7
POLSKIE TOWARZYSTWO PSYCHOLOGICZNE
PSYCHOLOGICZNYCH ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH
Projekt przygotowany na zamówienie Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej
przez zespół pod kierunkiem Małgorzaty Toeplitz-Winiewskiej
w składzie:
Barbara Chuchacz, Anna Jędryczka-Hamera, Maria Lehman, Elżbieta Leśniak, Elżbieta Łuczywek, Krystyna Teresa Panas, Jerzy Pawlik, Julita Perczyńska, Magdalena Szczepaniak
przy współpracy:
Marii Butscher, Danuty Kądzielawy, Grażyny Dederko, Aliny Drozdowicz, Magdaleny Dygi-Konarskiej, Jolanty Latowskiej-Wach, Grażyny Sołtysik-Rygał, Anny Turczyńskiej, Anny Wrońskiej.
Warszawa, lipiec 1999 r.
Polskie Towarzystwo Psychologiczne zaprasza swoich członków i wszystkich psychologów świadczących usługi zdrowotne do dyskusji nad zaproponowanymi standardami. Czekamy na Wasze opinie i uwagi.
Wszystkim ubezpieczonym zgodnie z art. 3 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym przysługują świadczenia służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia... w przypadku choroby... oraz w celu zapobiegania chorobom i promocji zdrowia.
Świadczeniem zdrowotnym są także w myśl art. 3 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej działania związane z badaniem i terapią psychologiczną.
Z kolei art. 2 i art. 4 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego zobowiązują państwo do działań zapobiegawczych w zakresie ochrony zdrowia psychicznego, podejmowanych przede wszystkim wobec dzieci, młodzieży, osób starszych i wobec osób znajdujących się w sytuacjach stwarzających zagrożenie dla zdrowia psychicznego.
Zagrożenie dla zdrowia psychicznego zachodzi wszędzie tam, gdzie występuje załamanie zdolności adaptacyjnych jednostki z przyczyn psychicznych, biologicznych, społecznych, środowiskowych. W każdej w takich sytuacji niezbędna jest pomoc psychologiczna świadczona przez psychologa.
Kwalifikacje osoby świadczącej zdrowotne usługi psychologiczne:
Psychologiczne świadczenie zdrowotne może wykonywać psycholog. Niezbędnym warunkiem do wykonywania psychologicznych świadczeń zdrowotnych jest :
* ukończenie studiów psychologicznych w polskiej szkole wyższej, zakończone uzyskaniem dyplomu z tytułem magistra psychologii,
* lub wykształcenie uzyskane za granicą uznane w Polsce za równorzędne, zakończone uzyskaniem dyplomu z tytułem magistra psychologii,
* za równorzędne dyplomowi magistra psychologii można uznać także dyplom magistra filozofii chrześcijańskiej ze specjalizacją psychologiczno-filozoficzną uzyskany na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim do roku 1981, a także dyplom magistra filozofii chrześcijańskiej w zakresie psychologii uzyskany w Akademii Teologii Katolickiej do 1993 r.,
* warunkiem koniecznym do wykonywania psychologicznego świadczenia zdrowotnego jest co najmniej roczny staż pracy psychologa w placówce świadczącej usługi zdrowotne pod nadzorem psychologa wykwalifikowanego (posiadającego I lub II stopień specjalizacji z psychologii klinicznej).
Kwalifikacje zawodowe psychologa podwyższają:
* I stopień specjalizacji w zakresie psychologii klinicznej,
* II stopień specjalizacji z psychologii klinicznej w zakresie psychosomatyki, neuropsychologii, psychologii klinicznej dzieci i młodzieży, psychologii klinicznej dorosłego,
* certyfikaty, licencje, rekomendacje potwierdzające specjalistyczne kompetencje psychologa.
Psychologiczne świadczenia zdrowotne powinny być dostępne w publicznych i niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej lecznictwa otwartego, zamkniętego i w formach pośrednich we wszystkich działach medycyny.
Psychologiczne świadczenia zdrowotne powinny być dostępne dla każdego świadczeniobiorcy bez konieczności uzyskania skierowania od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub ze skierowaniem od lekarza specjalisty.
