Stanisław Wyspiański – Wesele.pdf
(
1168 KB
)
Pobierz
Ta lektura
, podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na stronie
wolnelektury.pl
.
Utwór opracowany został w ramach projektu
Wolne Lektury
przez
fun-
dację Nowoczesna Polska
.
STANISŁAW WYSPIAŃSKI
Wesele
:
• GOSPODARZ
• GOSPODYNI
• PAN MŁODY
• PANNA MŁODA
• MARYSIA
• WOJTEK
• OJCIEC
• DZIAD
• JASIEK
• KASPER
• POETA
• DZIENNIKARZ
• NOS
• KSIĄDZ
• MARYNA
• ZOSIA
• RADCZYNI
• HANECZKA
• CZEPIEC
• CZEPCOWA
• KLIMINA
• KASIA
• STASZEK
• KUBA
• ŻYD
• RACHEL
• MUZYKANT
• ISIA
:
• CHOCHOŁ
• WIDMO
• STAŃCZYK
• HETMAN
• RYCERZ CZARNY
• UPIÓR
• WERNYHORA
:
Noc listopadowa; w chacie, w świetlicy¹. Izba wybielona siwo, prawie błękitna, jednym
szarawym tonem półbłękitu obejmująca i sprzęty, i ludzi, którzy się przez nią przesuną.
Przez drzwi otwarte z boku, ku sieni, słychać huczne weselisko, buczące basy, piskanie
skrzypiec, niesforny klarnet, hukania chłopów i bab i przygłuszający wszystką nutę jeden
melodyjny szum i rumot tupotających tancerzy, co się tam kręcą w zbitej masie w takt
jakiejś ginącej we wrzawie piosenki….
I cała uwaga osób, które przez tę izbę–scenę przejdą, zwrócona jest tam, ciągle tam;
zasłuchani, zapatrzeni ustawicznie w ten tan, na polską nutę… wirujący dookoła, w pół-
świetle kuchennej lampy, taniec kolorów, krasych² wstążek, pawich piór, kierezyj³, barw-
nych kaanów⁴ i kabatów⁵, nasza dzisiejsza wiejska Polska.
A na ścianie głębnej: drzwi do alkierzyka⁶, gdzie łóżko gospodarstwa i kołyska, i po-
śpione na łóżkach dzieci, a górą zszeregowani Święci obrazkowi. Na drugiej bocznej ścia-
nie izby: okienko przysłonione⁷ białą muślinową firaneczką; nad oknem wieniec dożyn-
kowy z kłosów; — za oknem ciemno mrok — za oknem sad, a na deszczu i słocie krzew
otulony w słomę⁸, w zimową ochronę okryty.
Na środku izby stół okrągły, pod białym, sutym obrusem, gdzie przy jarzących brą-
zowych świecznikach żydowskich⁹ suta zastawa, talerze poniechane tak, jak dopiero co
od nich cała weselna drużba wstała, w nieładzie, gdzie nikt o sprzątaniu nie myśli. Około
¹
el
— izba jasna, reprezentacyjna, gdzie m.in. przyjmuje się gości; także salę królewską w „dworcu
Bolesławowym” nazwie Wyspiański w dramacie
les
„świetlicą”.
²
s
— barwny.
³
ee
albo
— sukmana granatowa z czerwonymi wyłogami i szerokim kołnierzem, ozdobio-
nym haami i błyszczącymi blaszkami, opadającym nisko na plecy; kierezja i rogatywka czerwona, „krakuska”,
należały do szczególnie charakterystycznych składników chłopskiego stroju spod Krakowa.
⁴
— noszony pod sukmaną (kierezja) żupanik z rękawami, granatowy na czerwonej podszewce, na-
szywany ędzlami i metalowymi guziczkami.
⁵
— wcięta w pasie kurtka czerwona albo jasnobłękitna, z dwiema fałdami z tyłu, niekiedy naszywana.
⁶
le
— izdebka przylegająca do większej izby, zwykle bez okien.
⁷
se
— dziś popr.: przysłonięte.
