PEDEUTOLOGIA – WYKŁAD IV:
ROZWÓJ ZAWODOWY NAUCZYCIELA:
Rozwój – jest to „proces kierunkowych przemian,
w którego toku obiekty przechodzą od form lub stanów prostszych,
mniej doskonałych do form lub stanów bardziej złożonych,
doskonalszych pod określonym względem; tak rozumiane pojęcie jest ściśle związane z pojęciem postępu”
Zawód – jest to „określony zespół czynności wyodrębnionych
w ramach społecznego podziału pracy, wymagający odpowiedniego
przygotowania (kwalifikacji), wykonywany przez jednostkę stale
lub dorywczo i stanowiący dla niej źródło utrzymania.
Zawód jest jednym z czynników kształtujących osobowość jednostki, określa jej intelektualny rozwój, wyznacza miejsce w społecznym
podziale pracy i w skali prestiżu, określa przyjmowane systemy
wartości, wzory zachowania, wpływa na aspiracje i ambicje życiowe.”
Rozwój wg Eriksona:
Na podstawie klinicznych obserwacji nad dziećmi, dorastającą
młodzieżą, studentami wyższych uczelni oraz starszymi osobami
Erikson wzbogacił teorię rozwoju osobowości o 3 ważne idee:
• Przez analogię do stadiów psychoseksualnych postulował
psychospołeczne stadia rozwoju ego, w których jednostka
kształtuje nowe nastawienia wobec siebie samej i innych ludzi
ze swojego otoczenia,
• Rozwój osobowości rozpatrywał jako proces trwający nieustannie
przez wszystkie fazy życia, a nie jako proces zakończony w okresie
niemowlęctwa,
• Każde z tych stadiów wymaga nowego poziomu interakcji społecznej,
co może zmienić przebieg rozwoju osobowości albo w kierunku pozytywnym
albo negatywnym.
Erikson zidentyfikował 8 stadiów rozwoju psychospołecznego,
określających cykl ludzkiego życia od niemowlęctwa do starości.
W każdym stadium najważniejsze znaczenie ma pewien szczególny konflikt.
Nigdy nie zostaje on rozwiązany raz na zawsze, to jednak musi być on rozwiązany
w takim stopniu, aby dana jednostka mogła uporać się skutecznie z konfliktami
powstającymi w późniejszych stadiach.
1. Zaufanie czy nieufność ( 1 rok życia)
2. Autonomia czy zwątpienie ( 2 i 3 rok życia )
3. Inicjatywa czy poczucie winy (4 i 5 rok życia)
4. Pracowitość czy poczucie niższości (od 6 do 11 roku życia)
5. Tożsamość czy przemieszczanie ról (okres dorastania
od 12 do 18 roku życia)
6. Intymność czy izolacja (dojrzała młodość)
7. Wielkoduszność czy zaabsorbowanie sobą (wiek średni)
8. Poczucie spełnienia czy rozpacz (wiek starczy)
Rozwój wg Eriksona
STADIUM I – Zależnie od jakości opieki, jaką otrzymuje niemowlę,
uczy się ono ufać swemu otoczeniu, spostrzegać je jako uporządkowane
i przewidywalne lub też uczy się być podejrzliwe, lękliwe i nieufne
wobec chaosu i nieprzewidywalności otoczenia.
Dzięki interakcji nacechowanej zaufaniem tworzą się podstawy zaufania
do samego siebie.
STADIUM II –Zależnie od przebiegu rozwoju zdolności ruchowych
i umysłowych oraz tego, czy dziecko miało sposobność do manipulowania
oraz badania otoczenia, powstaje tego poczucie autonomii, adekwatności
i autokontroli. Nadmierny krytycyzm lub ograniczanie możliwości ćwiczenia
się dziecka w eksploracji sprawia, że staje się ono nieśmiałe i wątpi
we własną adekwatność.
