Współczesne systemy wyborcze
I Wprowadzenie
WYBORY
Co to?
eligere (łac.) - wybierać
elekcja
Cykliczny proces powoływania przez obywateli w drodze głosowania przedstawicieli na określone stanowiska lub do pełnienia określonych funkcji [A.S.]
AKT WYBORCZY
Jednorazowa władcza decyzja, za pomocą której dochodzi do powołania przez społeczeństwo określonych organów państwa [J.B.]
WYBORY =/= GŁOSOWANIE
Demokratyczna metoda ustanawiania osób w organie przedstawicielskim lub na stanowiskach kierowniczych
Technika formowania gremiów albo powierzania osobom stanowisk kierowniczych
Możliwość wyboru i swoboda wyboru
WYBORY RYWALIZACYJNE
System liberalno – demokratyczny
WYBORY NIERYWALIZACYJNE
System totalitarny
WYBORY SEMIRYWALIZACYJNE
System autorytarny
Powszechne - terytorium całego państwa
Częściowe - lokalne - część terytorium państwa:
ponowne - nieobsadzenie mandatu w wyborach powszechnych, ze względu na ich nieważność
uzupełniające - opróżnienie prawidłowo obsadzonego mandatu
FUNKCJE WYBORÓW
kreacyjna - kształtowanie personalnego składu organu,
polityczno - programowa - wyrażenie preferencji i akceptacji do zaprezentowanych w toku kampanii wyborczej programów politycznych zgłaszanych przez ugrupowania,
integracyjna - zespolenie suwerena Narodu przez określenie zasad i procesów służących wyrażaniu ich woli,
legitymizująca - nadanie „prawnego i moralno-politycznego tytułu do sprawowania władzy w imieniu wyborców
kontrolna - pozwala egzekwować odpowiedzialność polityczną rządzących
wyrażania woli wyborców
wyłaniania stabilnej większości rządowej
• petryfikacyjna - wykreowanie i zdeterminowanie poprzez treść norm prawa wyborczego, kształtuję nowego systemu partyjnego przy zupełnym nieuwzględnianiu stopnia polaryzacji społeczeństwa
- instrumentalizacja prawa wyborczego
- osłabia realizację takich funkcji jak: wyrażenie woli wyborców, odzwierciedlenie obrazu opinii publicznej
•ludyczna - traktuje wybory jako rytuał społeczny mobilizujący bardziej emocje ni ż rozum, podkreśla nieracjonalne elementy, jako zjawisko uboczne wypełniania racjonalnej koncepcji demokracji
! RÓŻNE WYBORY PEŁNIĄ RÓŻNE FUNKCJE !
PRAWO WYBORCZE
z. PRZEDMIOTOWE - ogół norm prawnych regulujących zasady i tryb przeprowadzania wyborów oraz regulujących inne kwestie związane z wyborami
z. PODMIOTOWE - ogół obywatelskich uprawnień wyborczych nadanych osobie fizycznej przez pr. w. w znaczeniu przedmiotowym
z. podmiotowe
czynne prawo wyborcze bierne prawo wyborcze
prawo do głosowania i dokonywania prawo do kandydowania i uzyskania mandatu innych czynności wyborczych w wyborach
PRAWO WYBIERANIA PRAWO WYBIERANOŚCI
SYSTEM WYBORCZY
SENSU LARGO - ogół zasad, prawnych i pozaprawnych określających tryb przygotowania i przeprowadzenia wyborów oraz podział mandatów
SENSU STRICTO - ogół reguł ustalania wyników wyborów
Techniczne elementy:
Agregacja głosów: progi, metoda
Podział na okręgi wyborcze,
Ubieganie się o wybór
Oddawanie głosów
ZASADY PRAWA WYBORCZEGO
PODSTAWOWE ZASADY PRAWA WYBORCZEGO:
• Wolnych wyborów
• Powszechności
• Równości
• Bezpośredniości
• Tajności głosowania
• Wyborów proporcjonalnych/ większościowych (ta nie jest podstawowa)
• Art. 96 ust. 2 Konstytucji RP / art. 192 Kodeksu wyborczego
Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.
• Art. 97 ust. 2 Konstytucji RP/ art. 255 Kodeksu wyborczego
Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.
•Art. 127 ust 1 Konstytucji RP/ art. 287 Kodeksu wyborczego
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest wybierany w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i głosowaniu tajnym.
• Art. 169 ust. 2 Konstytucji RP / art. 369 Kodeksu wyborczego
Wybory do organów stanowiących samorządu terytorialnego są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.
•Art. 471 Kodeksu Wyborczego
Wójt wybierany jest w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym.
•Art. 328 Kodeksu Wyborczego
Wybory do Parlamentu Europejskiego są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.
ZASADA POWSZECHNOŚCI
- zajmuje czołowe miejsce wśród wszystkich zasad regulujących prawa wyborcze obywateli,
- najbardziej bezpośredni wyraz w realizacji tej zasady znajduje ZASADA SUWERENNOŚCI NARODU, gdzie naród, rozumiany jakoż pewnego rodzaju fikcja personifikacyjna, działa i wyraża swoją wolę przez wybranych przez siebie
- jej istota polega na tym, że: krąg osób korzystających z podmiotowych uprawnień wyborczych, a więc z czynnego i biernego prawa wyborczego ma być JAK NAJSZERSZY I WOLNY OD DYSKRYMINUJ CYCH WYŁĄCZEŃ tj. CENZUSÓW **
W sensie pozytywnym należy ją wiązać z czynnym i biernym prawem wyborczym.
W sensie negatywnym wiąże się z zakazem pozbawiania obywateli praw wyborczych .
___________
**CENZUSY ZNANE Z HISTORII: majątkowy, wykształcenia, płci, wieku, zamieszkania, rasowy
• istota zasady powszechności tkwi w elektoracie; elektorat prawny oznaczający ogół obywateli, któremu przysługuje prawo wybierania, nie obejmuje tej części ludności danego kraju, która podlega NATURALNEMU WYŁĄCZENIU np. z uwagi na:
- brak pełnoletności,
- brak obywatelstwa,
- brak sprawności umysłowej.
NATURALNE WYŁĄCZENIE ≠ CENZUS
• czynne prawo wyborcze powinno być „jak najbardziej powszechne”, bierne może być bardziej ekskluzywne,
- art. 99 ust. 3 Konstytucji RP: Wybraną do Sejmu lub do Senatu nie może być osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego.
• Praw wyborczych nie mają osoby (art. Ordynacji parlamentarnej):
1) pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu;
- Pozbawienie praw publicznych jest środkiem karnym, uregulowanym w art. 39 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku - Kodeks karny. Środek ten stosuje si dla spotęgowania dolegliwości kary. Sąd orzeka go fakultatywne na okres od roku do 10 lat w razie skazania sprawcy na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy ni 3 lata za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji „zasługującej na szczególne pot pienie”,
2) pozbawione praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu;
3) ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu.
• Gwarancje realizacji zasady powszechności:
- s...
maziarzjustyna