Prąd stały
Prądem stałym nazywa się taki prąd elektryczny, który w czasie przepływu nie zmienia kierunku ani wartości natężenia. Nazywa się go również prądem galwanicznym.
Wpływ prądu stałego na organizm
Przepływowi prądu stałego przez tkanki towarzyszy wiele zjawisk fizykochemicznych, a także fizjologicznych, do których można zaliczyć:
· Zjawiska elektrochemiczne
· Zjawiska elektrokinetyczne
· Zjawiska elektrotermiczne
· Reakcje nerwów i mięśni na prąd stały
· Odczyn ze strony naczyń krwionośnych
Zjawiska elektrochemiczne
Związane są z elektrolizą występującą w czasie przepływu prądu przez elektrolity tkankowe.
Zjawiska elektrokinetyczne
Polegają na przesunięciu względem siebie faz rozproszonej i rozpraszającej koloidów tkankowych pod wpływem pola elektrycznego. Do zjawisk elektrokinetycznych zaliczamy:
· Elektroforeza – ruch jednoimiennie naładowanych cząsteczek fazy rozproszonej układu koloidowego względem fazy rozpraszającej. Kataforezą nazywa się ruch dodatnio naładowanych cząsteczek ku katodzie, anaforezą zaś ruch ujemnie naładowanych cząsteczek ku anodzie
· Elektroosmoza – polega na ruchu całego ośrodka, czyli fazy rozpraszającej układu koloidowego, w stosunku do fazy rozproszonej.
Zjawiska elektrotermiczne
Istota ich polega na powstawaniu w tkankach ciepła pod wpływem prądu elektrycznego. Ciepło powstaje w tkankach w wyniku tarcia między poruszającymi się w polu elektrycznym jonami a środowiskiem.
Reakcja nerwów i mięśni na prąd stały
· Prąd stały podczas przepływu nie powoduje skurczu mięśnia
Dopiero nagła i odpowiednia dużo zmiana jego natężenia lub kierunku przepływu wywołuje skurcz.
· Przepływ prądu stałego przez tkankę mięśniową i nerwową powoduje zmianę pobudliwości (elektronus).
Pobudliwość pod katodą wzrasta (katelektronus), a pod anodą (anelektronus)
Odczyn ze strony naczyń krwionośnych
Stały prąd powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych (rumień galwaniczny).
Działanie biologiczne prądu stałego
· Uwalnianie histaminy, rozszerzenie naczyń
· Zwiększenie przepływu krwi, limfy
· Usprawnienie krążenia obwodowego
· Dostawa do tkanek tlenu, substratów energetycznych i związków czynnościowych
· Usuwanie z tkanek produktów przemiany materii
· Pobudzanie procesów regeneracji
· Działanie przeciwbólowe
· Działanie przeciwzapalne
· Zmniejszenie napięcia mięśniowego
· Pobudzenie receptorów czuciowych
· Poprawa funkcji troficznych
Właściwości fizykochemiczne anody +
· Przesunięcie kationów w stronę katody
· Wytworzenie reakcji kwaśnej w pobliżu bieguna
· Ścinanie białek tkanek
· Zwiększenie koncentracji jonów wodorowych H+ w tkankach w pobliżu elektrody anodowej
· Wydzielanie na anodzie pęcherzyków wolnego tlenu
· Zwiększanie kwasoty tkanek
Właściwości fizykochemiczne katody –
· Przesunięcie anionów w stronę anody
· Wytworzenie reakcji zasadowej w pobliżu bieguna i rozpuszczanie białek tkanek
· Zwiększanie koncentracji jonów wodorotlenkowych OH- w tkankach w pobliżu katody
· Zmniejszanie kwasoty tkanek
GALWANIZACJA
Rodzaje galwanizacji:
1. W zależności od ułożenia elektrod w stosunku do osi długiej części ciała poddanej galwanizacji wyróżnia się:
· Galwanizacja podłużna (zabiegi dotyczą kończyny dolnej lub górnej i elektrody układamy wzdłuż osi długiej; jeżeli można wybrać rodzaj galwanizacji to zawsze wybieramy galwanizację podłużną, gdyż jest lepsza, przy brachialgii i ischialgii)
· Galwanizacja poprzeczna
2. W zależności od bieguna prądu przyłożonego do elektrody czynnej wyróżnia się:
· Galwanizację katodową
· Galwanizację anodową
3. W zależności od zmiany wzajemnego ułożenia elektrod:
· Galwanizację stabilną (elektrody podczas zabiegu cały czas są w jednym miejscu)
· Galwanizację labilną (elektroda wałeczkowa, którą fizjoterapeuta przesuwa po ciele pacjenta)
Elektrody
· Czynna (mniejsza od biernej, wywołuje efekt leczniczy, większa gęstość prądu)
· Bierna (większa od czynnej, zamyka obwód prądu)
Przepływ prądu między elektrodami bierną a czynną uzależniony jest:
· Wzajemnego ułożenia elektrod
· Przewodnictwa różnych tkanek znajdujących się między elektrodami
· Odległości między elektrodami
· Rozmiaru elektrod
Dane:
· Przy poprzecznym przepływie prąd natrafia na duże opory związane z warstwowym ułożeniem tkanek o różnym przewodnictwie.
