SFORMATOWANE pytania-egzaminacyjne-biologia 2014-2015.doc

Cecha

Procaryota

Eucaryota

1.       Wielkość komórek

Rozmiary komórek prokariotycznych są kilkukrotnie mniejsze od rozmiarów komórek eukariotycznych. Wynoszą one zwykle od 0,5μm do 10μm.

Komórki eukariotyczne są większe od prokariotycznych — średnio ich długość mieści się w granicach 10-100 μm.

2.       Jądro komórkowe

Prokarionty zamiast jądra mają nukleoid, który nie jest wyraźnie odgraniczony od cytoplazmy. W obrębie nukleoidu znajduje się genofor złożony z pojedynczej cząsteczki DNA.

Eukarionty posiadają jądro komórkowe, oddzielone od cytoplazmy podwójną błoną białkowo-lipidową i zawierające charakterystyczną dla gatunku liczbę cząsteczek DNA, które są materiałem genetycznym komórki.

3.       Struktura DNA

W komórce prokariotycznej występuje pojedyncza, koliście zamknięta, splątana cząsteczka DNA niepołączona z białkami histonowymi; DNA komórki nie jest, w przeciwieństwie do Eucaryota, osłonięty błoną i pływa dość swobodnie w cytoplazmie.

W komórce eukariotycznej występuje dwuniciowe DNA, nawinięte na rdzenie histonowe; tworzy chromatynę

4.       Ściana komórkowa

Obecna  u większości komórek prokariotycznych; zbudowana z mureiny, często otoczona warstwą śluzu.

U eukariontów nie występuje w komórkach zwierzęcych, obecna natomiast w komórkach roślinnych (zbudowana z celulozy) i komórkach grzybów niższych (zbudowana z celulozy) oraz wyższych (zbudowana z chityny)

5.       Cytoplazma

W komórkach prokariotycznych gęsta, bez cytoszkieletu, nie wykazuje ruchu. Często na jej obszarze występują materiały zapasowe (glikogen, tłuszcze, białka, wolutyna). Nie jest podzielona na kompartymenty.

W komórkach eukariotycznych bardziej płynna, obecny cytoszkielet umożliwiający ruch cytoplazmy, a czasami całej komórki. Brak w niej materiałów zapasowych. Różne jej części oddzielone są od siebie systemem błon (kompartmentacja).

6.       Mitochondria

U Procaryota brak mitochondriów, w komórkach oddychających tlenowo ich funkcje spełniają mezosomy (wpuklenia błony komórkowej bogate w enzymy wspomagające oddychanie komórkowe).

U Eucaryota zwykle obecne w komórkach oddychających tlenowo

7.       Plastydy (np. chloroplasty)

U prokariontów nie występują. W komórkach samożywnych bakterii zielonych, purpurowych i sinic ich funkcje spełniają chromatofory lub tylakoidy (wpuklenia błony komórkowej bogate w barwniki fotosyntetyczne)

Obecne w eukariotycznej komórce roślinnej, nieobecne w zwierzęcej — występują w komórkach roślinnych przeprowadzających fotosyntezę.

8.       Rybosomy

W komórkach prokariotycznych pływają swobodnie w cytoplazmie, są to tzw. rybosomy małe, 70S.

W komórkach eukariotycznych występują na zewnętrznej powierzchni siateczki śródplazmatycznej szorstkiej. W cytoplazmie znajdują się także rybosomy wolne — nie związane z błonami. Rybosomy w komórkach jądrowców występuję także w mitochondriach i plastydach (70S). Rybosomy związane z reticulum endoplazmatycznym, to tzw. rybosomy duże, 80S.

9.       Wici i rzęski

U prokariontów obecne. Są wytworem cytoplazmy, powstają na powierzchni komórki. Rzęski bakteryjne zbudowane są ze spiralnie skręconych włókien flageliny. Występują też fimbrie (białkowe wyrostki cieńsze i krótsze od rzęsek, służą do przyczepiania się do różnych powierzchni a tzw. fimbrie płciowe do rozpoznawania osobników przeciwnej „płci”).

U eukariontów występują, ale bardzo rzadko. Są wypustkami cytoplazmy, wewnątrz których znajdują się mikrotubule zbudowane z tubuliny (dwie mikrotubule znajdują się w centrum rzęski a 9 dwójek w części peryferycznej).

10.   Retikulum endoplazma tyczne (siateczka śródplazmatyczna)

Brak w komórkach prokariotycznych

W komórkach eukariotycznych dobrze rozbudowane

11.   Inne

W komórkach prokariotycznych brak jest wakuoli, aparatu Golgiego, centrioli, wrzeciona podziałowego charakterystycznych dla eukariontów

CECHA

KOMÓRKA ROŚLINNA

KOMÓRKA ZWIERZĘCA

1.       NIE WYSTĘPUJE:

·         Lizosomy

·         Centrosomy z centriolami

·         Glikokaliks

·         Ściana komórkowa

·         Centralna wakuola

·         Plastydy

·         Plazmodesmy