Czytelnictwo 2.docx

CZYTELNICTWO, 12.11.2013, godz. 9.45 – 11.15

Czytelnictwo w perspektywie socjologicznej.

Do czytelnictwa można podejść w bardzo różny sposób. Można sprawdzać skalę tego zjawiska, czy czytających coś wiąże oraz jakie są skutki czytania.

Czytanie jako zjawisko społeczne

·         skala zjawiska

·         czytanie - pisanie w Internecie

·         narracja vs. analiza

·         opowiadanie o czytaniu

·         odnoszenie tekstów do tekstów

Produkt społeczny – czytelnictwo jako wytwór człowieka/zbiorowości/społeczeństw

·         Produkt kultury

·         Zmiany w literaturze – schematy audiowizualne

·         Pisanie książek czy produkcja książek

Czytanie to złożony proces społeczny i kulturowy (S. Siekierski). Ma charakter dynamiczny, który cały czas się zmienia. Dużą rolę odgrywają tutaj uczestnicy życia kulturowego i ich wiedza. To także forma obycia, kojarzenia różnych tekstów; wiele krytyków buduje swą pozycję na kojarzeniu różnych tekstów. Nie wszystko trzeba przeczytać, czasem wystarczy wiedza, że dany tekst powstał.

Badania z pogranicza bibliologii i kulturoznawstwa.

Media audiowizualne kształtują sposób pisania, np. film jako ekranizacja danej książki, choć obecnie często bywa odwrotnie (cykl „Gwiezdnych Wojen”, „Siedlisko” – występuje tam zapis dialogów. Poszczególne rozmowy są napisane tak, jak prezentowali to bohaterowie filmu. Bardzo ciężko czyta się takie nowe twory, chociażby w odniesieniu do powieści). Rozwija się kultura audiowizualna, a więc równorzędne funkcjonowanie tekstów i produktów wizualnych.

Socjologiczny punkt widzenia – opis różnych grup społecznych.

Zbiorowość – dowolna liczba jednostek, połączonych trwale lub przejściowo określonym rodzajem więzi społecznej lub zbieżnością zainteresowań bądź zachowań. Procesy czytelnicze, w zależności jak duża będzie grupa, będą miały różną intensywność realizacji:

ü      mała grupa – wyraźne oddziaływanie mechanizmów wewnętrznych, możliwość kontaktu wszystkich członków (np. Dyskusyjny Klub Książki). Cechuje wspólna wartość, akcentowanie odrębności, silne wpływy aktywizujące członków.

ü      publiczność (wielka grupa) – zbiorowość odbiorców, czyli osób z dyspozycją do odbioru określonego rodzaju przekazu, w ujęciu dystrybutywnym (zbiór indywidualności) lub integratywnym (grupa społeczna).

Różne definicje publiczności.

·         publiczność - wtedy, kiedy mamy odbiorców należących do tego samego społeczeństwa i tworzących jednorodną zbiorowość. Bierzemy pod uwagę więzi społeczne. (Janusz Lalewicz)

·         publiczność - całość społeczna. Istnieje podział ról komunikacyjnych, obieg informacji odbywa się nie tylko wewnątrz grup, ale również między grupami. Nie jest to obiekt zamknięty, przez co staje się łatwy do badania; sytuacja bardziej dynamiczna. (Tomasz Goban – Klas)

·         publiczność stanowią nie tylko odbiorcy, ale również nadawcy danego tekstu, upowszechniający go. (S. Żółkiewski)

·         warunkiem należenia do publiczności jest posiadanie potencjalnej gotowości do odbioru. Nie tylko rozumienie jako stan pewnej przychylności psychicznej, ale umiejętność zaznajamiania się z przekazami. (J. Ankudowicz)

Normy i wzory społeczne.

Modele zachowań:

·         czytanie jako powinność (szkolna, zawodowa)

·         czytanie prestiżowo – poznawcze

·         czytanie jako sposób zbliżenia się do modelowego wzorca osobowości, gdzie wzorce osobowe funkcjonują jako fikcjonalne modele postaci literackich

·         czytanie ludyczne – czytanie dla przyjemności.

Spadek czytelnictwa widoczny jest obecnie w przypadku czytania książek i dłuższych tekstów u osób zajmujących stanowiska kierownicze; lekarzy, prawników, osób z mniejszych miast i mniej wykształconych w dalszej kolejności. Zmienia się model zdobywania informacji (obecnie Internet i komputer).

W przypadku służby zdrowia i lekarzy – informacje podawane w formie tabelek, które opisują dane wyniki badań; konkretne odpowiedzi na konkretne pytania.

Współczesne bycie rodzicem – również widoczny zanik czytania. Rodzic wcale nie musi czytać, ponieważ wszystko dostępne jest online. To pesymistyczna wersja przyszłości. Czytanie jest nierozerwalnie związane z obowiązkiem edukacyjnym.

Czytelnictwo jako zjawisko społeczne i kulturowe – to obszar wieloznaczny i rozbudowany; jest formą uczestnictwa w kulturze.

·         Układ kulturalny (A. Kłoskowska)

o       układ 1  - stosunków i przekazu bezpośredniego

o       układ 2 – odbiorca nie jest sformalizowany, jesteśmy odbiorcami bezpośredniego przekazu książki i jej instytucji; tutaj znajduje się też upowszechnianie książki

o       układ 3 – ośrodki centralne przekazu pośredniego

Społeczne uwarunkowania czytelnictwa

·         wykształcenie

·         zawód

·         miejsce zamieszkania

·         dochód

·         cechy demograficzne

„Klasa czytająca”

·         czytelnictwo wspierane przez technologię (duże okna w budynkach, czas
w podróżach kolejowych, e-booki, pozytywna korelacja Internetu i czytania)

·         wykształcenie

·         status ekonomiczny

·         rasa

·         płeć

·         rodzina (wykształcenie rodziców)

Czytanie jest umiejętnością przekazywaną z pokolenia na pokolenie, dlatego pojawia się często jako zjawisko klasy czytającej. Jednym z ważniejszych nurtów zainteresowań Polaków w latach 70. XX wieku było poznawanie historii najnowszej; to bezpośredni wynik wcześniejszych przemian ustrojowych.

Czynniki kształtujące czytelnictwo (K.Wolss, 2006)

·         wartość i reforma edukacji (które lektury usunąć, a które zostawić)

·         zmiany demograficzne (starzenie się społeczeństwa - pojawiają się trudności
w związku z problemami ze wzrokiem; mniejszości narodowe)

·         zmiany ekonomiczne i kryzys

·         zatrudnienie i rozwarstwienie społeczne (20% klasy niższej, klasa średnia 78%, klasa wyższa 1,5% i najwyższa)

·         regionalizacja (stare problemy i nowe podziały)

·         nowe technologie

·         kultura (zacieranie granicy między produktami kultury wysokiej, (np. Sienkiewicz,
a więc coś, co łączyło kiedyś ludzi) a popkulturą (im większa różnorodność, tym trudniej jest budować kanon lektur wspólnych dla pewnego środowiska, a nie pokoleń)

Czytanie defensywne (E. Jabłońska – Stefanowicz, 2011)

·         czas lektury intensywnej (do polowy XVIII w.) – niewiele, wolno, wielokrotnie, na głos.

·         czas lektury ekstensywnej – zmiana proporcji między literaturą religijną i filozoficzną a beletrystyką na rzecz tej ostatniej – więcej dla przyjemności i rozrywki.

·         czytanie defensywne (dziś) – przeglądanie tekstów, korzystanie z informacji wstępnych, indeksów, streszczeń.

·         nie-czytanie – reakcja obronna, świadoma rezygnacja z pewnych tekstów, których nie jesteśmy w stanie przeczytać ze względu na ogrom innych książek.

7 sposobów czytania

·         potrzeba uczestnictwa w kulturze oficjalnej

·         literatura kształtująca punkt widzenia w życiu pewnych ludzi (liderzy, źródło inicjacji, postawa patriotyczna, społeczna)

·         samokształcenie, kształtowanie własnej osobowości (głównie młodzież)

·         dla rozrywki i przyjemności

·         przezwyciężanie jakichś przeżyć, szukanie współczucia

·         zaspokajanie czasu wolnego

·         spełnianie obowiązku edukacyjnego

Czytanie Polaków w XX w. (S. Siekierski) – próba odpowiedzi na pytanie, dlaczego ludzie czytają i jakie to przynosi skutki, zwłaszcza przy tekstach o różnej formie i tematyce. Przedstawiony jest w tym miejscu dwojaki punkt widzenia: potrzeba dostosowania się do norm uznawanych w środowisku i sprzeciwianiu się im.

Szlachta

·         literatura nobilitowała i sakralizowała przeszłość

·         akceptowany sposób...