Teminy.docx

Leseferyzm  doktryna zakładająca ,że państwo nie powinno wywierac żadnego bezposredniego wpływu na gospodarkę, natomiast ma ograniczyć się do utrzymania prawa i porządku, pozostawiając sprawę kształtowania gospodarki wolnemu rynkowi. Leseferyzm pochodzi od słowa fr.laisse-faire - pozwólcie działać.Pogląd ten został opracowany w XVIII w. przez francuzkich fizjokratów.Wyrażany przez ekonomistów klasycznych takich Adam Smith, który utrzymuje, że rola państwa powinna sie ograniczyć do: przestrzegania prawa i utrzymania porządku, obrony narodowej, oraz dostarczania pewnych dóbr poblicznych, których nie dostarczyłyby przedsiebiorstwa prywatne ( np. ochrona zdrowia ). W gospodarce opartej na leseferyzmie jedynym regulatorem jest cena; brak jest jakiejkolwiek ingerencji czynników zewnętrznych w procesy rynkowe (przeciwieństwo interwencjonizmu).

Liberalizm demokratyczny to jeden z wielu odłamów nurtu filozofii liberalizmu. Powstał pod koniec XIX wieku. Cechą charakterystyczna liberalizmu demokratycznego jest zdroworozsądkowość oraz czerpanie przyjemności z życia. Teoria ta została później nazwana „utylitaryzmem”. Jako metodę uznawano tutaj proces maksymalizacji czynników powodujących przyjemność i minimalizacji czynników negatywnych. Prekursorem tego nurtu był J.S. Mill. Liberalizm demokratyczny nie negował całkowicie założenia, iż wolny rynek jest podstawą do prawidłowego rozwoju państwa i społeczeństwa, jednak wyważona i racjonalna ingerencja instytucji państwowych w sferę gospodarki jest jak najbardziej dopuszczalna, ale w umiarkowanym stopniu.

Socjalliberalizm (liberalizm socjalny) – stworzona przez Leonarda T. Hobhouse'a doktryna polityczna, głosząca wolność światopoglądowo-obyczajową przy jednoczesnym zachowaniu pewnego stopnia interwencjonizmu państwowego w mechanizmy wolnego rynku (aby dać zabezpieczenie socjalne najbiedniejszym) oraz dopuszczeniu możliwości posiadania przez państwo przedsiębiorstw użyteczności publicznej. Według założeń socjalliberalizmu, państwo ma dbać o dobrobyt, czyli zapewnić ludziom minimum socjalne, dostęp do wykształcenia i innych podstawowych potrzeb. Zwolennicy liberalizmu socjalnego zakładają, że państwo powinno zapewnić obywatelowi wolność od biedy.

Demoliberalizm  jeden z nurtów liberalizmu powstały na przełomie XIX i XX w., Podstawą demoliberalizmu był teoretyczny dorobek J.S. Milla oraz A. de Tocqueville’a. Uznawali oni, że niesienie pomocy najbardziej potrzebującym jest koniecznym warunkiem równouprawnienia tej grupy w społeczeństwie i włączenia jej w nurt życia politycznego. Demoliberalizm opowiadał się za rozszerzeniem socjalnych funkcji państwa oraz poszanowaniem praw mniejszości.W praktyce politycznej przejawem demoliberalizmu było uznanie idei suwerenności narodu, powszechności prawa wyborczego oraz demokracji parlamentarnej. Zakładano przy tym, że przedstawiciele ubogiej mniejszości powinni pełnić rolę opozycji parlamentarne

Neoliberalizm kierunek poglądów ekonomicznych postulujących stosowanie zasad liberalizmu we współczesnej gospodarce rynkowej. Powstał na przełomie lat 30. i 40. jako odpowiedź na poglądy J.M. Keynesa i jego zwolenników. Najpełniejszy rozwój osiągnął w latach 80., zwłaszcza w Niemczech i USA. Postulujący powrót do zasad wolnego rynku i ograniczonej do minimum ingerencji państwa w gospodarkę. Głównymi cechami neoliberalizmu są: antyetatyzm, i silna wiara w skuteczność mechanizmu rynkowego.

Ustawy zbożowe zabraniały sprowadzania taniego zboża z innych krajów po cenach niższych niż wyznaczonych. Efektem ustaw zbożowych było zakazanie sprzedaży taniego zboża produkowanego za granicą, co odbiło się na możliwościach zakupu produktów brytyjskich przez zagranicę. Wzrastały ceny produktów zbożowych (chleba), który był podstawą wyżywienia biedaków. Angielskie zboże było drogie i nabijało kiesę właścicieli ziemi.