⁸
e l s
— tzw. chochoł albo chachoł; motyw u Wyspiańskiego powtarzający się; występuje
np. w obrazie (pastelu)
już w r., także w
lse
() mowa jest o „krzewach w sło-
mianej uwięzi”.
lse
, tzw. warszawski, z r. objaśniał, podając formy oboczne:
,
etc.: „a) wierzch spiczasto okrągły, wierzchołek spiczasto wypukły […]; b) najwyższy snop w mendlu
[…] (snop rozczapierzony i opuszczony w okap, niby daszek); c) snopek przykrywający ul […]; c) okrycie sło-
miane, używane przez pasterzy w polu” i inne. Znaczenie, w jakim wyrazu używa Wyspiański, było, jak się
okazuje, opracowującym
(przed
Wesele
) nieznane.
⁹
e se
— siedmioramienne o charakterystycznym kształcie; świece w nich zapalali Żydzi
w świąteczny wieczór piątkowy (przed szabatem); z uwagi na piękny kształt przyjęły się również poza środowi-
skiem żydowskim.
Wesele
stołu proste drewniane stołki kuchenne z białego drzewa; przy tym na izbie biurko, zarzu-
cone mnóstwem papierów; ponad biurkiem fotografia Matejkowskiego „Wernyhory”¹⁰
i litograficzne odbicie Matejkowskich „Racławic”¹¹. Przy ścianie w głębi sofa wyszarzana;
ponad nią złożone w krzyż szable, flinty, pasy podróżne, torba skórzana. W innym kącie
piec bielony, do maści¹² z izbą; obok pieca stolik empire¹³, zdobny świecącymi resztami
brązów, na którym zegar stary, alabastrowymi kolumienkami¹⁴ dźwigający złocony krąg
godzin; nad zegarem portret pięknej damy w stroju z lat w lekkim muślinowym
zawoju przy twarzy młodej w lokach i na ciemnej sukni.
U boku drzwi weselnych skrzynia ogromna wyprawna wiejska, malowana¹⁵ w kwiatki
pstre i pstre desenie; wytarta już i wyblakła. Pod oknem stary grat, fotel z wysokim
oparciem.
Nad drzwiami weselnymi ogromny obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej¹⁶ z jej su-
kienką srebrną i złotym otokiem promieni na tle głębokiego szafiru; a nad drzwiami
alkierza takiż ogromny obraz Matki Boskiej Częstochowskiej¹⁷, w utkanej wzorzystej
szacie, w koralach i koronie polskiej Królowej, z Dzieciątkiem, które rączkę ku błogo-
sławieniu wzniosło.
Strop drewniany w długie belki proste z wypisanym na nich Słowem Bożym i rokiem
pobudowania.
W W
¹⁰
es We
— obraz Jana Matejki z r.; według relacji świadków jego reprodukcja wisiała
w domu Włodzimierza Tetmajera w Bronowicach Małych. Wernyhora to legendarna (lub na pół legendarna)
postać Kozaka–wróżbity, którego przepowiednie miały się spełnić w drugiej połowie XVIII i w początkach XIX
wieku. Wróżby Wernyhory łączono z dalszymi losami Polski i Ukrainy, widząc w nim w szczególności proroka
„zmartwychwstania” Polski i rzecznika pojednania między narodami obu krajów. Postać Wernyhory zyskała
dużą popularność w literaturze romantycznej — u S. Goszczyńskiego, L. Siemieńskiego, M. Czajkowskiego, J.
Słowackiego.
e se le
z występującą w nim postacią Wernyhory grano właśnie w teatrze krakowskim
w roku (premiera marca). Sam Wyspiański pisał (nieukończony) rapsod
We
począwszy od
kwietnia r. i rysował jego postać (projekty witraża).
¹¹
ese e
— obraz J. Matejki
s
(dziś w Muzeum Narodowym
w Krakowie), przedstawiający znany moment powitania „naczelnika w sukmanie” przez podkrakowskich ko-
synierów z Bartoszem Głowackim po zdobyciu przez nich rosyjskich armat. Motyw ten, popularny i nasycony
treścią ideową w XIX w., był przedmiotem poematu T. Lenartowicza
() i później sztuki
W. L. Anczyca
s
.
¹²
— do koloru, w tym samym kolorze.
