MIĘCZAKI
Typ: Molusca Mięczaki
- drugi pod względem liczebności typ zwierząt (130 tysięcy gatunków)
- wielkość – od poniżej mm do 30m
- formy wodne jak i lądowe, jednakże bytujące w środowiskach wilgotnych
- ciało niesegmentowane, miękkie, podzielone na:
- głowę (może zanikać)
- worek trzewiowy – mieści w sobie narządy wewnętrzne, jest pokryty płaszczem (fałd skórny)
nogę – służy do przemieszczania się
- pomiędzy workiem trzewiowym a płaszczem znajduje się jama płaszczowa – tutaj uchodzą narządy wydalnicze i przewód pokarmowy, najczęściej znajdują się też narządy oddechowe
- ciało pokryte jest jednowarstwowym nabłonkiem
- liczne gruczoły jednokomórkowe
- występuje wapienna skorupa (może ulegać redukcji aż do całkowitego zaniku), zbudowana z warstw:
* zewnętrznej – koncholinowej (organicznej)
* wewnętrznej – z węglanu wapnia – mineralnej, zbudowanej z warstwy porcelanowej – kalcyt i perłowej – argonit
- narządy leżą w pierwotnej jamie ciała, celoma otacza tylko serce i tworzy jamy gruczołów płciowych
- układ krwionośny jest otwarty, serce składa się z reguły z jedej komory i dwóch przedsionków, wykazuje tendencje do komplikacji wraz ze zwiększaniem rozmiarów ciała i ruchliwości
- układ pokarmowy o urzęsionym nabłonku, w gardzieli z reguły język zaopatrzony w tarkę, charakterystyczny gruczoł wątrobowo-trzustkowy uchodzący do jelita ślepego
- układ wydalniczy typu metanefrydialnego, lejki otwierają się do celomy worka okołosercowego
- powszechnie występują skrzela w jamie płaszczowej, jeśli zanikają funkcje oddechowe przejmują ścianki jamy płaszczowej; u niektórych przedstawicieli powstają wtórne skrzela zewnętrzne
- układ nerwowy – bardzo różnie wykształcony, u form prymitywniejszych nawiązuje do płazińców, u pozostałych przedstawicieli wykazuje różne stopnie koncentracji (najdoskonalszy u głowonogów)
- narządy zmysłów – statocysty, oczy (od prosto zbudowanych do bardzo zaawansowanych u głowonogów), osfradia (bodźce chemiczne – informują o jakości wody omywającej skrzela)
- pierwotnie dwubocznie symetryczne, tylko ślimaki wtórni zatraciły symetrię
- język pokryty tarką, nie występuje ona tylko u małżów
- rozdzielnopłciowe lub hermafrodytyczne
- rozwój zarodkowy przypomina rozwój pierścienic, oprócz glowonogów występuje stadium larwalne zwykle typu veliger
Gromada: Solenogastres Bruzdonogi (Bruzdobrzuchy)
- morskie, pełzające po dnie lub na koloniach jamochłonów, poruszają się za pomocą ruchu rzęsek po torze śluzowym
- niewielkich rozmiarów – 1,5mm do maksymalnie 30cm
-wszystkożerne, drapieżne lub pasożyty
- obły kształt
- brak wyodrębnionej głowy lub jest słabo wyodrębniona
- ciało pokrywa oskórek z drobnymi igiełkami wapiennymi
- na stronie brzusznej znajduje się wąska rynienka, z reguły łącząca się z jamą płaszczową zlokalizowaną na końcu ciała po stronie brzusznej
- w jamie płaszczowej mogą występować wtórne skrzela
- pozostałością po nodze jest listewkowaty fałd zlokalizowany na dnie rynienki
- brak układu wydalniczego
- układ krwionośny otwarty, zbudowany z serca i systemu zatok
- hermafrodytyczne, protandryczne, gonady z reguł parzyste, cewkowate, zapłodnienie wewnętrzne
- przewody wyprowadzające uchodzą bezpośrednio do jamy płaszczowej lub prowadzą do osierdzia i stamtąd dopiero gamety wydostają się za pomocą przewodów celomatycznych
Neomenia yamamotoi