I synteza neoklasyczna jej istotą było połączenie dorobku ekonomii klasycznej z dorobkiem rewolucji marginalistycznej „that`s all in marshall”

II synteza neoklasyczna- stworzona przez Polegała na scaleniu mikroekonomii neoklasycznej z makroekonomia keynesowską.

Potocznie termin utopia oznacza wyobrażenie idealnego społeczeństwa, w którym główne dotąd nie rozwiązane problemy społeczeństwa zostaną rozwiązane, projekt organizacji życia zbiorowego niemożliwy do realizacji. Ale utopiści swoje wizje traktowali jako alternatywę wobec status quo.

Hipoteza dochodu absolutnego to teoria konsumpcji zaproponowana przez angielskiego ekonomistę Johna Maynarda Keynesa w książce Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza i rozwinięta później przez amerykańskiego noblistę Jamesa Tobina. Zgodnie z nią wydatki konsumpcyjne zależą od uzyskiwanego w danym momencie przez gospodarstwo domowe dochodu. Zgodnie z tą hipotezą, wielkość wydatków konsumpcyjnych zależy od poziomu bieżących dochodów uzyskiwanych przez gospodarstwa domowe, przy czym gdy dochody te wzrastają, wydatki konsumpcyjne też wzrastają, ale ich udział w dochodzie jest w miarę wzrostu dochodów coraz mniejszy. Związek między wydatkami konsumpcyjnymi a bieżącymi dochodami określa się mianem funkcji konsumpcji. W skali makroekonomicznej funkcja konsumpcji pokazuje poziom zamierzonych łącznych wydatków konsumpcyjnych przy różnych poziomach dochodu narodowego. Jeżeli człowiek zaspokaja swoje podstawowe potrzeby, to wzrost dochodu spowoduje zwiększenie oszczędności, a nie wydatków na konsumpcję. Wskutek tego, gdy dochody wzrastają, można spodziewać się wzrostu oszczędności, a gdy dochody spadają, można spodziewać się zmniejszenia oszczędności.

Hipoteza dochodu permanentnego hipoteza wysunięta przez noblistę Miltona Friedmana w 1957 jakoby wydatki konsumpcyjne nie zależały od dochodu bieżącego, a raczej od dochodu permanentnego rozumianego jako przeciętny dochód, który spodziewa się osiągać jednostka w trakcie całego życia. Oznacza to, że człowiek w czasach prosperity wydaje mniej po to, by w gorszych czasach móc utrzymać dany poziom życia. Tak samo w czasach gorszych ludzie, żyją na kredyt spłacając go wtedy, kiedy maja większe dochody. Zatem poziom konsumpcji zależy przede wszystkim od dochodu, jakiego spodziewają się ludzie w czasie całego swojego życia, czyli od dochodu permanentnego, wszelkie nadwyżki ponad ten dochód zwane dochodem przejściowym nie wpływają znacząco na poziom konsumpcji.

Krzywa Philipsa zależność między inflacją a bezrobociem została zbadana przez A. W. Philipsa w 1958 roku. Pokazał on statystyczną zależność między inflacją płac a poziomem bezrobocia w Wielkiej Brytanii w latach 1861-1957. Przedstawia ona ujemną zależność między inflacją a bezrobociem. Krzywa Philipsa jest wypuka do początku układu współrzędnych. Kształt ten wyjaśnia się tym, że przy wzroście popytu globalnego początkowo istnieje ogromna nadwyżka siła robocza, która może zostać zatrudniona, aby zaspokoić zwiększony popyt, bez potrzeby znacznego podnoszenia płac. Jednak w miarę wyczerpywania się zasobów siły roboczej, przedsiębiorstwa muszą oferować coraz wyższe płace, aby zdobyć potrzebną siłę roboczą. Położenie krzywej Philipsa zależy od poza popytowych czynników wywołujących inflację i bezrobocie, takich jak: bezrobocie frykcyjne i strukturalne oraz inflacja kosztowa, inflacja strukturalna i wywołana kosztami. Jeśli któryś z czynników zmieni się tak, że wzrośnie stopa inflacji lub stopa bezrobocia, to krzywa przesunie się w górę, w prawo.

