NR ID : b00006 Tytuł : Konstytucja 3 maja Podtytuł: Ustawa rzšdowa z 3 maja 1791 r. Autor : Sejm I RP Preambuła Oblatum (1) de 5 Mai 1791 USTAWA RZĽDOWA [3 maja 1791 r.] W imię Boga w Trójcy więtej jedynego. Stanisław August z bożej łaski i woli narodu Król Polski, Wielki Ksišżę Litewski, Ruski, Pruski, Mazowiecki, Żmudzki, Kijowski, Wołyński, Podolski, Podlaski, Inflancki, Smoleński, Siewierski i Czernichowski, wraz z Stanami Skonfederowanymi w liczbie podwójnej naród polski reprezentujšcymi. Uznajšc, iż los nas wszystkich od ugruntowania i wydoskonalenia konstytucji narodowej jedynie zawisł, długim dowiadczeniem poznawszy zadawnione rzšdu naszego wady, a chcšc korzystać z pory, w jakiej się Europa znajduje i z tej dogorywajšcej chwili, która nas samym sobie wróciła, wolni od hańbišcych obcej przemocy nakazów, cenišc drożej nad życie, nad szczęliwoć osobistš, egzystencję politycznš, niepodległoć zewnętrznš i wolnoć wewnętrznš narodu, którego los w ręce nasze jest powierzony, chcšc oraz na błogosławieństwo, na wdzięcznoć współczesnych i przyszłych pokoleń zasłużyć, mimo przeszkód, które w nas namiętnoci sprawować mogš, dla dobra powszechnego, dla ugruntowania wolnoci, dla ocalenia Ojczyzny naszej i jej granic, z największš stałociš ducha niniejszš konstytucję uchwalamy i tę całkowicie za więtš, za niewzruszonš deklarujemy, dopóki by naród w czasie prawem przepisanym wyranš wolš swojš nie uznał potrzeby odmienienia w niej jakiego artykułu. Do której to konstytucji dalsze ustawy sejmu teraniejszego we wszystkim stosować się majš. I. Religia panujšca. Religiš narodowš panujšcš jest i będzie wiara więta rzymska katolicka ze wszystkimi jej prawami; przejcie od wiary panujšcej do jakiegokolwiek wyznania jest zabronione pod karami apostazji. Że za taż sama wiara więta przykazuje nam kochać blinich naszych, przeto wszystkim ludziom jakiegokolwiek bšd wyznania pokój w wierze i opiekę rzšdowš winnimy. I dlatego wszelkich obrzšdków i religü wolnoć w krajach polskich podług ustaw krajowych warujemy. II. Szlachta i ziemianie Szanujšc pamięć przodków naszych jako fundatorów rzšdu wolnego, stanowi szlacheckiemu wszystkie swobody, wolnoci, prerogatywy pierwszeństwa w życiu prywatnym i publicznym najuroczyciej zapewniamy, szczególniej za prawa, statuta i przywileje temu stanowi od Kazimierza Wielkiego, Ludwika Węgierskiego, Władysława Jagiełły i Witolda brata jego, wielkiego ksišżęcia litewskiego, nie mniej od Władysława i Kazimierza Jagiellończyków, od Jana Alberta, Aleksandra i Zygmunta Pierwszego braci, od Zygmunta Augusta, ostatniego z linii jagiellońskiej, sprawiedliwie i prawnie nadane, utwierdzamy, zapewniamy i za niewzruszone uznajemy. Godnoć stanu szlacheckiego w Polszcze za równš wszelkim stopniom szlachectwa, gdziekolwiek używanym, przyznajemy. Wszystkš szlachtę równymi być między sobš uznajemy, nie tylko co do starania się o urzędy i o sprawowanie posług Ojczynie, honor, sławę, pożytek przynoszšcych, ale oraz co do równego używania przywilejów i prerogatyw stanowi szlacheckiemu służšcych. Nade wszystko za prawa bezpieczeństwa osobistego, wolnoci osobistej i własnoci gruntowej i ruchomej, tak jak od wieków każdemu służyły, więtobliwie nienaruszenie