Gromada: Caudofoveata Tarczkonogi
- zwierzęta morskie, występujące w mule dennym
- wielkość ciała od 3mm do 15cm
- ciało cylindryczne, w całości otoczone płaszczem, głowa i noga są bardzo słabo wyodrębnione
- noga jest przekształcona w tarczkę leżącą przy otworze gębowym lub otacza go podkowiasto
- tarczka służy do rycia
- brak skorupki
- ciało pokrywa oskórek z licznymi wapiennymi igiełkami
- oddychają za pomocą skrzeli znajdujących się na końcu ciała w obrębie jamy płaszczowej
- rozdzielnopłciowe, gonady są nieparzyste
- od gonad odchodzą dwa przewody płciowo – osierdziowe prowadząc do osierdzia, od którego odchodzą gonodukty kończące się rynienkami po bokach skrzeli
Chaetoderma nitidulum
Gromada: Polyplacophora Chitony
- morskie
- wielkość od 3mm do ponad 40cm
- większość roślinożerna, także wszystkożerne i drapieżne
- silnie grzbietobrzusznie spłaszczone
- głowa silnie zredukowana
- grzbiet ciała pokryty rzędem 8 płytek dachówkowato zachodzących na siebie
- płaszcz jest silnie rozwinięty, pokrywa on szczątkową głowę, jest pokryty grubym oskórkiem z licznymi wapiennymi łuseczkami i igiełkami
- stosunkowo dobrze rozwinięta wtórna jama ciała, podzielona na część otaczającą przewód pokarmowy, część tworzącą jamę gonad i część stanowiącą jamę osierdzia
- tarka jest z reguły bardzo długa, nawet do 1/3 długości ciała
- w układzie nerwowym brak zwojów mózgowych – tylko obrączka okołogardzielowa i dwie pary pni – boczne i nożne
- układ krwionośny otwarty, serce zbudowane z dwóch przedsionków i jednej komory
- skrzela znajdują się w rynience jamy płaszczowej pomiędzy nogą a brzegiem płaszcza, ich ilość zależy od gatunku i wieku zwierzęcia
- układ wydalniczy zbudowany z dwóch przewodów rozpoczynających się w jamie osierdziowej orzęsionymi lejkami
- poza jednym wyjątkiem rozdzielnopłciowe, z reguły gonady są nieparzyste
Chiton tuberculatus
Gromada: Monoplacophora Jednopłytkowce
- morskie, żyjące na dnie mulistym, większość głębinowa
- posiadają jednolitą miseczkowatą skorupkę
- występuje zwielokrotnienie organów – posiadają 5-6 par skrzeli, 8 par mięśni grzbietobrzusznych, 6 par nerek, dwie pary gonad
- serce składa się z dwóch par przedsionków i pary komór
- rozdzielnopłciowe, zapłodnienie zewnętrzne
Neopilina galatheae
Gromada: Gastropoda Ślimaki
- zarówno wodne jak i lądowe
- roślinożerne, drapieżne, nieliczne pasożyty
- ciało zbudowane z głowy, worka trzewiowego i nogi
- asymetryczne, wielkości od 1mm do 60cm
- ciało (głównie worek trzewiowy) podczas rozwoju ulegają skręceniu (torsji)
- skorupa jednolita (bardzo rzadko dwuklapowa), dość często ulega redukcji
- worek trzewiowy z reguły jest ściśle połączony z płaszczem tworząc visceropallium, jest skręcony najczęściej w prawo
- głowa z jedną lub dwoma parami czułków, z reguły słabo wyodrębniona od nogi
- noga znajdująca się na brzusznej stroni ciała jest silnie umięśniona, najczęściej służy do pełzania, może być podzielona poprzecznymi bruzdami na trzy części lub może wytwarzać pionową płetwę lub tworzyć płetwowate boczne wyrostki
- występuje tendencja do redukowania parzystych narządów, przeważnie prawych (pierwotnie lewych)
- oddychają skrzelami lub za pomocą jamy płucnej – przekształconej jamy płaszczowej
- w jamie gębowej zawsze występuje tarka