Wielki kryzys (ang. Great Depression) – największy kryzys gospodarczy w XX wieku, który, według historyków, miał miejsce w latach 1929-1933 i objął praktycznie wszystkie kraje (oprócz ZSRR) oraz praktycznie wszystkie dziedziny gospodarki. Przyjmuje się iż kryzys ujawnił się w Stanach Zjednoczonych, po tzw. czarnym czwartku, czyli po tzw. panice na giełdzie nowojorskiej na Wall Street 24 października 1929, kiedy to, zgodnie z informacjami, gwałtownie spadły ceny praktycznie wszystkich akcji, pociągając za sobą łańcuch bankructw i zadłużenia, które rozprzestrzeniły się stopniowo na prawie wszystkie kraje. Skutkiem kryzysu była też utrata pracy przez miliony ludzi – w USA bezrobocie sięgnęło 1/3 siły roboczej. Spadek produkcji przemysłowej sięgnął w niektórych krajach 50% (Polska, USA), a szczególnie silnie odczuło kryzys rolnictwo. Wolumen handlu światowego zmalał z 3 mld (ówczesnych) dolarów w 1929 do mniej niż 1 mld w 1933. Poprawa sytuacji gospodarczej nastąpiła w 1933. Prezydent Roosevelt w latach 1933-1939 – wprowadził program New Deal. Skutkiem wielkiego kryzysu było m.in. dojście Hitlera do władzy w Niemczech. W Stanach Zjednoczonych skutki kryzysu zostały złagodzone przez tzw. Nowy Ład Gospodarczy (ang. New Deal), czyli program reform ekonomiczno-społecznych (polegających na zatrudnianiu bezrobotnych w inwestycjach prowadzonych przez państwo) wprowadzonych w USA przez prezydenta Roosevelta w latach 1933-1939 – popularność zyskała wtedy doktryna ekonomiczna keynesizmu zakładająca interwencję państwa w gospodarce, która przez wiele lat dominowała potem w teorii i praktyce gospodarczej krajów kapitalistycznych.

Państwo „nocny stróż” dla oznaczenia państwa, „które przechodzi ulicami miasta, ale do mieszkań nie wchodzi”. Traktował państwo w kategorii „księcia, utracjusza publicznych pieniędzy i to zawsze i bez wyjątku”

Interwencjonizm państwowy, polityka aktywnego oddziaływania państwa na przebieg procesów gospodarczych. Przeciwieństwo liberalizmu gospodarczego. Zwolennicy interwencjonizmu wskazują na trzy główne jego cele: ograniczenie bezrobocia do poziomu uznanego za niezbędny, a nawet korzystny dla gospodarki, pobudzenie popytu globalnego, którego niedostateczny poziom uznaje się za jedną z przyczyn wahań koniunkturalnych oraz podniesienie tempa wzrostu gospodarczego. Do głównych narzędzi pozwalających realizować politykę interwencjonizmu należą: 1) podejmowanie przez państwo przedsięwzięć inwestycyjnych pozwalających zwiększyć zatrudnienie bez wzrostu podaży dóbr i usług (np. roboty publiczne); 2) dotacje do nierentownych przedsiębiorstw lub ich nacjonalizacja; 3) protekcjonizm w zakresie handlu zagranicznego; 4) polityka monetarna; 5) polityka fiskalna.

Zakres i wykorzystanie tych narzędzi zależy od potrzeb gospodarki, wynikających przede wszystkim ze stopnia jej rozwoju oraz aktualnego stanu koniunktury. Polityka interwencjonizmu państwowego stwarza zagrożenie inflacją, wynikające ze zwiększonych wydatków budżetu państwa (deficyt budżetowy). Źródłem jej finansowania jest najczęściej dług publiczny.

Protekcjonizm, polityka mająca na celu ochronę rynku krajowego przed konkurencją zagraniczną poprzez ograniczenie importu oraz pobudzanie i ułatwianie eksportu. Narzędziami ograniczającymi import są: cła, ograniczenia ilościowe (kontyngenty, embargo) i bariery pozataryfowe. Pobudzeniu eksportu służą dotacje dla przedsiębiorstw podejmujących produkcję eksportową, które zwiększają opłacalność eksportu. Polityka protekcjonizmu powoduje natomiast wzrost cen, ograniczenie dostępności towarów, obniżenie efektywności ogólnogospodarczej, zmniejszenie realnych dochodów gospodarki. Argumentami najczęściej wysuwanymi na jej rzecz są: zapewnienie obronności państwa poprzez ochronę celną lub administracyjne zakazy importu towarów uznanych za strategiczne (produkcja zbrojeniowa, także żywności, leków i in.), ochrona nowych, rozwijających się dziedzin wytwarzania przed konkurencją towarów zagranicznych, przeciwdziałanie bezrobociu, zapobieganie odpływowi pieniędzy z kraju. Z wyjątkiem pierwszego, pozostałe argumenty mają charakter pozorny - pozytywne efekty protekcjonizmu występują tylko w krótkich okresach, w długich natomiast ujawniają się efekty negatywne (postulowane cele można osiągnąć innymi sposobami).