Odbiorcami psychologicznych świadczeń zdrowotnych są:
· dzieci i młodzież w wieku od urodzenia do lat 18, ich rodzice i opiekunowie,
· osoby dorosłe – pacjent , jego rodzina lub opiekun
Warunkiem podstawowym do wykonania psychologicznego świadczenia zdrowotnego jest zgoda świadczeniobiorcy. Pacjent musi wyrazić zgodę na poddanie się oddziaływaniom psychologicznym, np. konsultacji. Powinien być poinformowany o celu oddziaływań psychologa (np. diagnozy) i zapoznany z jej końcowym rezultatem.
Psychologiczne świadczenie zdrowotne powinno być wykonywane w samodzielnym pomieszczeniu zapewniającym dyskrecję, wyposażonym odpowiednio do specyfiki wykonywanych przez psychologa czynności. Psychologiczne świadczenie zdrowotne może być wykonywane przy łóżku pacjenta z zapewnieniem dyskrecji oraz w miejscu zamieszkania pacjenta.
Standard psychologicznego świadczenia zdrowotnego nie ulega zmianie w lecznictwie otwartym, zamkniętym i formach pośrednich. Różnice dotyczyć mogą czasu i intensywności działań psychologa oraz wielości form oddziaływania psychologicznego równocześnie.
I. CHARAKTERYSTYKA PSYCHOLOGICZNYCH ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH
Definicje
PORADA PSYCHOLOGICZNA ( kod 94.49 *)
Porada psychologiczna jest specjalistycznym świadczeniem zdrowotnym nastawionym na rozwiązanie zgłaszanego przez pacjenta, jego rodzinę lub opiekuna problemu.
czas trwania : 60 min. wraz z dokumentacją ( 60 punktów )
Porada obejmuje:
n wstępną rozmowę , otwierającą kontakt,
n wywiad i obserwacje,
n określenie problemu chorego,
n zakończenie kontaktu poprzez przekazanie choremu psychologicznych obserwacji i wyjaśnień lub/i skierowanie go do odpowiedniej dla niego formy leczenia.
Specyficzną formą porady jest wizyta psychologa w domu pacjenta
Jest to psychologiczne świadczenie zdrowotne uzasadnione stanem pacjenta, odbywające się za zgodą pacjenta i jego rodziny.
Czas trwania: wraz z opisem wizyty oraz dojazdem: 180 min.
*według Międzynarodowej Klasyfikacji Procedur Medycznych
KONSULTACJA PSYCHOLOGICZNA ( kod 94.09)
Konsultacja psychologiczna jest psychologicznym świadczeniem zdrowotnym, które dotyczy badania stanu psychicznego pacjenta metodami psychologii klinicznej. Konsultacja psychologiczna jest oceną stanu psychicznego, rozumianą jako specjalistyczne postępowanie obejmujące :
n psychologiczną diagnozę problemową ( może mieć ona charakter opisowy bądź różnicowy, stanowić diagnozę cząstkową lub całościową),
n sformułowanie wskazań dotyczących dalszego postępowania z pacjentem.
Na konsultację psychologiczną składa się:
1/ przeprowadzenie wstępnego wywiadu,
2/ określenie podstawowego problemu i możliwości współpracy w procesie badania,
3/ postawienie wstępnych hipotez dotyczących głębokości i typu zaburzeń, ich źródeł i dynamiki zmian,
4/ określenie celu diagnozy i spodziewanych rezultatów,
5/ określenie metod postępowania diagnostycznego i przeprowadzenie badania
6/ opracowanie wyników testów i innych zastosowanych metod,
7/ sporządzenie końcowego opisu,
8/ przekazanie wyników badań lekarzowi, zespołowi diagnostyczno-terapeutycznemu i pacjentowi.
Czas trwania: minimum 90 minut (bez technik diagnostycznych) - (90 punktów)
Każda zastosowana metoda diagnostyczna, każdy test psychologiczny ma swój określony czas trwania. Dlatego należy doliczyć czas potrzebny na wykonanie badania określonymi technikami diagnostycznymi, opracowanie wyników, napisanie końcowego podsumowania.