- układ krwionośny otwarty, najczęściej serce z jednym przedsionkiem (u prymitywnych form z dwoma skrzelami dwa przedsionki) i jedną komorą, z reguły dobrze rozwinięta sieć tętnic i żył
- u zdecydowanej większości występują oczy, statocysty, bardzo dobrze rozwinięty zmysł dotyku i narządy zmysłu chemicznego
- zarówno hermafrodytyczne jak i rozdzielnopłciowe
- u większości występuje stadium larwane
Podgromada: Prosobranchia Przodoskrzelne
- jeśli występują skrzela, to leżą przed sercem
- najbardziej pierwotna grupa ślimaków
- w faunie Polski – 20 gatunków
- spoidła boczno-trzewiowe skręcone ósemkowato
- prawie zawsze ciało pokrywa spiralnie skręcona czapeczkowata muszla
- do tylnej części nogi przyrośnięte jest wieczko
- większość rozdzielnopłciowa
Rząd: Archeogastropoda
- większość morska, nieliczne słodkowodne i lądowe
- skrzela u większości przedstawicieli parzyste lub prawe, lub oba zredukowane
- u części przedstawicieli zredukowany prawy przedsionek i prawa nerka
- układ nerwowy nogi mniej lub bardziej drabinkowaty
Theodoxus fluviatilis – rozdepka rzeczna
Podgromada: Pulmana- Płucodyszne
- muszla zwykle dobrze wykształcona, spiralnie zwinięta, niekiedy czapeczkowata lub zredukowana, okryta płaszczem
- niemal kosmopolityczne, głównie lądowe, rzadziej słodkowodne i tylko wyjątkowo morskie
- jama płaszczowa bez skrzeli lub ewentualnie skrzela wtórne
- jama płucna zwykle umieszczona przed sercem
Rząd: Stylommatophora Trzonkooczne
- muszla bardzo różnego kształtu, czasami całkowicie zredukowana
- na głowie dwie pary kurczliwych czułków, na końcu dłuższej pary osadzone są oczy
- brak wieczka
- oddychają jamą płucną
- głównie lądowe
Helix pomatia – ślimak winniczek
Podgromada: Opisthobranchia Tyłoskrzelne
- jeśli występują skrzela, to są położone za sercem
- niemal wyłącznie gatunki morskie
- bardzo często muszla jest odrzucana pod koniec życia larwalnego lub zredukowana
- występuje jeden przedsionek serca i jedna nerka
- większość hermafrodytyczna
Rząd: Aplysiacea
- z reguły duże – wielkości ponad 30cm
- muszla zwykle niewielka, całkowicie okryta płaszczem
- po bokach nogi duże fałdy służące do pływania
- posiadają wciągane prącie osadzone obok prawego, przedniego czułka, do którego prowadzi otwarta rynienka nasienna
Aplysia depilans
Gromada: Scaphopoda Walconogi
- wyłącznie morskie, większość występuje na dużych głębokościach
- od 3mm do 13cm
- odżywiają się otwornicami i okrzemkami
- bentoniczne, żyją zagrzebane w dnie, ponad dno wystaje tylko tylna część zwierzęcia
- dwubocznie symetryczne, mało zróżnicowane morfologicznie
- brzegi płaszcza zrastają się po stronie brzusznej tworząc rurkę otwartą na obu końcach
- muszla ma również postać z reguły rurki o otwartych końcach
- głowa szczątkowa
- otwór gębowy otaczają dwa płaty pokryte długimi orzęsionymi czułkami
- noga wydłużona, służy do zakotwiczania się w dnie i powolnego poruszania się
- worek trzewiowy zajmuje prawie całą długość muszli
- brak skrzeli, występuje płuco wodne łączące się z tylnym odcinkiem jelita, występuje półka oddechowa
- serce szczątkowe, krew krąży dzięki rytmicznym skurczom nogi
- parzyste nerki nie łączą się z osierdziem
- rozdzielnopłciowe, gonada nieparzysta, zrasta się z prawą nerką za pomocą której wydostają się gamety na zewnątrz, zapłodnienie wewnętrzne
Dentalium vulgare – zębik pospolity
Gromada: Bivalvia Małże
- wodne filtratory o dwubocznej symetrii ciała