STADIUM III – Zależnie od sposobu w jaki rodzice reagują na inicjowaną
przez dziecko aktywność będzie ono albo samodzielne i przedsiębiorcze,
albo też pełne poczucia winy i przekonane, że jest niezręcznym intruzem
w świecie dorosłych.
STADIUM IV – Zainteresowanie dziecka, tym jak wszystko działa i jak
ono samo powinno działać, prowadzi do ukształtowania się pracowitości
oraz pilności. Można wywołać poczucie niższości u dziecka, gdy te jego
wysiłki są odrzucane jako niemądre, złośliwe czy też kłopotliwe.
W tym właśnie stadium oddziaływania spoza domu zaczynają wywierać
większy wpływ na rozwój dziecka.
STADIUM V – Człowiek nabywa zdolności postrzegania zjawisk w ich
zróżnicowaniu, przyjmowania punktu widzenia innych osób,
odgrywania różnych ról. W efekcie jednostka ma szansę stworzyć
zintegrowane poczucie własnej tożsamości odrębnej od innych,
lecz spójnej i akceptowalnej. Jeśli nie dokona się taka „integracja”
tożsamości, to pojawia się następująca alternatywa:
albo dana jednostka nie wie, kim właściwie jest, albo też przybiera
„negatywną tożsamość” – jakąś rolę społecznie nieakceptowaną,
jak na przykład „dziwaka – narkomana” lub też błazna klasowego.
STADIUM VI – Gdy jednostka osiągnie wiek dojrzały, to jej usiłowania
zmierzające do nawiązania kontaktu z innymi ludźmi mogą doprowadzić
do intymności lub do izolacji – braku bliskich stosunków personalnych.
STADIUM VII – W tym okresie doświadczenia życiowe jednostki mogą
rozszerzyć zakres jej zainteresowań tak, by nie ograniczały się do niej
samej, lecz objęły rodzinę, społeczeństwo lub przyszłe pokolenia.
Taka przyszłościowa orientacja może się nie rozwinąć i zamiast tego
dana osoba może interesować się tylko sprawami materialnymi i własnym
dobrobytem.
STADIUM VIII – W tym ostatnim stadium życia człowiek spogląda
wstecz i w przód – na niewiadomą śmierci . W wyniku rozwiązań dokonanych
na każdym z poprzednich stadiów może cieszyć się spełnieniem życia,
mając poczucie zadowolenia z siebie. Alternatywą jest rozpacz i strach
związany ze świadomością, że nie starczy już czasu, by naprawić błędy
poprzednich etapów.
Sposób w jaki człowiek będzie rozwijał się dalej, w każdym sensie, zależy
w znacznym stopniu od każdego z etapów. Już początki rozwoju mają
znaczący wpływ na późniejszą drogę zawodową .
• Niepomyślne rozwiązanie początkowych kryzysów życia w konsekwencji
niesie zaburzenia na dalszych etapach rozwoju – również rozwoju zawodowego.
• Wykształcona nieufność w rozwoju osobistym skutkuje nieufnością współpracy
z zawodzie (z rodzicami czy innymi nauczycielami).
• Wykształcone w 3 stadium poczucie winy wiąże się z obwinianiem
się za wszystkie niepowodzenia pedagogiczne (nawet te, które nie zależą
od osoby nauczyciela).
• Niekorzystne wyniki kryzysów na płaszczyźnie rozwoju osobistego mają
także negatywne konsekwencje i wpływają na pole kryzysów rozwoju zawodowego.
• Wszystkie negatywne skutki rozwojowe odbijają się więc na pracy zawodowej
albo wcześniej na jej złym wyborze.
Rozwój zawodowy – to proces rośnięcia i uczenia się, któremu podporządkowane
są wszelkie przejawy zachowania zawodowego, stopniowy wzrost i zmiany
zdolności jednostki do określonych rodzajów zachowania zawodowego .
