Ziemie polskie pod koniec I wojny światowej
· Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego – październik 1918, Cieszyn
· Polska Komisja Likwidacyjna – 28 październik 1918, Warszawa
· Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej – 7 listopad 1918, Lublin
Odzyskanie niepodległości
· zwolnienie z Magdeburgu Józefa Piłsudskiego
· przybycie Piłsudskiego do okupowanej przez Niemców Warszawy
· 11 listopada 1918 r. – przekazanie przez Radę Regencyjną Piłsudskiemu władzy wojskowej, 14 listopada – rządów cywilnych
I premier – Jędrzej Moraczewski – 18 listopada 1918 r.
II premier – Ignacy Jan Paderewski – styczeń 1919 r.
Postanowienia traktatu wersalskiego w sprawie Polski
· Polska otrzymała Wielkopolskę wraz z częścią Kujaw oraz Pomorze Gdańskie
· utworzenie Wolnego Miasta Gdańska pod nadzorem komisarza Ligi Narodów
· podjęto decyzję o przeprowadzeniu plebiscytów na terenie Warmii, Mazur, Powiśla i Górnego Śląska
· Polska podpisała tzw. mały traktat wersalski dotyczący ochrony praw mniejszości narodowych
Spór o kształt odrodzonej Rzeczypospolitej
· KONCEPCJA INKORPORACJI – Roman Dmowski, wcielanie ziem do Polski, polonizacja innych narodowości, cel: utworzenie państwa jednonarodowego
· KONCEPCJA FEDERACYJNA – Józef Piłsudski, państwo w granicach z czasów Jagiellonów, cel: wielonarodowe państwo
Przyczyny wybuchu wojny bolszewickiej
· zderzenie się idei rewolucji bolszewickiej z ideą niepodległej Polski
· spór o Litwę
· Postanowienia pokoju ryskiego (18 marca 1921 r., Ryga)
· granice między Polską a Rosją ustalono na linii od Dźwiny rzez Białoruś do Zbrucza i Dniestru
· zobowiązanie do nieingerowania w swoje sprawy wewnętrzne
· odszkodowania wojenne, zwrot mienia zagrabionego w czasach carskich
· uznanie panowania bolszewików na Ukrainie
· wycofanie się z sojuszu z URL
Wojna z bolszewikami
· 1 lipca – Rada Obrony Państwa
· propozycja Rosji: linia Curzona
· powołanie 100 tys. ochotników
· 13 sierpnia – działania zbrojne na przedpolach Warszawy; 16 sierpnia – ofensywa Polaków
Kwestia Wileńszczyzny
· Piłsudski poleca swojemu przyjacielowi gen. Lucjanowi Żeligowskiemu wzniecenie pozornego buntu przeciwko władzom polskim
· 9 października – opanowanie stolicy Litwy i utworzenie tzw. Litwy Środkowej
· 1922 – referendum
Powstanie wielkopolskie
· 26 grudnia 1918 r. – przybycie Paderewskiego do Poznania; wybuch walk
· 16 lutego 1919 r. w Trewirze – rozejm
Powstania śląskie
· sierpień 1919 r. – pierwsze powstanie śląskie
· 19 sierpnia 1920 r. – drugie powstanie śląskie
· 20 marca 1921 r. – plebiscyt zakończony zwycięstwem Niemców
· 2 maja 1921 r. – trzecie powstanie śląskie
· 20 października 1921 r. – ponowny podział Górnego Śląska przez aliantów
Pierwsze wybory parlamentarne (28 stycznia 1919 r.)
· Związek Ludowo-Narodowy – Roman Dmowski
· Polskie Stronnictwo Ludowe – Piast – Wincenty Witos
· Polskie Stronnictwo Ludowe – Wyzwolenie – Maciej Rataj
· Polska Partia Socjalistyczna – Ignacy Daszyński
Mała konstytucja (20 luty 1919 r.)
