwotnym modelu przyjąć 66 firm z czego połowa była niewypłacalna a połowa wypłacalna. I oszacował dla nich 5 wskaźników, które najlepiej odzwierciedlają sytuację ekonomiczno-finansową oraz prognozowaną zdolności kredytową. Ich formuły były następujące:
X1 = kapitał obrotowy netto / kapitał ogółem
X2 = skumulowany zysk zatrzymany / aktywa ogółem
X3 = zysk przed spłatą odsetek i opodatkowaniem / aktywa ogółem
X4 = rynkowa wartość kapitału własnego / księgowa wartość kapitału obcego
X5 = sprzedaż / aktywa ogółem
W 1977 roku model istotnie zmieniono. Wprowadzono siedem zmiennych objaśniających; po zmodyfikowaniu formuł pięciu wykorzystywanych dotąd wskaźników do zestawu włączono dodatkowo wskaźnik odzwierciedlający kapitalizację przedsiębiorstwa (stosunek kapitału podstawowego do kapitałów ogółem) oraz wskaźnik wielkości przedsiębiorstwa będący logarytmem aktywów ogółem
Walory analizy dyskryminacyjnej:
- prostota funkcjonowania systemu oraz przejrzystość interpretacyjna pod kątem posiadania lub niezdolności kredytowej
- obiektywizm ocen
- skuteczność mierzona skalą prawidłowości prognoz
- dostarczanie wczesnych sygnałów ostrzegawczych o narastaniu ryzyka kredytowego
Słabości tego modelu to:
- konstrukcja systemu jest skomplikowana
- w konstrukcji modelu uwzględnia się jedynie wyselekcjonowane, a nie kompleksowe informacje ilościowe
- informacje ilościowe mają charakter statyczny
- nieprzydatność modeli analizy dyskryminacyjnej do oceny ryzyka kredytowego długoterminowych transakcji kredytowych
W modelu Atlmana, jak i innych konstruowanych na podobnych założeniach, wyniki pomiaru ryzyka kredytowego są ujmowane jako sytuacja zero-jedynkowa; zdolność kredytową przedsiębiorstwo ma lub też nie.
Specyficzne deteremninaty ryzyka kredytowego
Do czynników ryzyka specyficznych dla kredytobiorcy zaliczamy:
· reputację opartą na historii kredytowej klienta (im lepsza reputacja, tym niższa premia za ryzyko),
· dźwignię jako miarę zadłużenia (im wyższe zadłużenie, tym wyższa premia za ryzyko),
· stabilność dochodów (im mniejsza zmienność strumieni pieniężnych, tym niższa premia za ryzyko),
· zabezpieczenie kredytu (im lepsza jakość zabezpieczenia, tym niższa premia za ryzyko).
Ryzyko kredytowe, podobnie jak i pozostałe rodzaje ryzyka bankowego, mają często wspólne determinanty, które możemy podzielić na dwa rodzaje: determinanty obiektywne (makroekonomiczne) oraz determinanty subiektywne (mikroekonomiczne)
Zewnętrzne czynniki ryzyka kredytowego:
- determinanty koniunkturalno-rynkowe: Wraz z cyklicznymi wahaniami koniunkturalnymi zmieniają się uwarunkowania kredytobiorców. Stan depresji gospodarczej wzmaga niepewność, natomiast sytuacja ożywienia czy prosperity w gospodarce zawęża skalę ryzyka
- determinanty polityczno-systemowe: Wiąże się najszerzej z ryzykiem kredytowym określonego kraju, przy czym sprowadza się generalnie do stabilności bądź labilności układów polityczno-rządowych czy tez podobnych zjawisk w sferze rozwiązań legislacyjno-organizacyjnych dotyczących wprost gospodarki i podmiotów gospodarczych czy sfery działalności banków
- determinanty społeczno-demograficzne: chodzi o określone zachowania i preferencje społeczne w zakresie skłonności do oszczędzania, nadmiernego preferowania gotówkowych form rozliczeń pieniężnych itp.
- determinanty techniczne – mieszczą się zmiany wynikające z rozwoju IT
- pozostałe determinanty – zdarzenia losowe, korupcja, przestępczość
Wewnętrzne determinanty ryzyka kredytowego
-determinanty proceduralno-systemowe: W tej grupie czynników zagrożeń determinujących zróżnicowany element ryzyka kredytowego mieszczą się podstawowe warunki, składniki każdej umowy kredytowej, czyli rodzaj kredytu, kwota i waluta kredytu, długość okresu kredytowania, sposób postawienia kredytu do dyspozycji oraz jego uruchamiania, warunki obsługi długu
- błędy ludzkie: wynikają one z braku konsekwencji czy wprost z zaniedbań zasad i procedur bankowych
Credit scoring - charakterystyka, rodzaje
Credit scoring – inaczej ocena punktowa, jest metodą oceny ryzyka kredytowego kredytobirocy indywidualnych oraz przedsiębiorstw.
Dwoma podstawowymi zasadami scoringu są:
- niedawna przeszłość przewiduje najbliższą przyszłość
- przewidywanie wystąpienia ryzyka niewypłacalności, ale nie jego tłumaczenie
System credit scoring charakteryzuje się następującymi cechami:
- wprowadzany jest w rezultacie doświadczenia, uzasadnionego dowodami i statystykami
-oparty jest na danych wywodzących się z empirycznego porównania przykładowych grup rzetelnych i nierzetelnych kandydatów, którzy ubiegali się o kredyt w określonym przedziale czasowym
- ma na celu badanie zdolności kredytowej przy respektowaniu interesu kredytodawcy
- funkcjonuje rozwijany na podstawie zaakceptowanych metod statystycznych
- w celu utrzymania zdolnośc...
chomikSGHowy