Rozwój zawodowy należy pojmować jako naturalny, integralny składnik
rozwoju ogólnego – nie mogę rozwijać się zawodowo, a zarazem nie dbać
i nie zajmować się innymi obszarami swojego życia.
PODSTAWOWE FUNKCJE ROZWOJU ZAWODOWEGO:
• poszerzanie wiedzy - pomocnej w sytuacjach problemowych,
zwłaszcza w pracy koncepcyjnej;
• uczenie się na podstawie doświadczeń - zdobywanie wiedzy
praktycznej poprzez obserwację siebie i innych pracowników
oraz wdrażanie nowych rozwiązań do wykonywanej pracy;
• rozwój nowych postaw i przekonań - zmiana dotychczasowych
poglądów, przeformułowywanie systemu wartości, zasad i norm postępowania;
• możliwość odbudowywania kwalifikacji zawodowych - dotyczy wymiaru
jednostkowego i odnosi się do indywidualnych kompetencji pracownika,
ich diagnozowania i podnoszenia na wyższy poziom;
• współpraca i wkład w rozwój personelu - dzielenie się wiedzą
i umiejętnościami, korzystanie z zasobów wiedzy innych pracowników,
wzajemne uczenie się i działanie (coaching, mentoring, peertutoring).
OKRESY ROZWOJU ZAWODOWEGO WG K. CZARNECKIEGO:
1. Okres preorientacji zawodowej dzieci
(od urodzenia do 10 roku życia)
2. Okres orientacji zawodowej młodzieży
(od 11 do 15 roku życia)
3. Okres szkolnego uczenia się zawodu
(od 16 do 25 roku życia)
4. Okres kwalifikowanej pracy zawodowej dorosłych
(od 18 do 70 roku życia)
5. Okres reminiscencji i refleksji społeczno – zawodowej emerytów
(po przejściu na emeryturę)
OKRES PREORIENTACJI ZAWODOWEJ DZIECI:
• Obserwacja i naśladownictwo prostych czynności zawodowych
• Rozwój wiedzy o zawodach
• Rozwój wiedzy o czynnościach zawodowych
• Rozwój wiedzy o prostych narzędziach pracy człowieka
• Prozawodowe marzenia i nastawienia dziecięce
• Rozwój wiedzy o źródłach zawodu i pracy człowieka
OKRES ORIENTACJI ZAWODOWEJ MŁODZIEŻY:
• Rozwój zainteresowań i zamiłowań zawodowych
• Ujawnianie się zdolności i uzdolnień kierunkowych
• Rozwój i dojrzewanie motywacji wyboru dziedziny
• Rozwój i dojrzewanie decyzji wyboru zawodu
• Decyzja wyboru zawodu
OKRES SZKOLNEGO UCZENIA SIĘ ZAWODU:
• Adaptacja, identyfikacja i stabilizacja szkolno -zawodowa
• Recepcja treści kształcenia zawodowego
• Strukturyzacja i interioryzacja treści kształcenia zawodowego
• Sukcesy szkolno - zawodowe
• Kwalifikacje i kompetencje szkolno - zawodowe
• Plany dalszego rozwoju społeczno - zawodowego
OKRES KWALIFIKOWANEJ PRACY ZAWODOWEJ DOROSŁYCH:
• Dojrzewanie decyzji podjęcia pracy zawodowej
• Decyzja pracy zawodowej
• Adaptacja społeczno - zawodowa
• Identyfikacja i stabilizacja społeczno - zawodowa
• Dokształcanie i doskonalenie się społeczno - zawodowe
• Rekwalifikacja społeczno - zawodowa
• Szczytowe osiągnięcia społeczno - zawodowe stopniowy
regres aktywności społeczno - zawodowej
• Wycofanie się z pracy społeczno – zawodowej
OKRES REMINISCENCJI I REFLEKSJI SPOŁECZNO - ZAWODOWEJ EMERYTÓW:
• Adaptacja do zmienionej sytuacji społeczno - zawodowej
• Dominacja reminiscencji i refleksji społeczno - zawodowej
• Schyłek życia pozawodowego
Rozwój nauczycieli ma znaczenie dla ich życia osobistego
i zawodowego, a także dla polityki edukacyjnej i otoczenia szkolnego,
w którym pracują. Na każdym etapie życia i kariery nauczyciele znajdują
się w szczególnej fazie rozwoju osobistego i zawodowego.
