Dedal - Świętokrzyski Magazyn Kulturalno-Artystyczny R05 (2008) №2 (17) - Kultura słowiańska.pdf - Historia i wierzenia Słowian - morefaya2006

W numerze:

REDAKCJA redakcja REDAKCJA

Powrót do korzeni................................................................................................4

FORUM forum FORUM

Kultura słowiańska............................................................................................5-6

FELIETON felieton FELIETON

Moda na samych swoich.....................................................................................7

LITERATURA literatura LITERATURA

Zaśpiew pogańskiej duszy..............................................................................8-12

Pierwsze wieki Kielc...........................................................................................13

HISTORIA historia HISTORIA

Spuścizna europejskich Słowian..................................................................14-17

Kieleczczyzna na tle słowiańszczyzny................................................................18

Ślady kultury słowiańskiej............................................................................19-24

Rozmowa z Czesławem Hadamikiem..........................................................25-26

OBYCZAJE obyczaje OBYCZAJE

Słowiańska mitologia i demonologia...........................................................27-30

Zwyczaje pogańskie na ziemiach polskich..................................................31-32

Słowiańskie obyczaje....................................................................................32-34

PLASTYKA plastyka PLASTYKA

Stach z Warty................................................................................................35-40

VARIA varia VARIA

Piękni Słowianie............................................................................................41-42

Świętokrzyski Magazyn Kulturalno-Artystyczny „DEDAL” , ul. Zbożowa 4, 25-416 Kielce, tel. 041/ 344 38 77, http://www.dedal.info.pl,

e-mail: redakcja@dedal.info.pl; Redaktor Naczelny: Tomasz Kosiński, e-mail: tomasz@kosinski.pl; Zastępca Redaktora Naczelnego:

Aneta Lech, e-mail: aneta@dedal.info.pl; Sekretarz Redakcji: Agnieszka Kosińska; DTP: Anna Niziołek; Projekt winiety: Renata

Tarapata; Wydawca: Mediateka, tel./fax 041/ 344 63 79, tel. 344 63 80, e-mail: poczta@mediateka.com.pl, www.mediateka.com.pl

Na okładce: „Świętowit”, rys. Roman Jugo Okładka tył: „Slavia ” Festiwal, fot. T. Kosiński Projekt okładki: Renata Tarapata

ISSN 1732-6478; Nakład: 1000 egz.

Redakcja nie zwraca materiałów nie zamówionych, zastrzega sobie prawo do redagowania nadesłanych tekstów,

nie odpowiada za treść zamieszczanych reklam i ogłoszeń

Zrealizowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z programu „Promocja czytelnictwa”.

REDAKCJA redakcja REDAKCJA

Powrót

do korzeni

Mamy XXI wiek. Rozwój nowocze-

snych technologii, wirtualnej rzeczywistości,

Second Life, powszechna informatyzacja.

Jednocześnie można zauważyć w Euro-

pie renesans kultury dawnych przodków.

W Skandynawii, już od wielu lat rozkwita

kultura wikingów, popularna także w Pol-

sce, zwłaszcza na Wybrzeżu. W naszym

kraju następuje wyraźny powrót do ko-

rzeni. Coraz popularniejsze są Wianki,

chociażby te w Krakowie czy Gdańsku

organizowane w najkrótszą noc w roku.

stycznym logiem województwa, a hasłem pro-

mocyjnym Świętokrzyskie Miejsce Mocy .

Witamy zatem „W krainie Mocnych wrażeń”.

Od pięciu lat Agencja Reklamowo-Wy-

dawnicza „Mediateka”, wydawca „Dedala”

organizuje cykl imprez w okresie Nocy Świę-

tojańskiej pt. Świętokrzyskie Dni Kupały .

Program ten został wyróżniony prestiżowym

Certyfikatem Polskiej Organizacji Turystycz-

nej dla markowego produktu turystycznego

regionu świętokrzyskiego obok m.in. Dyma-

rek, Krainy Legend Świętokrzyskich i Krze-

mionek Opatowskich. W tym roku w ramach

programu odbył się też po raz pierwszy

Festiwal Kultury Słowiańskiej „SLAVIA” ,

na terenie Bazy Zbożowej w Kielcach, gdzie

powstały także jedyne w regionie Kamienne

Kręgi. W wielu miejscowościach regionu od-

były się imprezy świętojańskie.