zachowane mieć chcemy i zachowujemy; zaręczajšc najuroczyciej, iż przeciwko własnoci czyjejkolwiek żadnej odmiany lub ekscepcji w prawie nie dopucimy; owszem, najwyższa władza krajowa i rzšd przez niš ustanowiony żadnych pretensji pod pretekstem iurium regalium (2) i jakimkolwiek innym pozorem do własnoci obywatelskich bšd w częci, bšd w całoci rocić sobie nie będzie. Dla czego bezpieczeństwo osobiste i wszeikš własnoć komukolwiek z prawa przynależnš jako prawdziwy społecznoci węzeł, jako renicę wolnoci obywatelskiej szanujemy, zabezpieczamy, utwierdzamy i aby na potomne czasy szanowane, ubezpieczone i nienaruszone zostawały, mieć chcemy. Szlachtę za najpierwszych obrońców wolnoci i niniejszej konstytucji uznajemy. Każdego szlachcica cnocie, obywatelstwu i honorowi jej więtoć do szanowania, jej trwałoć do strzeżenia poruczamy jako jedynš twierdzę Ojczyzny i swobód naszych. III. Miasta i mieszczanie. Prawo na teraniejszym sejmie zapadłe pod tytułem Miasta nasze królewskie wolne w państwach Rzeczypospolitej w zupełnoci utrzymane mieć chcemy i za częć niniejszej konstytucji deklarujemy, jako prawo wolnej szlachcie polskiej dla bezpieczeństwa ich swobód i całoci wspólnej Ojczyzny nowš, prawdziwš i skutecznš dajšce siłę. IV. Chłopi włocianie. Lud rolniczy, spod którego ręki płynie najobfitsze bogactw krajowych ródło, który najliczniejszš w narodzie stanowi ludnoć, a zatem najdzielniejszš kraju siłę, tak przez sprawiedliwoć, ludzkoć i obowišzki chrzecijańskie, jako i przez własny nasz interes dobrze zrozumiany, pod opiekę prawa i rzšdu krajowego przyjmujemy, stanowišc: iż odtšd jakiebykolwiek swobody, nadania lub umowy dziedzice z włocianami dóbr swoich autentycznie ułożyli, czyli by te swobody, nadania i umowy były z gromadami, czyli też z każdym osobno wsi mieszkańcem zrobione, będš stanowić wspólny i wzajemny obowišzek podług rzetelnego znaczenia, warunków i opisu zawartego w takowych nadaniach i umowach pod opiekę rzšdu krajowego podajšcy. Układy takowe i wynikajšce z nich obowišzki przez jednego właciciela gruntu dobrowolnie przyjęte, nie tylko jego samego, ale i następców jego lub prawa nabywców tak wišzać będš, że ich nigdy samowolnie odmieniać nie będš mocni. Nawzajem włocianie jakiejkolwiek bšd majętnoci od dobrowolnych umów, przyjętych nadań i z nimi złšczonych powinnoci usuwać się inaczej nie będš mogli, tylko w takim sposobie i z takimi warunkami, jak w opisach tychże umów postanowione mieli, które czy na wiecznoć, czyli do czasu przyjęte, cile ich obowišzywać będš. Zawarowawszy tym sposobem dziedziców przy wszelkich pożytkach od włocian im należšcych, a chcšc jak najskuteczniej zachęcić pomnożenie ludnoci krajowej, ogłaszamy wolnoć zupełnš dla wszystkich ludzi tak nowo przybywajšcych, jako i tych, którzy by pierwej z kraju oddaliwszy się, teraz do Ojczyzny powrócić chcieli, tak dalece, iż każdy człowiek do państw Rzeczypospolitej nowo z którejkolwiek strony przybyły lub powracajšcy, jak tylko stanie nogš na ziemi polskiej, wolnym jest zupełnie użyć przemysłu swego jak i gdzie chce, wolny jest czynić umowy na osiadłoć, robociznę lub czynsze, jak i dopóki się umówi, wolny jest osiadać w miecie lub na wsiach, wolny jest mieszkać w Polszcze lub do kraju, do którego zechce, powrócić, uczyniwszy zadosyć obowišzkom, które dobrowolnie na siebie przyjšł. V. Rzšd, czyli oznaczenie władz publicznych. Wszelka władza społecznoci ludzkiej poczštek swój bierze z woli narodu. Aby więc całoć państw, wolnoć obywatelska i porzšdek społecznoci w równej wadze na zawsze zostawały, trzy władze rzšd narodu polskiego składać powinny i z woli prawa niniejszego na zawsze składać będš, to jest: władza prawodawcza w Stanach zgromadzonych, władza najwyższa wykonawcza w królu i Straży, i władza sšdownicza w jurysdykcjach na ten koniec ustanowionych lub ustanowić się majšcych. VI. Sejm, czyli władza prawodawcza. Sejm czyli Stany zgromadzone na dwie Izby dzielić się będš: na Izbę Poselskš i na Izbę Senatorskš pod prezydencjš króla. Izba Poselska jako wyobrażenie i skład wszechwładztwa narodowego będzie wištyniš prawodawstwa. Przeto w Izbie Poselskiej najpierwiej decydowane będš wszystkie projekta. 1. Co do praw ogólnych, to jest konstytucyjnych, cywilnych, kryminalnych i do ustanowienia wieczystych podatków, w których to materiach propozycje od tronu województwom, ziemiom i powiatom do roztrzšnienia podane, a przez instrukcje do Izby przychodzšce, najpierwsze do decyzji wzięte być majš. 2. Co do uchwał sejmowych, to jest poborów doczesnych, stopnia monety, zacišgania długu publicznego, nobilitacji i innych nadgród przypadkowych, rozkładu wydatków publicznych ordynaryjnych i ekstraordynaryjnych, wojny, pokoju, ostatecznej ratyfikacji traktatów zwišzkowych i handlowych, wszelkich dyplomatycznych aktów i umów do prawa narodów cišgajšcych się, kwitowanie magistratur wykonawczych i tym podobnych zdarzeń, głównym narodowym potrzebom odpowiadajšcych, w których to materiach propozycje od tronu prosto do Izby Poselskiej przychodzić majšce, pierwszeństwo w prowadzeniu mieć będš. Izby Senatorskiej, złożonej z biskupów, wojewodów, kasztelanów i ministrów pod prezydencjš króla, majšcego prawo raz dać votum (3) swoje, drugi raz paritatem (4) rozwišzywać osobicie lub nadesłaniem zdania swojego do tejże Izby, obowišzkiem jest: 1. Każde prawo, które po przejciu normalnym w Izbie Poselskiej do Senatu natychmiast przesłane być powinno, przyjšć lub wstrzymać do dalszej narodu deliberacji opisanš w prawie większociš głosów; przyjęcie moc i więtoć prawa nadawać będzie; wstrzymanie za zawiesi tylko prawo do przyszłego ordynaryjnego sejmu, na którym gdy powtórna nastšpi zgoda, prawo zawieszone od Senatu przyjętym być musi. 2. Każdš uchwałę sejmowš w materiach wyżej wyliczonych, którš Izba Poselska Senatowi przesłać natychmiast powinna, wraz z tšż Izbš Poselskš większociš głosów decydować, a złšczona Izb obydwóch większoć według prawa opisana będzie wyrokiem i wolš Stanów. Warujemy, iż senatorowie i ministrowie w obiektach sprawowania się z urzędowania swego bšd w Straży, bšd w komisji, votum decisivum (5) w sejmie nie będš mieli i tylko zasiadać wtenczas w Senacie majš dla dania eksplikacji na żšdanie sejmu. Sejm zawsze gotowym będzie. Prawodawczy i ordynaryjny rozpoczynać się ma co dwa lata, trwać za będzie podług opisu prawa o sejmach. (Gotowy, w potrzebach nagłych zwołany, stanowić ma o tej tylko materii,...
magellanpolPL