Uczenie się zawodu przez profesjonalistów jest częścią ich szerszego rozwoju,
ważne jest, by rozpoznać pozytywne i negatywne wpływy, które mogą być
z nimi związane. Istnieją pewne teorie dotyczące umiejętności zawodowych,
które opisują i wyjaśniają różnice między nauczycielami.
Powszechnie przyjmuje się pogląd, że nauczyciele uczą się poprzez zdobywanie
doświadczenia.
Rozwój zawodowy nauczyciela – to uporządkowany, systematyczny
proces zmian w obszarach jego postaw osobistych, koncepcji
wychowawczo – dydaktycznych, wiedzy, umiejętności i praktycznego
funkcjonowania, zmierzający do optymalizacji jego efektywności zawodowej
i osobistej satysfakcji z pracy.
ROZWÓJ OSOBISTY, A ZAWODOWY NAUCZYCIELA:
Rozwój zawodowy jest istotnie związany z procesem rozwoju osobistego .
Związek ten wydaje się być dwukierunkowy.
1. Poziom osobistej dojrzałości nauczycieli decyduje o wielu aspektach
ich pracy w szkole np.:
• Wiarygodności w oczach wychowanków .
• Zdolności oddziaływania na ich postawy poprzez modelowanie.
• Poziomie współpracy w zespole nauczycielskim, w tym zwłaszcza
wsparciu, jakie nauczyciele mogą sobie wzajemnie świadczyć.
• Zdolności do dawania sobie rady z osobistymi problemami i emocjami,
oddzieleniu problemów w pracy od życia osobistego, zdolności radzenia
sobie ze stresem i zjawiskami związanymi z wypaleniem zawodowym.
2 . Postępy w rozwoju zawodowym wpływają na nauczyciela na poziomie osobistym np..:
• Pomagają weryfikować potencjał osobisty
• Stymulują rozwój umiejętności
• Mogą wpływać na zmianę postaw wobec siebie i otoczenia
w kierunku większej dojrzałości. Relacja pomiędzy rozwojem
osobistym i zawodowym nauczycieli ma charakter cyrkularny,
polega na wzajemnej stymulacji.
MODEL ROZWOJU ZAWODOWEGO NAUCZYCIELA WG R. HARRE:
W koncepcji tej rozwój zawodowy ujmuje się w 2 obszarach:
• Umiejętności podejmowania działań niezbędnych do skutecznego
wykonywania zadań zawodowych
• Umiejętności bycia – postaw (emocji, motywacji i teorii)
dotyczących stosunku do siebie oraz możliwości kierowania
swoim rozwojem.
Rozwój zawodowy wypływa z rozwoju osobistego i polega
przede wszystkim na rosnącej niezależności w myśleniu
i działaniu oraz indywidualizacji.
PROCES ROZWOJU SKŁADA SIĘ Z 4 ETAPÓW:
ETAP I Konwencjonalizacja:
– Nauczyciel przechodzi od przygotowywania się do zawodu
do stawania się nauczycielem.
Posługuje się nabytymi uprzednio procedurami i nawykami,
podporządkowuje się zewnętrznym autorytetom i zaleceniom,
poddawany jest zewnętrznym ocenom.
Bycie nauczycielem oznacza posiadanie wiedzy i napotykanie
na duże trudności w jej zastosowaniu.
ETAP II Przyswajanie:
– Nauczyciel ...
error338