· Ukształtowanie części ciała poddanej galwanizacji wpływa również na charakter przepływu prądu.
· Zmniejszenie powierzchni przekroju danej części ciała, występujące na drodze przepływu prądu, powoduje zwiększenie jego gęstości, a zwiększenie przekroju – zmniejsza gęstość prądu.
· W przypadku bliskiego ułożenia elektrod na sąsiadujących ze sobą krawędziach może wystąpić duża gęstość prądu, powodująca zwiększony odczyn lub uszkodzenie tkanek. Zjawisko to nazywa się zjawiskiem brzegowym.
Dawkowanie prądu stałego:
· Powierzchnia elektrody czynnej
· Czasu trwania zabiegu
· Rodzaju i umiejscowieniu schorzenia
· Wrażliwości indywidulanej chorego na prąd elektryczny
Dawki natężenia (wg prof. T.Mika)
· Dawka słaba – od 0,01 do 0,1 mA/cm2 powierzchni elektrody czynnej
· Dawka średnia – do 0,3 mA/cm2 powierzchni elektrody czynnej
· Dawka mocna – do 0,5 mA/cm2 powierzchni elektrody czynnej
Dane dotyczące zabiegu:
· Czas trwania zabiegu waha się w zależności od wskazań od 10 do 30 minut, zwykle jednak wynosi 15-20 minut
· Zabiegi galwanizacji wykonuje się codziennie lub co drugi dzień a pełny cykl leczenia obejmuje od 10 do 20 zabiegów
· W zależności od stadium choroby w okresie podostrym stosuje się dawki słabe, w przewlekłym – silniejsze
· Umiejscowienie zmian chorobowych w okolicy głowy, w szczególności gałek ocznych, uszu, szyi oraz okolica serca wymagają ostrożnego dawkowania
Prawidłowe wykonanie galwanizacji wymaga przestrzegania następujących zasad:
· Należy współpracować z lekarzem prowadzącym
· Sprawdzić czy u chorego nie występuje zaburzenie czucia powierzchownego (ostrożnie!)
· Skórę w miejscu, które ma być poddane zabiegowi galwanizacji należy oczyścić
· Należy przestrzec chorego o konieczności zachowania spokoju w czasie zabiegu, ponieważ poruszanie się może spowodować gorsze przyleganie elektrod wraz z podkładami do skóry, a w następstwie tego miejscowe zwiększenie gęstości prądu i uszkodzenie skóry
· Wszelkie zmiany natężenia prądu powinny być wykonywane płynnie i bardzo wolne
· Skóra nieuszkodzona !
· Utrzymywanie bezwzględnej czystości podkładów
· Konieczne jest przestrzeganie stałego kontaktu z chorym. Pozwala to kontrolować jego samopoczucie, a w przypadku wystąpienia niepokojących objawów umożliwia przerwanie zabiegu
· Zabiegi galwanizacji wolno wykonywać tylko pełnosprawnym aparatem
Metodyka galwanizacji:
· Do zabiegów galwanizacji stosuje się elektrody płaskie, a także elektrody o specjalnym kształcie
· Elektrody płaskie wykonane są zwykle z folii cynowej
· Są one kwadratowe lub prostokątne, o różnych wymiarach
· W celu uniknięcia powstawania zagęszczeń prądu krawędzie elektrod muszą być zaokrąglone, a powierzchnia równa
· Elektrody specjalne mają wymiar i kształty
Umieszczenie
Największy opór dla prądu elektrycznego stanowi warstwa rogowa naskórka. Mieszczenie między elektrodą a skórą podkładu z tkaniny nawilżonej ciepłą wodą wodociągową lub 0,5% roztworem chlorku sodowego zmniejsza opór naskórka i ułatwia przejście prądu przez skórę
Wskazania do galwanizacji:
Występujące pod anodą zmniejszenie pobudliwości nerwów oraz wpływ przeciwzapalny zabiegu wykorzystuje się w:
· Nerwobólów
· Przewlekłych zapaleń nerwów, splotów, i korzeni nerwowych
· Zespołów bólowych w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów
· Dyskopatii
· Zapalenia okołostawowe
Występujące pod katodą przekrwienie czynne pozwala stosować galwanizację w leczeniu:
· Porażeń i niedowładów wiotkich
· Zaburzeń krążenia obwodowego
· Utrudnionego zrostu po złamaniach
Przeciwwskazania:
· Ostre, ropne stany zapalne skóry, tkanek miękkich, wypryski
· Jakiekolwiek zmiany skórne, zadrapania, rany
· Nowotwory
· Stany gorączkowe
· Porażenia spastyczne
· Rozrusznik serca
· Zakrzepy i zakrzepowe zapalenie żył
· Miażdżyca kończyn dolnych
· Nadwrażliwość na prąd
KĄPIELE ELEKTRYCZNO- WODNE
Bodźce działające na pacjenta
· Elektryczne – prąd stały
· Mechaniczne – ciśnienie hydrostatyczne wody
· Termiczne – temperatura wody
· Chemiczne – sól, zioła, woda mineralna
Działanie kąpieli elektryczno-wodnych
· Poprawa ukrwienia
...
Tsuyka