MIESIĄCZKA. zjawisko występujące okresowo u kobiet polegające na wydalaniu z dróg rodnych krwi, śluzu oraz fragmentów złuszczonej błony śluzowej macicy i pochwy. Miesiączka występuje średnio co 26–29 dni, trwa najczęściej 3–5 dni, jest pierwszym etapem cyklu miesiączkowego, w którym rozróżnia się fazy: pęcherzykową i lutealną. Faza pęcherzykowa następuje bezpośrednio po miesiączce i charakteryzuje się wzrostem i rozwojem pęcherzyka Graafa dochodzi do odnowy (proliferacji) błony śluzowej macicy pod wpływem hormonu pęcherzykowego wydzielanego przez przedni płat przysadki; pod koniec fazy pęcherzykowej pęcherzyk Graafa pęka i uwolnione z niego jajo dostaje się do jajowodu; proces ten zw. jajeczkowaniem zachodzi w połowie cyklu miesiączkowego pod wpływem hormonu przysadki lutropiny; pęcherzyk Graafa zamienia się w ciałko żołte wydzielające estrogeny i progesteron, powodujący wzmożone wydzielanie gruczołów błony śluzowej w drugiej, lutealnej fazie cyklu miesiączkowego. Ciałko żółte utrzymuje się 10–12 dni i zanika — jeśli nie dojdzie do zagnieżdżenia się zapłodnionego jaja w błonie śluzowej macicy; obniżenie wydzielania hormonów przez jajnik powoduje zwyrodnienie błony i krwawienie miesiączkowe; w przypadku zapłodnienia jaja i jego zagnieżdżenia, ciałko żółte nie znika, lecz przekształca się w ciałko żółte ciążowe. Cykl miesiączkowy charakteryzuje się pewną regularnością zmian temperatury ciała, która jest najniższa w fazie pęcherzykowej, wzrasta w okresie jajeczkowania i obniża się przed miesiączką
PRZYSADKA, gruczoł dokrewny położony w czaszce u podstawy mózgu; wydziela liczne hormony, m.in. regulujące przemianę materii, czynność wielu innych gruczołów dokrewnych, wzrost (hormony); leży w zagłębieniu kości klinowej — siodełku tur.; połączona z mózgiem tzw. lejkiem, ma kształt elipsoidalny, masę ok. 0,5 g; zbud. z 3 płatów, z których każdy produkuje swoiste hormony; płaty przedni i środk., czyli pośredni (najsłabiej rozwinięty), mają budowę gruczołową, tylny tworzy tkanka nerwowa; hormony uwalniane z tego płata są w rzeczywistości wytwarzane w podwzgórzu, a tu jedynie magazynowane. Zaburzenia wydzielnicze przysadki są najczęściej związane z obecnością gruczolaków przysadki; nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu powoduje akromegalię; i gigantyzm, nadmiar adrenokortykotropiny Cushinga zespół, nadmiar prolaktyny — mlekotok i brak miesiączki; do zmian wstecznych w przysadce mogą też prowadzić procesy zapalne, urazy
TARCZYCA, gruczoł tarczowy, gruczoł dokrewny, wydzielający hormony: tyroksynę, trójjodotyroninę i kalcytoninę, które mają duże znaczenie w regulowaniu przemiany materii; składa się z 2 płatów, połączonych pasmem tkanki gruczołowej, tzw. cieśnią, leżących symetrycznie po bokach szyi; czynność tarczycy jest regulowana przez podwzgórze mózgu oraz hormon tyreotropowy przedniego płata przysadki. Na tylnej powierzchni płatów tarczycy leżą przytarczowe gruczoły.
PRZYTARCZOWE GRUCZOŁY, gruczoły przytarczyczne, gruczoły tarczkowe, przytarczyce, gruczoły dokrewne wydzielające hormon (parathormon), który reguluje przemianę wapniową i fosforową w organizmie; mają postać drobnych, owalnych ziarenek (2 pary) przylegających do tarczycy; w rozwoju filogenet.
NADNERCZE, gruczoł nadnerczowy, gruczoł dokrewny; małe, żółtawe ciało na górnym biegunie każdej nerki; składa się z 2 części, różnych pod względem budowy, pochodzenia i funkcji; zewn., jaśniejsza substancja korowa wytwarza kortykosterydy, a substancja rdzenna adrenalinę i noradrenalinę; hormony te regulują m.in. gospodarkę wodną i miner. organizmu oraz przemianę cukrów, białek i tłuszczów; Choroby nadnercza: niedoczynność kory nadnercza Addisona choroba; nadczynność kory nadnercza Cushinga zespół; nadczynność rdzenia nadnercza wskutek gruczolaka chromochłonnego daje napadowe nadciśnienie tętnicze;
TRZUSTKA, którego przewody (1–3) uchodzą do początkowego odcinka jelita (dwunastnicy); wytwarza sok trzustkowy powodujący rozkład białek; rozproszone w t. wyspy trzustkowe pełnią funkcję gruczołu dokrewnego.
SZYSZYNKA, związany z międzymózgowiem niewielki gruczoł dokrewny, wydzielający hormon — melatoninę; wywiera hamujący wpływ na wydzielanie hormonów gonadotropowych, zapobiegając przedwczesnemu dojrzewaniu płciowemu; melatonina powoduje skurcz melanoforów (komórek barwnikowych) i w następstwie rozjaśnienie skóry (działanie antagonistyczne do melanotropiny); stwierdzono, że czynność wydzielnicza szyszynki przebiega zgodnie z dobowym rytmem zmian oświetlenia i być może wpływa na rytmiczność różnych funkcji fizjologicznych.
GRASICA, dwupłatowy narządlimfatyczny, zlokalizowany w śródpiersiu, za mostkiem, decydujący o sprawności układu odpornościowego organizmu; warunkuje dojrzewanie czynnościowe limfocytówT; po osiągnięciu dojrzałości płciowej uwstecznia się.
HORMONY GRASICY, rodzina hormonalnie czynnych polipeptydów wyizolowanych z komórek nabłonkowych grasicy, wpływających na proces wewnątrz- i pozagrasiczego dojrzewania limfocytów T; wykazano także wpływ hormony grasicy na neurohormonalną oś podwzgórze–przysadka–obwodowe narządy wydzielania wewn. (w tym: tarczyca, gonady i nadnercza); do najlepiej poznanych czynnościowo i zdefiniowanych strukturalnie hormony grasicy należy grupa tymozyn (tymozyna alfa 1, alfa 7, beta 4, protymozyna alfa 1), tymopoetyna oraz surowiczy czynnik grasiczy (FTS-thymulin);
TESTOSTERON,
męski hormon płciowy, należy do androgenów czyli męskie, steroidowe hormony płciowe: testosteron, androsteron, androstendion; warunkują rozwój i czynności męskich narządów rozrodczych oraz powstawanie drugorzędowych cech płciowych (np. typ budowy ciała, zarost), wpływają też na ogólną przemianę materii, wzmagają biosyntezę białek. testosteron syntetyczny jest stosowany w leczeniu zaburzeń dojrzewania i w niedorozwoju narządów płciowych mężczyzn oraz niektórych chorób kobiet.
Odpowiedzialny za wtórne cechy płciowe mężczyzn i poped płciowy, efekterm niedoboru jest brak owłosienia na twarzy, zaburzenia popedu płciowego, płodności, kobieca sylwetka, jest to hormon dokrewny gonad wytwarzanych w jądrach
Aguuul6