· określiła zasady funkcjonowania najwyższych władz
· regulowała sprawowanie urzędu Naczelnika Państwa
Konstytucja marcowa (17 marca 1921 r.)
· wybory w sposób proporcjonalny
· władza wykonawcza: rząd i prezydent
· niezawisłość sądów, wolność sumienia, wyznania i prasy, równouprawnienie, nienaruszalność własności prywatnej
Elekcja i śmierć Narutowicza
· 9 grudnia 1922 – wybór Gabriela Narutowicza
· 16 grudnia 1922 – zamach na Narutowicza
Przyczyny zamachu majowego
· kryzys gospodarczy państwa: inflacja i bezrobocie, bieda
· tzw. partyjniactwo
· kryzys Polski na arenie międzynarodowej – wojna celna z Niemcami
· wysokie poparcie społeczne Piłsudskiego
Zamach majowy
· 12 maja 1926 r. - spotkanie Piłsudskiego z prezydentem Wojciechowskim na moście Poniatowskiego
· 14 maja 1926 – dymisja rządu i prezydenta
Skutki zamachu majowego
· śmierć ponad 400 osób
· dymisja ówczesnego prezydenta i rządu, tymczasowe objęcie urzędu prezydenta przez Macieja Rataja
· powołanie Kazimierza Bartla na premiera
· 1 czerwca 1926 – wybranie Ignacego Mościckiego na prezydenta
Zmiana konstytucji
· 2 sierpnia 1926 r. – nowela sierpniowa: wzmocnienie pozycji prezydenta, zmniejszenie uprawnień parlamentu
· 23 kwietnia 1935 r. – konstytucja kwietniowa: rządy prezydenckie, odejście od trójpodziału władzy
Rządy sanacyjne
· autorytaryzm
· Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (BBWR)
· osłabienie opozycji
Nauka i szkolnictwo II RP
· wysoki poziom analfabetyzmu po wojnie; wprowadzono powszechny obwiązek nauki
· rozwój szkół wyższych
· matematycy powiązani z Uniwersytetem Lwowskim – Stefan Banach
Kultura i sztuka międzywojnia
· Stefan Żeromski, Władysław Reymont, Witold Gombrowicz
· poezja: Skamander (Julian Tuwim, Antoni Słonimski, Jan Lechoń), Awangarda Krakowska (Tadeusz Peiper)
Gospodarka odrodzonej Polski
· podział na Polskę A i Polskę B
· utworzenie Centralnego Okręgu Przemysłowego w widłach Sanu i Wisły
Sytuacja międzynarodowa II RP
· marzec 1921 r. – układ sojuszniczy z Rumunią
· luty 1921 r. – układ sojuszniczy z Francją
Układy w Rapallo i Locarno
· kwiecień 1922 r. – układ w Rapallo między Niemcami i Rosją
· 16 października 1925 r. – zatwierdzenie zachodniej granicy Niemiec
Polityka zagraniczna Piłsudskiego
· idea zbudowania na wschodzie bloku państw buforowych
· polityka prometejska – zbawcza rola Polski w Europie Wschodniej
· Międzymorze – koncepcja federacji państw Europy Środkowej pod przewodnictwem Polski
· polityka równowagi i równych odległości – unikanie konfliktów
· 25 lipca 1932 r. – pakt o nieagresji z ZSRR
· 26 stycznia 1934 r. – deklaracja o niestosowania przemocy z Niemcami
Polska w przededniu II wojny światowej
· 2 października 1938 r. – zajęcie Zaolzia
· propozycja sojuszu z Niemcami – autostrada z Niemiec do Prus Wschodnich
· zacieśnienie współpracy z Wielką Brytanią i Francją
Pakt Ribbentrop-Mołotow
· 23 sierpnia 1939 r., Moskwa – układ o nieagresji
· tajny protokół wyznaczający strefę wpływów w Polsce (linia Narew, Wisła, San) a także w innych krajach Europy Środkowej
· 25 sierpnia – sojusz Wielkiej Brytanii z Polską
chominator