- płaszcz podzielony na część prawą i lewą, wytwarza dwie skorupy obejmujące ciało z boków, w jamie - łaszczowej blaszkowate skrzela
- muszla połączona elastycznym więzadłem oraz z reguły wieloma mięśniami
- brak głowy, czułków i tarki
- noga z reguły dobrze rozwinięta
- jelito tylne przebija się z reguły przez komorę serca
- w rozwoju występuje larwa
Unio pictorum skójka malarska
Podgromada: Protobranchia
- morskie, występujące tylko w wodach pełnosłonych
- skrzela proste, dwupłatkowe, o listkowatych wyrostkach skrzelowych
Rząd: Nuculoida
- muszle jednakowej wielkości, zamek z licznymi ząbkami jednakowej wielkości
- dwa zwieracze muszli jednakowej wielkości
- skrzela służą tylko do oddychania
Nucula nucleus
Gromada: Cephalopoda Głowonogi
- wyłącznie morskie
- drapieżniki
- wielkość do 30cm
- symetria dwuboczna
- poruszają się ruchem odrzutowym
- najwyżej uorganizowane z mięczaków
- ciało podzielone na głowę otoczoną ramionami (przekształcona noga) oraz tułowia (przekształcony wór trzewiowy)
- głowa duża otwór gębowy otaczają ramiona
- otwór gębowy zaopatrzony w oskórkowe szczęki tworzące rodzaj dzioba oraz tarkę
- większość pozbawiona muszli lub jest ona szczątkowa
- występuje jedna lub dwie pary skrzeli
- układ krwionośny u wielu przedstawicieli półotwarty lub zamknięty, serce składa się z komory i dwóch lub czterech przedsionków
- układ wydalniczy zbudowany z jednej lub dwóch par nerek
- układ nerwowy jest silnie scentralizowany i bardzo dobrze rozwinięty, jego centralna część jest zbudowana z pierścienia węzłów nerwowych otoczonych torebką chrzęstną
- narządy zmysłów są bardzo dobrze rozwinięte, szczególnie oczy
- rozdzielnopłciowe, gonady nieparzyste
- częsty dymorfizm płciowy
- rozwój prosty
- duże zdolności regeneracyjne
Podgromada: Nautiloidea Łodziki
· w większości wymarłe (2500 gatunków opisanych)
· ciało pokryte dwubocznie symetryczną, wielokomórkową muszlą
Rząd: Nautilina
Przedstawiciel: Nautilius pompilius- Łodzik piękny
Podgromada: Coleoidea Płaszczoobrosłe
· posiadają muszle wewnętrzną, wapienną lub rogową w postaci płytki lub pręta, niekiedy muszli brak
· w skórze liczne komórki barwnikowe
· tarka z siedmioma zębami w jednym rzędzie
· liczba ramion wynosi 8 lub 10, zwykle z przyssawkami
Rząd: Sepioidea Mątwy
· prowadzą denny lub przydenny tryb życia, rzadko pelagiczne
· ciało krępe
· płaszcz posiada boczne płetwy
· przyssawki osadzone na trzoneczkach nie posiadają haczyków
· u samca jedno lub dwa ramiona przekształcone w hektokotylus
· woreczek czernidłowy zwykle duży
Przedstawiciel: Sepia officinalis Mątwa pospolita
Rząd: Teuthoidea kałamarnice
· pelagiczne, doskonale pływają
· ciało zwykle wysmukłe, torpedowane
· często duże płetwy w pobliżu tylnego końca ciała
· 8 ramion krótszych i 2 dłuższe, kurczliwe
· u samca 1 lub 2 ramiona przekształcone w hektokotylus
· przyssawki osadzone na trzoneczkach o zgrubiałych brzegach lub uzbrojone w haczyki
· woreczek czernidłowy dobrze rozwinięty
· często narządy świetlne
Przedstawiciel: Loligo vulgaris Kalmar pospolity
Rząd: Vampyroida Wampirzyce
· głębinowe 1200- 4000 m
· niewielkich rozmiarów- kilka cm
· ciało krępe, pokrojem przypominają ośmiornice
· ramion 8 stosunkowo krótkich, połączonych błoną
· przyssawki rozmieszczone na ramionach na całej długości lub od połowy do końca, obok przyssawek stożkowate wyrostki
...
gizia2592