Homo œconomicus (łac. człowiek ekonomiczny, człowiek racjonalny) – koncepcja jednostki zakładająca, że człowiek jako istota działająca racjonalnie dąży zawsze do maksymalizacji osiąganych zysków i dokonywania wyborów ze względu na wartość ekonomiczną rezultatów tych wyborów. W potocznym rozumieniu homo oeconomicus to człowiek działający zgodnie z tą zasadą.

Naturalna stopa bezrobocia - jest to wielkość bezrobocia w warunkach równowagi na rynku pracy. Jest to odsetek siły roboczej obejmujący tych, którzy nie chcą podjąć pracy przy płacy realnej zapewniającej równowagę i są dobrowolnie bezrobotni. W modelu wzrostu naturalna stopa bezrobocia stanowi granicę dla wielkości dostępnej siły roboczej jako nakładu w procesie produkcji. Bezrobocie to wiąże się ze zmianami na rynku pracy związanymi z wahaniami aktywnością siły roboczej, likwidowaniem niektórych branż i powstawaniem nowych. Naturalna stopa bezrobocia w gospodarce rynkowej nigdy nie jest równa zero.

Pojęcie ortodoksja (jest jednoznacznie rozumiane jako słuszny pogląd, właściwe zdanie czy też prawomyślność).

Dosłownie pojęcie heterodoksja może być rozumiane jako różnica (reprezentowanie innego zdania) albo jako mylny pogląd (nieprawomyślność) - odmienny, ale także: inny niż powinien, zły - oraz opinia, sąd, doktryna, aksjomat, przyuczenie.

Etatyzm (z fr. Etat – państwo) to doktryna i praktyka ekonomiczna polegająca na zarządzaniu przez państwo prywatnymi przedsiębiorstwami lub ich przejmowaniu z rąk prywatnych właścicieli, ew. tworzeniu nowych na polecenie rządu i z pieniędzy podatników. Termin e. upowszechnił się w dobie Wielkiego Kryzysu Gospodarczego (1929-1935), wraz z pojawieniem się doktryny tzw. keynesizmu (od nazwiska amerykańskiego ekonomisty Johna M. Keynesa), na oznaczenie nowatorskiej wtenczas doktryny ekonomicznej, zakładającej szeroki interwencjonizm państwa w gospodarkę.

New Deal (z ang. nowy ład) – program  reform ekonomiczno-społecznych wprowadzonych w Stanach Zjednoczonych przez prezydenta Franklina Delano Roosevelta w latach 1933-1939, którego celem było przeciwdziałanie skutkom wielkiego kryzysu lat 1929–1933. Programu reform, którego celem było zwiększenie siły nabywczej ludności oraz pobudzenie gospodarki przez wzrost cen. W tym celu zakazano wywozu złota za granicę, uniemożliwiono wymienialność dolara na złoty kruszec oraz dokonano dewaluacji waluty, co spowodowało ożywienie handlu zagranicznego.

Krzywa Laffera – koncepcja teoretyczna, która za pomocą krzywej ilustruje zależność między stawką opodatkowania dochodów a dochodami budżetowymi państwa z tytułu podatków; opracowana w połowie lat 70. XX wieku (1974) przez amerykańskiego ekonomistę Arthura Laffera bywa używana jako argument za zmniejszeniem podatków. Umiarkowany wzrost stóp opodatkowania zwiększa sumę wpływów podatkowych ale do pewnego poziomu. Jest to tak zwany punkt nasycenia, odpowiadający stawce maksymalizującej przychody podatkowe. Przy stawce opodatkowania równej t=0% podatnicy nie płacą żadnych podatków, zatem budżet państwa nie odnotowuje żadnych przychodów z podatków. Wzrost stawki opodatkowania wyzwala dwa przeciwstawne efekty: zwiększenie udziału budżetu państwa w dochodach podmiotów gospodarczych, zmniejszenie deklarowanego do opodatkowania dochodu podmiotów gospodarczych.