Nasz region, jakże bogaty w miejsca

i legendy związane z kulturą słowiańską, ma-

gią i tradycją dawnych Słowian, do tej pory

nie do końca wykorzystywał swoje atuty

z tego zakresu. Gołoborze, sabaty czarownic,

Jaskinia Piekło czy diabelskie kamienie koja-

rzono z pogaństwem i zapewne z tego po-

wodu nie były oficjalnie uznawane za walory

regionu godne promowania. W globalnej

kulturze, wręcz przeciwnie. Zainteresowa-

nie magią, tajemnicą, dawnymi wierzeniami

i kulturą dostrzeżono nawet w Hollywood,

gdzie powstały ekranizacje takich popular-

nych książek jak „Władca Pierścieni” czy

„Harry Potter”. U nas powstały ostatnio, co

prawda, „Wiedźmin” i ekranizacja „Starej Ba-

śni”, ale na tym jakby koniec.

Jak widać kultura słowiańska wraca

do łask. I dobrze. Bo czymże jest człowiek

bez korzeni? Wszak wszyscy jesteśmy Sło-

wianami.

Na szczęście województwo święto-

krzyskie opracowało nową strategię rozwoju

turystyki. Kolorowa Baba Jaga została tury-

FORUM forum FORUM

Kultura słowiańska

Zbigniew Kowalski – twór-

ca i opiekun Klubu Histo-

rycznego „Hird” z bazą

w I LO im. S. Żeromskiego

w Kielcach i Belnie

Ważna jest także nazwa „Lędzianie” – nie tylko dla naszego

regionu (jesteśmy na pograniczu występowania plemion

Wiślan – Busko, tereny na południe od Kielc) i Lędzian,

(a wały kultowe na św. Krzyżu to jest robota Lędzian). Cie-

kawe jest też to, że jest jeden naród w Europie – w dodatku

genetycznie z nami dzisiejszymi Polakami związany, który

Polski nie nazywa inaczej, jak Lędzianie. To Węgrzy (Lędziel

w ich języku to Polak). Węgrzy do dziś nie potrafią się do-

liczyć jednego plemienia. Jedno z nich – północne – szło

przy ataku na Europę północną jej częścią i słuch wszelki

o tym plemieniu zaginął. Ale powstało pytanie: czy zostali

pobici i zabici, czy pobici i wchłonięci jako niewolnicy? Być

może osiedlili się w Małopolsce? Co na to wskazuje? Fakt, że

w okolicach Krakowa, a nawet całej Małopolski występuje

wiele wiosek o nazwach, m.in. Węgry, Węgrzce, Węgrzyn,

Węgrzynów, a poza tym podkrakowska miejscowość Bibice

ma nazwę raczej pochodzącą z języka węgierskiego („bibic”

znaczy „czajka”). Może warto szukać historycznie śladów

węgierskiego plemienia, które być może wytyczyło jakąś

wielką bitwę plemionom polskim zamieszkałym na tym tere-

nie, zostało pobite, po bitwie wzięte do niewoli, potem być

uwolnione i osiadłe. Co do wspólnych genów, to Węgrzy

i Polacy gdzieś wcześniej nad Morzem Czarnym przebywali

przez pewien okres czasu, i tam być może miało miejsce

wspomniane zbratanie?

U początku państwa polskiego, a przede wszystkim

w okresie przesunięcia się plemion Zachodnich Słowian

około IV – V w. ne, istniało potężne państwo Sarmatów (od

Włoch, poprzez Austrię, środkowe Czechy – do naszej gra-

nicy). To plemię koczownicze, stanowiło podstawę konnicy

Imperium Rzymskiego w końcowych wiekach jego istnienia.

I w pewnym momencie, państwo to się rozmywa w historii,

gdzieś znika, choć sarmacka jazda jest opisywana w kilku

zbrojnych akcjach najazdowych Słowian. Co wtedy stało

się? Czy Słowianie wynajęli Sarmatów, czy też sarmacka

starszyzna i politycy połączyli się z nimi i nastąpiła taka sama

slawizacja jak w przypadku bułgarskich Turków?

Co do ważnych elementów kultury słowiańskiej,

był nim motyw swastyki. Choć dzisiaj trudno – z racji do-

świadczeń II wojny światowej – go propagować, to warto

przypomnieć, że był on symbolem braterstwa – przedsta-

wiał złączone, trzymające się za ręce cztery panny. Jego

nazwa też dziś brzmi wcale nie obco: „swarzyca”, „swaróg”.

Czyż to nie źródłosłów chociażby Swarzędza?

Dziś mamy pokrywające się z wierzeniami słowiań-

skimi, prasłowiańskimi, pogańskimi pola mocy. Klasztor na

Św. Krzyżu został wybudowany przecież na miejscu świąty-

ni pogańskiej. Świadczy o tym meldunek carskiego oficera,

w którym przyznaje, że budując więzienie oraz kamieniołom

natrafiono na dwa wielkie bałwany – jak się wtedy mawiało

(jednym z nich był posąg bóstwa Peruna), które pop kazał

spalić jako element pogański. Z kolei na Górze Perzowej

– w tym samym ciągu Gór Świętokrzyskich, na samym koń-

cu czerwonego szlaku w kierunku północno-zachodnim był

ołtarz ofiarny. Wynika z tego, że Góry Świętokrzyskie stano-

wiły między IV-V a IX w. ne jeden wielki kompleks świątyn-

ny, gdzie nie tylko oddawano cześć, ale też składano ofiary

z ludzi. Z kolei jeśli poważnie potraktujemy legendy doty-

Nasz Klub Historyczny

odtwarza okres wczesno-

piastowski, kiedy to w dru-

żynach Mieszka I i Bolesława

Chrobrego byli najemnicy

skandynawscy. Poznajemy

zarówno kulturę materialną,

jak i historię – czyli nakła-

danie się dwóch potężnych

ekspansji – ogólnoeuropej-

skiej Skandynawów trwającej 300 lat oraz zachodnio-eu-

ropejskiej plemion słowiańskich a więc także protopolaków

po rozgromieniu przez Hunów plemion gockich. Słowianie

bowiem udali się w kierunku zachodu i centrum Europy,

gdzie ziemie zostały opuszczone przez ludy germańskie,

które właśnie wybrały się na wędrówkę ekspansyjną dalej

na zachód – ku resztkom Imperium Rzymskiego, w celu

nawet zdobycia Afryki. Nasze zainteresowania kończymy

natomiast na wieku XI, kiedy to zaczyna się okres wypraw

krzyżowych.

Wracając do wątku pierwszego, bardzo ważnym

elementem okresu wczesnopiastowskiego – co w literatu-

rze historycznej jest podkreślane – jest to, że nie ma wtedy

polityki państwowej tylko dynastyczna. Piastowie są bardzo

konsekwentni w lojalności względem dynastii wywodzą-

cych się ze Skandynawii, bo zobaczmy że Bolesław Szczo-

dry zwany później Śmiałym pomaga księciu kijowskiemu,

a Ruś Kijowska to nic innego jak Ruś Warewska Ruryków

czyli państwo, które powstało dzięki dynastii sprowadzonej

ze Szwecji.

Pierwsze państwa europejskie szybko się slawizu-

ją. Na południe od Polski – Państwo Samona oraz Państwo

Wielkomorawskie, a nawet założone przez Turków – Pań-

stwo Bułgarskie – do tego stopnia, że w pewnym momencie

Bałkany są uważane za centrum Słowiańszczyzny w Euro-

pie. Świadczą o tym choćby dziejopisy Bizancjum.

Słowianie jako potężna masa plemion pojawili się

w Europie koło III – IV w. ne, a więc w zasadzie przed chwilą.

Wcześniej też żyli, ale byli raczej obiektem polowania, „czar-

noskórymi” owych czasów. Nie mieli państwa, nie dyspono-

wali siłą zbrojną, uprawiali sobie ziemię, mieszkali w lasach

i właściwie wszędzie było ich pełno.

Co do plemion dzisiejszej Polski, a więc z terenu

między Bałtykiem a Karpatami i między Odrą a Bugiem, to

zgodnie z legendą jesteśmy potomkami Lecha. Część na-

ukowców twierdzi natomiast, że w zawołaniach ugrofińskich

spotykano okrzyk , lachi lachi”, co miało ponoć oznaczać

„do mnie, do boju”. Może to być przecież ślad funkcjono-

wania jakiejś nacji, która przejęła kontrolę nad Słowianami

z dorzecza Odry i te okrzyki bojowe słyszane tam zostały

przeniesione na resztę plemion prapolskich.

czące Tumlina, to jest prawdopodobne, że Góra Zamkowa

żadnym zamkiem nie była, tylko górą otoczoną kamieniami

kultowymi za którymi łatwo się było schować i bronić od

najeźdźcy.

Jak mówi źródło Kolebka Siemowita należy cał-

kowicie poważnie przyjąć do wiadomości tezę, że Polanie

powstali w wyniku wewnętrznego najazdu: Słowian na

Słowian. Na terenach najstarszych polskich warowni znale-

ziono pochówki, które wyraźnie odcinają się swoją budową

ciała od otaczającej ludności. Były to osoby wyższe o arche-

typie budowy kości zachodnim ale z cechami słowiańskimi.

Co to może oznaczać? Że plemiona zachodnie – połabskie

pod naporem Karola Wielkiego cofając się zawędrowały

wtórnie na tereny, z których wiele pokoleń temu (jakieś sto,

dwieście lat) wywędrowały. I właśnie te grupy zbudowały

Gniezno. O tym świadczy fakt, że pod fundamentami miasta

znaleziono ścięte drzewa, a wiadomym jest fakt, że na litym

lesie układano konstrukcje drewniane wałów i budowano

potężny gród, który potem oddziaływał i promieniował na

całą okolicę trzymając dużą załogę i jednocząc plemiona

oddalone. Czy może dzięki zagrożeniu Karola Wielkiego

plemiona bazujące w opolach były skłonne współpracować

i tworzyć jedno dzieło. To prowadzi do pytania co znaczy

tożsamość?

Myślę, że my Polacy musimy mieć świadomość

tego, że przez cały wiek walczyliśmy z rosyjskim ruchem

panslawistycznym. Chciano na siłę wtłoczyć Polaków do

wielkiej rodziny słowiańskiej pod berłem cara Rosji. Czy za-

tem wszyscy Polacy będą radośnie i bez krytyki przyjmować

tylko i wyłącznie promowanie słowiańszczyzny? Myślę, że

nie. Należy według mnie liczyć się z tym, że promowanie sa-

mej słowiańszczyzny dla części Polaków będzie synonimem

rozmycia polskości. Z drugiej strony, co to znaczy polskość?

Też staramy się jako Klub Historyczny na to odpowiedzieć.

Mamy dwie grupy – jedna odtwarza wczesne średniowiecze

– ten okres tworzenia państwa polskiego, druga odtwarza

tradycje żołnierzy z 1939 r. – 4. Pułku Piechoty Legionów.

Wracając do Słowiańszczyzny, propagujemy wiedzę, że

znajdując się u zbiegu wielu kultur, musiała dać sobie radę

z wielokulturowością. Była na tyle mocną, że slawizowała

nawet najbardziej odmienne plemiona, a dodatki innych

kultur tylko wzbogaciły ją i wzmocniły.

ty dawnej kultury „żyją” nadal, choć funkcjonują w stanie

„uśpionym”. Innymi słowy mówiąc, po głębszym zastano-

wieniu potrafimy wyłapać z życia codziennego wiele przy-

kładów, których tak na co dzień byśmy nie dostrzegli. Tak

sprawa się ma m.in. z nazewnictwem miejscowości, imion,

elementami obrzędowości, niektórymi aspektami religii.

Co do nazw własnych wsi i miasteczek, to w na-

szym regionie mamy m.in. Strzegło – miejscowość w XIII w.

liczącą około 300 mieszkańców, a dziś trzy chałupy, Świę-

tomarz koło Tarczka. Słowiańskość jest widoczna również

w takich imionach, jak np. Ziemowit, Świętosław, Święto-

pełk. A czyż topienie Marzanny i Noc Świętojańska w czas

przesilenia nie są echem dawnych czasów? Jeśli chodzi

o religię, to chrześcijaństwo na naszym terenie przejęło

z dawnych wierzeń chociażby znak krzyża – znak mocy od-

żegnujący zło oraz dogmat Trójcy Świętej zamiast słowiań-

skiej trójcy bóstw – Śwista, Pośwista i Pogody. O czczeniu

ich świadczą świętokrzyskie wały kultowe na Łyścu oraz krę-

gi kultowe na Górze Dobrzeszowskiej, święty gaj – miejsce

czczenia Świętowita, wały ziemne z miejscem kultu bogini

Makoszy na Górze Zamczysko koło Widełek oraz wały ota-

czające szczyt na Górze Grodowej w Tumlinie.

Wanda Nowik-Pala – poetka

Jak podają źródła historyczne,

my, Słowianie, dopiero od VI w. n.e.

zaczęliśmy w pełni uczestniczyć

w historii Europy, ale nie musimy

się wstydzić miejsca, które aktualnie

zajmujemy zarówno pod względem

obszaru, jak i wkładu wniesionego

w rozwój jej kultury.

Kultura słowiańska to całokształt

materialnego i duchowego dorobku milionów Rosjan,

Ukraińców, Białorusinów, Polaków, Czechów, Słowaków,

Serbów, Chorwatów, Słoweńców, Macedończyków i Buł-

garów, nie wspominając już wymarłych plemion łużyckich

i połabskich. Czym np. byłaby literatura bez Dostojewskiego

i Kafki, muzyka bez Chopina, teatr bez Grotowskiego, balet

bez Pawłowej i Niżyńskiego, a sztuka sakralna bez ikon? O ile

uboższe byłyby też obchody chrześcijańskich świąt, gdyby

nie włączono w nie niektórych starosłowiańskich zwyczajów

i obrzędów.

Nie zdajemy sobie sprawy, ile zawdzięczamy rze-

szom najczęściej bezimiennych twórców ludowych, których

wyobraźnia, wrodzone poczucie piękna, zdolności i praco-

witość sprawiły, że nieomal w każdej dziedzinie naszego

życia możemy się natknąć na ślady ich istnienia. Ocalmy

to dziedzictwo. Uczmy młodzież garncarstwa, tkania na kro-

snach, haftowania, koronkarstwa, szycia strojów ludowych,

kowalstwa artystycznego i rzeźbienia świątków. Pomóżmy

przetrwać ludowym zespołom tanecznym i muzycznym,

w których na ogół występują matki, bo dzieci wolą spę-

dzać czas w dyskotekach. Nie skazujmy na śmierć imprez

w rodzaju dymarek świętokrzyskich. Pokazujmy światu swą

odrębność kulturową. Popierajmy się, zamiast zwalczać.

Wyrośliśmy przecież ze wspólnego pnia. Jeszcze we wcze-

snym średniowieczu mówiliśmy wspólnym językiem lingua

slavica , bo języki narodowe zaczęły się rozwijać dopiero po

powstaniu pierwszych państw słowiańskich. Nie ograbiajmy

samych siebie z bogactwa naszej kultury. Bądźmy dumni

z tego kim jesteśmy.

Mieczysław Olech, Grażyna Dziółko, Lech Segiet

– przewodnicy terenowi po województwie świętokrzy-

skim

Oprac. A. Lech

Powszechnie wydaje się, że dziś nie ma w kulturze

polskiej dziedzictwa słowiańskiego. A tak nie jest. Naokoło

mamy wiele przykładów świadczących o tym, że elemen-

FELIETON felieton FELIETON

Kultura słowiańska

– moda na samych swoich

Zbigniew Czyż

„Lecz dajmy pokój rozpamiętywaniu dziejów ludzi,

których wspomnienie zaginęło w niepamięci wieków

i których skaziły błędy bałwochwalstwa,

a wspomniawszy ich tylko pokrótce,

przejdźmy do głoszenia spraw,

które utrwaliła wierna pamięć”.

Gall Anonim

„Cronicae et gesta ducum sive

principum Polonorum”

I w tym cały problem, że trudno coś jednoznacznie

powiedzieć dziś o pochodzeniu najliczniejszego z ludów

indoeuropejskich. Kiedy wyodrębnili się z tej wielkiej rodzi-

ny? Skąd pochodzi termin „Słowianie” („ludzie swoi”?)? Od

„słowa”, czy od “slovy” – bagna? Jakiś Jožin z bažin naszym

praprzodkiem ? Może się to wydawać komiczne w zestawie-

niu z faktem, że ci „ludzie z bagien” (jeśli przyjmiemy tą

wersję), w okresie swojej największej potęgi docierali ze

swymi wyprawami wojennymi do wysp Morza Egejskiego

i dotrzymywali pola wojskom cesarza bizantyjskiego Justy-

niana Wielkiego! Nie byli to zatem tylko poczciwi oracze

zajadający kaszę przy ławie i wołający: Niech kasza namo-

ka! , ale i wojownicy dający się we znaki wszystkim swoim

sąsiadom.