TERAPIA PSYCHOLOGICZNA
Terapia psychologiczna jest specjalistycznym świadczeniem zdrowotnym udzielanym przez psychologa choremu i/lub jego rodzinie, czy też opiekunowi. Celem terapii psychologicznej jest osiągnięcie przez chorego optymalnego poziomu funkcjonowania.
Terapia psychologiczna obejmuje złożony proces różnorodnych oddziaływań psychologicznych, nastawiony na pomoc choremu i jego rodzinie lub opiekunowi w:
· zrozumieniu i akceptacji choroby w jej aktualnej, zmieniającej się postaci,
· wytwarzaniu właściwej motywacji do różnych form aktywności,
· dokonywaniu niezbędnych na skutek zaistniałej choroby zmian w funkcjonowaniu społecznym,
· akceptacji życia z dysfunkcją lub kalectwem,
· utrzymaniu i rozwijaniu kontaktów społecznych.
Terapię psychologiczną zwykle winna poprzedzać porada psychologiczna i/lub konsultacja psychologiczna.
Terapia psychologiczna jest podstawową, zwyczajowo pierwszą formą pomocy psychologicznej choremu i/lub jego rodzinie/opiekunowi, wprowadzaną wtedy, gdy nie można w danym momencie zastosować żadnych innych metod psychologicznych.
Terapia psychologiczna może poprzedzać specjalistyczną rehabilitację psychologiczną, czy też psychoterapię. Może ona w swoim procesie potwierdzić diagnozę wstępną, zmodyfikować ją, podtrzymać, bądź też zmienić. Terapia psychologiczna może być zakończona orzeczeniem o konieczności dalszych oddziaływań psychologicznych, bądź o ich zakończeniu.
Tak więc terapia psychologiczna może być wstępną formą pomocy psychologicznej choremu, rodzinie, opiekunom i może być kontynuowana z określoną specyfikacją. Może też być kontynuowana wówczas, gdy niemożliwe jest stosowanie psychoterapii, czy też rehabilitacji.
Rodzaje terapii psychologicznej:
· stymulująca rozwój bądź utrzymująca aktualny stan procesów poznawczych i emocjonalnych,
· wspierająca,
· zajęciowa,
· opieka paliatywna.
Terapia psychologiczna może być indywidualna i/lub grupowa.
Czas trwania - 1 sesja 60 minut – (60 punktów).
Terapia psychologiczna krótkoterminowa od 2 do 6 spotkań, częstość - 1-2 razy w tygodniu.
Terapia psychologiczna długoterminowa - do 26 tygodni
1.O przedłużeniu terapii lub zaleceniu ponownej serii spotkań decyduje psycholog prowadzący chorego;
2. Ponowne przedłużenie terapii możliwe jest przez specjalistę- konsultanta Kasy Chorych.
REHABILITACJA PSYCHOLOGICZNA (KODY 93.7; 93.8)
Specjalistyczne świadczenie zdrowotne polegające na złożonym ciągu oddziaływań psychologicznych i zastosowaniu programów ćwiczeń dostosowanych do specyficznych trudności pacjenta. Działania te służą rozwijaniu lub przywracaniu sprawności i aktywności życiowej chorych z rozmaitymi dysfunkcjami ośrodkowego układu nerwowego.
W zależności od specyfiki zaburzeń czas trwania rehabilitacji psychologicznej może wynosić od 6 miesięcy do 2 lat z częstotliwością spotkań minimum 1-2 razy w tygodniu.
Czas trwania jednej sesji - 30-60 minut. ( 30-60 punktów)
Specjalistyczne świadczenie zdrowotne polegające na udzielaniu pomocy w psychologicznym kryzysie wywołanym chorobą i jej okolicznościami. W stanie ostrego kryzysu potrzebna jest natychmiastowa pomoc trwająca aż do ustąpienia objawów.
Czas interwencji kryzysowej : 180 - 300 min. ( 180-300 punktów )
Świadczenie to może być udzielane wyłącznie przez psychologa z II stopniem specjalizacji z psychologii klinicznej lub w trakcie szkolenia niezbędnego do uzyskania tego stopnia.
· Psychoterapia indywidualna (kod 94.3) –to specjalistyczne świadczenie zdrowotne nastawione na przepracowanie podstawowych problemów i trudności pacjenta.
Czas trwania jednej sesji : 60 minut wraz z dokumentacją - ( 60 punktów)
Czas trwania terapii:
krótkoterminowej - do 20 sesji
długoterminowej - do 120 sesji
· Psychoterapia podtrzymująca (kod 94.38) - indywidualna oferowana dla pacjentów, którzy skorzystali w poprzednim leczeniu z psychoterapii, ale w związku z utrzymującymi się jeszcze trudnościami lub /i/ symptomami wymagają profesjonalnego wsparcia, aby móc wprowadzić w życie i utrzymać korzyści wyniesione z leczenia.
Czas trwania terapii - 10-12 sesji w okresie 6 miesięcy.
· Psychoterapia grupowa (kod 94.4) – jest to specjalistyczne świadczenie zdrowotne realizowane w grupach pacjentów, prowadzonych przez psychoterapeutę i koterapeutę. Może być realizowane w grupach o różnym stopniu otwartości i liczebności ( nie więcej niż 12 osób w grupie)
czas trwania 1 sesji : 60-90 minut ( 60-90 punktów)
czas trwania terapii 40 sesji
· Psychoterapia rodzin (kod 94.42)- specjalistyczne psychologiczne świadczenie zdrowotne nastawione na przepracowanie nasilających się problemów i trudności oznaczających dysfunkcjonalność rodziny powodującą ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych i somatycznych u członka rodziny. Powrót do zdrowia pacjenta nie jest możliwy bez oddziaływania na całość rodziny. Psychoterapia rodzin prowadzona jest przez dwóch psychoterapeutów.
czas trwania jednej sesji : 90-120 minut ( 90-120 punktów)
czas trwania terapii : do 10 sesji o częstotliwości spotkań jedno na 3 tygodnie.
· Psychoterapia małżeństw (94.4)- specjalistyczne psychologiczne świadczenie zdrowotne dotyczące przepracowania problemów pary małżeńskiej, w której istniejący kryzys powoduje wystąpienie symptomów choroby u dziecka lub jednego z małżonków. Powrót do zdrowia nie jest możliwy bez oddziaływania na oboje małżonków jednocześnie.
Może być prowadzona przez jednego bądź dwóch psychoterapeutów.
czas trwania jednej sesji - 60-90 minut ( 60-90 punktów)
czas trwania terapii : 10 sesji
1. O przedłużeniu każdej formy psychoterapii lub zaleceniu ponownej sesji spotkań decyduje psycholog - psychoterapeuta prowadzący pacjenta.
2. Ponowne przedłużenie psychoterapii możliwe jest przez specjalistę konsultanta Kasy Chorych.
Świadczenie zdrowotne w formie psychoterapii może być udzielane przez psychologa posiadającego certyfikat lub licencję psychoterapeutyczną. Dopuszcza się także możliwość prowadzenia psychoterapii(pod nadzorem) przez psychologa w trakcie szkolenia prowadzącego do uzyskania certyfikatu lub licencji.
II. KOMPETENCJE PSYCHOLOGÓW ŚWIADCZĄCYCH USŁUGI ZDROWOTNE
1.Wymagania niezbędne i podstawowe:
- dyplom magistra psychologii oraz roczny staż
2. Kwalifikacje podwyższające wycenę świadczenia:
- I stopień specjalizacji z psychologii klinicznej – 25 %
- II stopień specjalizacji z psychologii klinicznej – 50 %
- certyfikat lub licencja psychoterapeutyczna (tylko w przypadku psychoterapii) – 50 %.
III. USYTUOWANIE USŁUG PSYCHOLOGICZNYCH W RÓŻNYCH INSTYTUCJACH SŁUŻBY ZDROWIA.
W załączniku nr 1 zamieszczono tabelę przedstawiającą miejsce psychologa w różnych instytucjach lecznictwa otwartego, zamkniętego i form pośrednich. Nie sposób wymienić wszystkich placówek, w których świadczenie zdrowotnych usług psychologicznych jest niezbędne dla efektywności całego procesu leczenia.
1. PORADA PSYCHOLOGICZNA W RÓŻNYCH PLACÓWKACH
Lecznictwo otwarte
...
zwyczajny11