¹³
ee
(.) — styl cesarstwa; styl architektury, mebli itp., rozwinięty najpierw we Francji na począt-
ku XIX w., właśnie za cesarstwa Napoleona I, nawiązywał do form sztuki Rzymu cezarów. W meblarstwie
charakterystyczne były formy proste, przejrzyste, ozdoby z brązu.
¹⁴
lse le
— „klasyczne” kolumienki należały do znamiennych elementów konstrukcji zegarów
w stylu cesarstwa;
lse
— biały marmur, prześwietlony, jakby przejrzysty.
¹⁵
s l
— takie skrzynie były sprzętami znajdującymi się w niemal każdym podkrakow-
skim domu, należąc do wyprawy ślubnej; były barwne, malowane głównie w stylizowane kwiaty.
¹⁶
se sse
— kopia obrazu z Ostrej Bramy w Wilnie.
¹⁷
se sse
— kopia obrazu z Jasnej Góry w Częstochowie. Wyspiański sam
namalował sobie szkic tego obrazu dla potrzeb scenografii
Wesel
(lecz na scenie zawieszono jego specjalnie
przygotowaną kopię).
Wesele
AKT I
ee e
¹⁸
Chłop, Literat, Mieszczanin
Cóz tam, panie, w polityce?
Chińcyki trzymają się mocno⁉¹⁹
A, mój miły gospodarzu,
mam przez cały dzień dosyć Chińczyków.
Pan polityk!
Otóż właśnie polityków
mam dość, po uszy, dzień cały.
Kiedy to ciekawe sprawy.
A to czytaj, kto ciekawy;
wiecie choć, gdzie Chiny leżą?
No, daleko, kajsi²⁰ gdzieś daleko;
a panowie to nijak nie wiedzą,
że chłop chłopskim rozumem trafi,
choćby było i daleko.
A i my tu cytomy gazety
i syćko wiemy.
A po co — ?
Sami się do światu garniemy.
Ja myślę, że na waszej parafii
świat dla was aż dosyć szeroki.
¹⁸Czepiec — jedna z postaci, mających — wraz z nazwiskiem — prawzór w rzeczywistości. Błażej Czepiec,
wówczas pisarz gminny w Bronowicach, był starostą weselnym na weselu L. Rydla. Oczywiście, jak i w in-
nych wypadkach, postać w dramacie Wyspiańskiego nie jest odtworzeniem osoby rzeczywistej, lecz konstrukcją
o określonej funkcji w kompozycji utworu.
¹⁹
s
— jesienią r. wybuchło w Chinach tzw. powstanie bokserów, skierowa-
ne przeciw cudzoziemcom, właściwie przeciw imperialistycznej dominacji mocarstw europejskich na obsza-
rach „Cesarstwa Nieba”. Interwencja wojskowa w r. tych państw (między nimi również monarchii Au-
stro–Węgier) doprowadziła do stłumienia ruchu rewolucyjno–niepodległościowego i do zwiększenia zależności
Chin od mocarstw. Z końcem roku — a w
Wesel
„rzecz dzieje się w roku tysiąc dziewięćsetnym” —
rząd chiński jeszcze opierał się ich naciskowi, kiedy spotkał się z żądaniem krwawych represji na powstańcach.
Pytanie Czepca ma zatem treść najzupełniej aktualną.
²⁰
s
(gw.) — gdzieś.
Wesele
Plik z chomika:
sote12
Inne pliki z tego folderu:
Fiodor Dostojewski - Zbrodnia I Kara.pdf
(2091 KB)
Władysław Stanisław Reymont – Chłopi.pdf
(4284 KB)
Stefan Żeromski – Ludzie bezdomn.pdf
(1393 KB)
Bolesław Prus – Kamizelka.pdf
(466 KB)
Stanisław Wyspiański – Wesele.pdf
(1168 KB)
Inne foldery tego chomika:
! # Wrzucone - sprawdzone i pełne Ebooki 2 #
!!!! Dr. Jerzy Jaśkowski - artykuły
#czasopisma nowe #
_ZAGINIONA KSIĘGA ENKI_
▨ CZASOPISMA (123)
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin