Przetłumaczona część parami łacińskich z podręcznika Jana Rezlera "Język Łaciński dla prawników”.
1. Ubi societas, ibi ius – Gdzie społeczeństwo, tam prawo.
2. Ubi lex, ibi poena – Gdzie prawo, tam kara.
3. Divide et impera! R11; Dziel i rządź (cyniczna rada dla rządzących)
4. Audi, vide, sile! – Słuchaj, patrz, milcz (kanon oportunizmu)
5. Centrum dare spodes? Spondeo. Promittis? Promitto. – Przyrzekasz dać sto(jedn. Pieniężna)? Przyrzekam. Obiecujesz? Obiecuje.
6. Mora trahit periculum - Zwłoka(z winy dłużnika) pociąga szkodę wynikłą ze zwłoki.
7. Locus regit actum – W danym miejscu obowiązuje określone prawo.
8. Tempus regit actum – W danym czasie obowiązuje dane prawo
9. Casum sentit dominus – Właściciel (rzeczy) ponosi skutki zdarzenia przypadkowego, które uszkadza jego rzecz.
10. Superficies solo cedit – Właściciel gruntu jest również właścicielem rzeczy połączonych z gruntem.
11. Neglegentia culpa est – Zaniedbanie jest winą
12. Lex retro non agit – Prawo nie działa wstecz (zasada nie retro akcji)
13. Lex prospicit, non respici – Prawo działa w przód nie w tył (zasada nie retroakcji)
14. Dural lex, sed lex – Surowe prawo, ale prawo!
15. Novus rex, nowa lex – Nowy król, nowe prawo.
16. Confessio est regina probationum – Przyznanie się do winy jest królową dowodów.
17. Actori incubit probatio – Na powodzie ciąży obowiązek uzasadnienia oskarżenia
18. Necessitas frangit legem – W sytuacji przymusowej „zdarza się złamać prawo” (stan wyższej konieczności).
19. Nullum crimen sine lege. Nullo poena sine lege. – Nie ma orzeczenia zbrodni bez uzasadnienia prawnego. Nie ma kary, bez uzasadnienia prawnego.
20. Priwatorum conventio iuri publico non derogat – Umowa prywatna nie odbiera mocy prawu publicznemu odnoszącemu się do narodu.
21. Manifestum non eget probatione. – Fakty znane nie potrzebują dowodu.
22. Inter arma silent leges(musae). – Podczas wojny milczą prawa(kultura)
23. Usus est unus legum corrector. – Jedynym korektorem praw jest praktyka prawna.
24. Leges salutem civitatis saluti signolorum anteponunt, - Prawa przekładają dobro państwa nad dobro obywateli.
25. Quid leges sine moribus – Cóż znaczą prawa bez dobrych (prawnych) obyczajów.
26. Lex specialis derogat legi generali – Przepis specjalny odbiera moc prawną przepisowi ogólnemu.
27. Semper specialia generalibus insunt, -Zawsze prawa szczególne zawierają się w prawie ogólnym.
28. Impossibilium nulla obligatio – Nikt nie jest zobowiązany do świadczeń niemożliwych. ( Umowa oświadczenie nie możliwa jest nie ważna).
29. Ignorantia iuris nocet. – Nieznajomość prawa szkodzi.
30. Frauus est fraudent celare – Oszustwem jest ukrywanie oszusta.
31. Ambulatoria est voluntas testatoris usque ad mortem – Wola spadkobiercy może się zmieniać aż do śmierci.
32. Crimen grave non potest esse impunibile – Ciężkie przestępstwo nie może być bez karne.
33. Societas delinquere non potest – Stowarzyszenie nie może popełnić przestępstwa ( w odróżnieniu do osób fizycznych).
34. In maleficiis voluntas spectatur non exitus – W przestępstwach patrzy się na skutek działania, nie na dalsze skutki .
35. In toto et pars continetur – Poszczególne przypadki zawierają się w przepisie ogólnym.
36. Imperitia culpae adnumeratur – Brak doświadczenia traktowany jest jak wina (świadomość nie doświadczenia)
37. Qui curat, non curratur – Ten sprawuje opiekę, kto sam nie wymaga opieki.
38. Actori sequitur forum rei. – Dla powoda właściwy jest sąd pozwanego.
39. Res ipsa loquitur. – Rzeczy (fakty) mówią same za siebie.
40. Dormiunt aliquando leges, numquam moriuntur. – Niekiedy prawa śpią nigdy nie umierają.
41. Da mihi factum, dabo tibi ius – Udowodnij Fakt, a wymierzę ci sprawiedliwość
42. Cogitationis poenam nemo partiur – Nikt nie ponosi odpowiedzialności za swoje czyny.
43. Semel heres, semper heres. – Kto raz stał się dziedzicem nie może przestać nim być.
44.Nemo iudex idoneus in propria causa. Nemo testis idoneus in pro causa. – Nikt nie jest odpowiednim sędzią we własnej sprawie. Nikt nie jest świadkiem we własnej sprawie.
45.Fatetur faciunus, qui nimum probat. – Przyznaje się do czynu ten kto unika sądu.
46.Dies interpellat pro homine. – Termin zwrotu długu wzywa człowieka (do zwrotu długu.).
47.Qui iure suo utitur, neminem laedit – Kto używa właściwego prawa nikogo nie znieważa.
48. Mater semper certa est, pater quem nuptiae demonstrant. – Matka zawsze jest pewna, ojcem którego wskaże związek małżeński.
49. Quod attinet ad ius cvile, sevi pro nullis habentur. – Odnosi się to do prawa cywilnego, że niewolnicy są uważani za nic.
50. Commodum eius esse debet, cuius est periculum. – Korzyść powinna należeć do tego, który się naraża na niebezpieczeństwo.
51. Ius fecit, cui prodest – Ten uczynił (ten jest winien) kto odniósł korzyść.
52. Princeps legibus solutus – Panujący nie podlega prawu.
53. Res indicata pro veritate accipitur. – Co osądzone uważane jest za prawdę.
54. Res est in indicium dedukta, lis pendet – Gdy sprawa oddana jest do sądu spór zanika.
55. Confessus pro idicato est. – Uznanie roszczenia na rzecz sądzonego.
56. Excipiendo reus fit actor. – Powód powinien dowieść pozwanemu zarzut.
57. Lex iubet ea, quae facienda sunt, prohibetque contraris. – Prawo wskazuje co należy czynić i czego nie należy czynić.
58. Non numeranda, sed ponderanda sunt argumenta. – Dowody należy oceniać nie według liczby, ale według wagi I znaczenia.
59. Prohibenda est ira in puniendo. – W karaniu należy się powstrzymać od gniewu.
60. Pacta sunt servanda. – Należy dotrzymywać umów. ( zasada rzetelności(dobra wiara)).
61. Res nullius cedit primo occupanti. – Rzecz niczyja przypada najpierw temu kto ją nabył.
62. Agere non valenti non currit praescriptio. – Przedawnienie nie przysługuje nie mogącemu dochodzić roszczeń przed sądem.
63. Reo negante actori incumbit probatio. – Gdy pozwany zaprzecza dowiedzenia winy należy to do powoda
64. Cessante ratione legis cessat et lex ipsa. – Gdy znika uzasadnienie stosowania prawa, znika samo prawo.
65. Lege non distinguente nec nostrum est distinguere. – Czego prawo nie rozróżnia tego nie należy rozróżniać.
thomaspass