socjologia 3 sem żak.docx

Stres to ogólny termin opisujący fizjologiczną i psychologiczną reakcję na bodziec wyprowadzający organizm ze stanu równowagi. Bodziec tego typu określany jest mianem stresora. Stresory zaburzają naszą równowagę, czyli stan homeostazy. Innymi słowy, stres pojawia się zawsze, gdy w życiu człowieka następują zmiany, do których musi się on przystosować.             
              Obecnie pojęcie stresu należy do kluczowych pojęć współczesnej psychologii. Wielkiej popularności tej problematyki towarzyszy równie duża różnorodność znaczeń przypisywanych pojęciu stresu. Najogólniej klasyfikując, można wyróżnić trzy główne grupy definicji stresu, z których każda akcentuje inny aspekt tego pojęcia, ujmując je jako:

Ø   Stres jako reakcja: Stres to dynamiczna reakcja adaptacyjna. To reakcja biologiczna,
u podłoża której stoją mechanizmy fizjologiczne. Wynika ona z różnicy pomiędzy naszymi możliwościami a wymogami sytuacji. Aby przywrócić stan równowagi organizmu jesteśmy zmuszeni do podjęcia zachowań zaradczych. Stres mobilizuje nas, by podjąć działania, które pozwolą na poradzenie sobie z problemem i przywrócą stan równowagi
i spokoju.

Ø   Stres jako bodzie: Stres wywołuje każda zmiana w otoczeniu fizycznym i środowisku społecznym człowieka, wymagająca jego reakcji i adaptacji do zmieniających się warunków. Nieważne czy w naszym życiu i otoczeniu zmienia się coś na lepsze czy na gorsze, ważne, że się zmienia, więc musimy poświęcić nieco energii na dostosowanie się do tej zmiany.

Ø   Stres jako proces, relacja pomiędzy otoczeniem i jednostką: Stres to określona relacja między osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi.  Stres to transakcja, w której otoczenie wpływa na osobę, a osoba wpływa na otoczenie. Ponadto  osoba i  kontekst sytuacyjny stanowią całość, która nie jest prostą sumą części. Autor koncepcji podkreśla znaczenie wzajemnych oddziaływań w tym układzie, wprowadzając termin transakcja, podkreślając, że transakcja z otoczeniem podlega ocenie poznawczej podmiotu, mającej charakter ciągłego procesu. Z tej perspektywy relacja może być oceniana jako nie mająca znaczenia, sprzyjająco-pozytywna albo stresująca.

Typowymi czynnikami wywołującymi stan stresu są:

Ø    zagrożenia fizyczne – groźba utraty życia lub zdrowia (własnego lub cudzego);

Ø    zagrożenia społeczne – groźba kompromitacji, utraty szacunku, pozycji, statusu, publiczna krytyka, relacje z innymi ludźmi, sytuacja zawodowa, groźba utraty pracy, straty finansowe, presja czasu przy wykonywanych zadaniach służbowych;

Ø    styl życia – dbałość o regularną aktywność fizyczną, prawidłowe odżywianie się, wystarczającą ilość snu, relaksu;

Ø    sposób myślenia – postawa wobec siebie i innych, nastawienie do życia, do zmieniających się warunków otoczenia, pracy, interpretowanie rzeczywistości;

Ø    stan deprywacji – niezaspokojenia podstawowych potrzeb jednostki (bezpieczeństwa
i stabilizacji, przyjaźni, wsparcia, szacunku);

Ø    zakłócenia realizacji osobistych celów jednostki – przeszkody, utrudnienia pojawiające się na drodze do realizacji celu;

Ø    sytuacje frustrujące - np.: konflikt między jednostkami, jednostką a grupą społeczną, pomiędzy grupami ;

Ø    środowisko/otoczenie, w którym funkcjonujemy np. pogoda, dźwięki, zanieczyszczenie, pory roku.

Oprócz stresu doraźnego, pojawiającego się w odpowiedzi na pojedynczą sytuację, wyróżnia się stres długotrwały, wywołany takimi czynnikami, jak przewlekła choroba, wymagania roli zawodowej (np. roli żołnierza w czasie wojny), czy załamanie się kariery życiowej. Każda sytuacja stresowa stawia przed jednostką określone wymagania, którym aby  sprostać, zarówno w organizmie człowieka, jak i w jego funkcjonowaniu psychicznym zachodzą istotne zmiany. W stanie stresu pojawia się: *wzmożone napięcie emocjonalne oraz *pewne względnie stałe, niespecyficzne zmiany w zakresie czynności poznawczych, organizacji i sprawności działania, które zależą od stopnia natężenia i czasu trwania stresu.
W pierwszym okresie (faza mobilizacji), Organizm reaguje na działanie stresora (szkodliwego czynnika). Osoba się mobilizuje i stara się wykorzystać najlepiej potencjał i możliwości, które posiada. Występuję zmiany biochemiczne – wzrasta temperatura, ciśnienie, adrenalina
i emocje oraz lepiej funkcjonują procesy poznawcze, jak uwaga, czy pamięć, co sprzyja pozytywnie podejmowanym przez osobę działaniom, gdyż są one wtedy bardziej efektywne. Następnie, Osoba przyzwyczaja się, adaptuje do sytuacji stresowej, jeśli trwa ona dłużej. Organizm się uodparnia na stresor, emocje opadają, a procesy poznawcze
i fizjologiczne wracają do normy. By poradzić sobie z trudną sytuacją osoba koncentruje się na problemie i jego rozwiązaniu. Etap ten nazywany jest fazą adaptacji. Ostatni krok, to stadium wyczerpania, destrukcji. Jeśli sytuacja stresowa nadal trwa, negatywny czynnik nadal oddziałuje na osobę, a towarzyszą temu rosnące wciąż emocje i frustracja, osoba osiąga punkt, w którym traci wytworzoną w poprzedniej fazie odporność na stresor. Następuje sytuacja, w której osoba traci efektywność działań, a zaczyna przejawiać zachowania destruktywne, np. tracimy zdolność samokontroli, podejmowania racjonalnych decyzji, pamięć. Konsekwencją tego stanu jest wyczerpanie organizmu, które w dalszej perspektywie może prowadzić do wypalenia zawodowego, a nawet śmierci.

...