Na szczęście dziś w Polsce powstaje wiele drużyn,

bractw, stowarzyszeń stawiających sobie za cel odkrywanie

bądź odtwarzanie dorobku materialnego i kulturowego

plemion słowiańskich. Poczynając od strojów, narzędzi co-

dziennych i rynsztunku wojów na rekonstrukcji całych osad,

kończąc.

adoptowanych przez Kościół katolicki – 24 grudnia (Godowe

Święto – śmierć Starego Słońca, narodziny (odrodzenie) no-

wego), lub „Dziady” (święta ku czci zmarłych przodków). Co

prawda obyczaj goszczenia jadłem i napitkiem dusz naszych

przodków przetrwał dziś raczej wśród Słowian wschodnich,

ale stawiane przodkom na grobach znicze też odnajdzie-

my w tradycjach słowiańskich (chociaż ogień miał raczej

uniemożliwić kontakt zmarłych z żywymi i powstrzymać

upiory – dusze samobójców). Nawet tak oczywisty zwyczaj

pogrzebowy jak wynoszenie zmarłego nogami do przodu,

miał uniemożliwić zapamiętanie drogi do domu, a zatem

zabezpieczał przed niechcianym powrotem przodka z za-

światów. Tu widać zmysł praktyczny Słowian (karmili swych

przodków w czasie „Dziadów”, ale obcować z nimi na co

dzień nie chcieli).

Ile w nas pozostało z dawnych Sieciechów, Mojmi-

rów, Borzymirów, Dobronieg, Cirzpisław? Pomimo „nastu”

wieków chrześcijaństwa przystrajamy jemiołą domy dla

ochrony przed złymi mocami, przygotowujemy 12 potraw

na wieczerzę wigilijną (niegdyś jako podziękowanie bó-

stwom za dary 12 miesięcy), a jednym z popularnych po-

wiedzeń jest „Panu Bogu świeczkę, i diabłu ogarek” zupełnie

tak jak u Słowian – podczas kąpieli nie zawadziło wrzucić do

wody węgielek dla odstraszenia złych mocy. A ile kościołów

(zborów, cerkwi) wybudowano w Swarzędzu (Swaróg), Kło-

bucku (Kłobuk), meklemburskim Wolgast (Wołos), w Biesz-

czadach (Bies)?, czy bliżej na Łysej Górze gdzie – Na [...]

szczycie znajdować się miała bożnica w bałwochwalstwie

żyjących Słowian, gdzie bożkom Lelum i Polelum ofiary czy-

niono i podług innych czczono tu bożyszcza: Świst, Poświst,

Pogoda .

Ciekawym zjawiskiem ostatnich lat okazało się od-

rodzenie ruchu tzw. „neopogan” w Polsce nazywających się

„rodzimowiercami słowiańskimi”. Sięgające swoimi korze-

niami co najmniej kilkadziesiąt lat wstecz (dwudziestolecie

międzywojenne) odwołuje się do wiary rodzimej po okresie

wieków średnich całkowicie zdominowanej przez chrze-

ścijaństwo. Rodzimowierstwo zazwyczaj określa się jako

politeizm, panteizm (czasem panenteizm) lub henoteizm.

Wyznawcy Swaroga, Swarożyca, Perkuna, Welesa, Rgieła,

Światowida, Mokosza i in. bóstw słowiańskich wyznają

Boga / Bogów / Boginie, najbliższych swojemu pojmowaniu

i rozumieniu, lub tych którym w danej chwili powierzają

swój los. W religii słowiańskiej zawsze przeszłość była tak

samo ważna jak teraźniejszość i przyszłość stąd wielkie po-

szanowanie dla tradycji i kultury wspólnoty.

Pomimo, że od X wieku decyzją Mieszka I Polska

przyjęła chrzest, wiele świąt czy obrzędów z dawnej wiary

pogańskiej pozostało w naszej tradycji – 21 marca (Jare

Gody) i pożegnanie Śmiercichy (Marzanny), 23-24 czerwca

– Noc Kupały, czyli Święto Kresu (krzesania ognia) – Święto

ognia, wody, życia i miłości i początek lata, lub zostało za-

Dzisiaj nauka, z genetyką włącznie i rosnące rzesze

pasjonatów-amatorów pozwalają nam odkryć coraz więcej

o naszych początkach. Pielgrzym Gall Anonim chyba trochę

pobłądził, wspomnienie nie całkiem zaginęło. Korzenie

(świat umarłych) – mitycznego, słowiańskiego drzewa życia

– ciągle podtrzymują mocno zmieniony przez wieki – pień

(świat żywych), a tylko w koronie drzewa (świat bogów)

wiedzą jak będzie dalej.

„I niechże !” (wspomnienie trwa).

Zbigniew Czyż

Dedal - Świętokrzyski Magazyn Kulturalno-Artystyczny R05 (2008) №2 (17) - Kultura słowiańska.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: