[Notatka wykładowcy]
Nadchodząca faza „nowej industrializacji” i jej skutki
A. Wybrane cechy i przykłady nowych produktów i urządzeń wytwórczych – (maszyn, urządzeń 3D, czy innych, będących „w lodówce” pomysłów produkcyjnych)
Od kilku ostatnich dekad ubiegłego stulecia po obecne lata, dzięki niezwykle dynamicznemu procesowi daleko posuniętej modernizacji wszelkich postaci produkcji przemysłowej i surowcowej, oraz początków upowszechnienia w skali świata „internetyzacji”/”cyfryzacji” – stoimy wobec nowej, „trzeciej rewolucji przemysłowej”. Jakie są jej główne przejawy i cechy? Zacznijmy od empirii. Można ją zaobserwować choćby na typowych targach przemysłowych nowego typu, w postaci, poniżej zaznaczonych, typowych przykładów.
1. Pojawiają się coraz częściej, nieznane szerzej w przeszłości, urządzenia czy maszyny zdolne wyprodukować prototypy nowych wyrobów na podstawie zaprogramowania cyfrowo-internetowego;
2. Upowszechniają się wynalazki do niezwykle surowco-oszczędnego sposobu swoistego „trój-wymiarowego drukowania” już istniejących modeli pożądanych wyrobów dla zaspokojenia indywidualnych potrzeb czy gustów klientów według wzorów zaprogramowanych komputerowo (na wzór, poniekąd, drukarki komputerowej; stąd ang. termin: 3D printer, o czym wzmiankowano w poprzednim wykładzie dotyczącym surowców dla przemysłu).
3. Argumentując szerzej - w ten m.in. sposób ujawnia się i zyskuje podstawy proces przechodzenia od poprzednio dominującej – produkcji masowej (typowej dla poprzedniego okresu „drugiej rewolucji przemysłowej”) - do indywidualizowania wyrobów pod konkretne gusta odbiorców, co staje się możliwe z pomocą cyfryzacji.
4. Ma miejsce daleko posunięte unowocześnienie już znanych dotychczas, tradycyjnie produkowanych wyrobów przemysłowych - drogą bardziej wyrafinowanej i pogłębionej standaryzacji składowych części (np. do pojazdów samochodowych);
5. Dokonuje się upowszechnienie wdrażania różnego rodzaju „nowalijek” przemysłowych – poprzez instalowanie – z pomocą internetową- nowych urządzeń wspomagających, do maszyn używanych dotychczas, tak aby czynić je jeszcze bardziej sprawnymi/wydajnymi (czyli właśnie - drogą ich tzw. cyfryzacji, o czym dalej mowa) – jeśli idzie o ich przeznaczenie, formy, cechy produktu końcowego, i in.
6. Upowszechnia się wprowadzanie nowych surowców i materiałów – przykładowo, znanych już dość powszechnie – włókien węglowych, zamiast tradycyjnie rozpowszechnionej stali, aluminium, i in. Nowe rodzaje surowców i półfabrykatów przemysłowych (czyli, łącznie, cały sektor „wsadu przemysłowego”); są zdecydowanie lżejsze, bardziej trwałe i wytrzymałe na zginanie czy pęknięcia – od materiałów dotychczas masowo stosowanych.
B. Nowe wymagania co do kwalifikacji siły roboczej oraz rosnąca „serwicyzacja” przemysłu
Zaznaczone wyżej - bardzo skrótowo i wybiórczo – przykłady, wywołują ogromne zmiany co do wymaganych, nowych kwalifikacji odnoszących się do tradycyjnych „monterów,” mechaników, operatorów, itd. Ujmując kwestię w kategoriach ogólnych, stwierdźmy, iż szczególnego znaczenia nabiera tu zwłaszcza swoista „serwicyzacja” dotychczasowego przemysłu, czyli – ich coraz dalej posunięte „nasycenie” informatyką, z jednej strony, urządzeń fizycznych stosowanych w przemyśle, a z drugiej – gruntowne wzbogacenie i „przemodelowanie” samych kwalifikacji ludzkich, postaw kadr i umiejętności nowocześnie wykształconych fachowców zatrudnianych właśnie w nadchodzącej, nowoczesnej i „zinternetyzowanej” fazie przemysłu. Rozumieć pod tym pojęciem należy, rzecz prosta, bynajmniej nie – szersze wprowadzenie usług w rozumieniu tradycyjnym, lecz – intensywne wyposażenie i właśnie swoiste „nasycenie” znanych i dotychczas stosowanych (oraz oczywiście nowych) urządzeń, czy maszyn – w technologie i zastosowania typu internetowego (czyli – upowszechnienie wspomnianej cyfryzacji). W rezultacie, staje się coraz częściej – nie tylko potencjalnie możliwa, lecz niezbędnie wymagana daleko posunięta indywidualizacja użytkowych cech i właściwości produktu, zależnie od indywidualnych potrzeb, gustów czy upodobań klienta.
Temu podporządkowane być muszą równolegle odpowiednie zmiany w postawach, kwalifikacjach i pomysłowości kadr. Ogólnie – idzie więc o wyraziste i coraz głębiej sięgające przełamanie, czy też przezwyciężenie - tradycyjnego, „fordystowskiego” schematu umasowienia wyrobów przemysłowych. Nowym, wiodącym celem staje się bowiem potrzeba takiego udostępnienia - możliwie największej liczbie odbiorców i klientów produktów przemysłowych o cechach które spełniają indywidualne, specyficzne potrzeby, gusta czy upodobania klientów. To one bowiem stają się wiodącą orientacją w branżach przemysłowych. Warunkiem jej urzeczywistnienia będzie, rzecz jasna, to – czy okaże się to technicznie możliwe (m. in., właśnie dzięki cyfryzacji) oraz ekonomicznie opłacalne. A oto główne elementy tej przemiany.
W pewnym sensie - można tu nawet dokonać historycznego przypomnienia – zachodzi coś w rodzaju powrotu do znanych - z dalece przeszłych czasów rzemieślniczego sposobu i metod wytwarzania i dostarczania towarów czy wyrobów – ściśle pod upodobania i potrzeby indywidualnego, specyficznego odbiorcy. Jest jednak w tej paraleli historycznej - zasadnicza różnica. Przede wszystkim– nie da się udowodnić, jakoby działalność przemysłowa chyliła się współcześnie ku upadkowi. Oto argumenty za tymi różnicami, oraz kilka przykładów je ilustrujących.
[a]. W r. 2010 globalna produkcja przemysłowa była 57 razy większa, niż na początku XIX wieku. Innymi słowy, mamy niezaprzeczalne dowody, iż tempo dynamiki produkcji przemysłowej było wyższe, aniżeli ogólny wzrost gospodarki. Ujmując najkrócej tego przyczyny wystarczy uznać, iż fabryki przez wszystkie te lata były bardziej wydajne, niż np. sposoby stosowane w salonach fryzjerskich. Obecnie stoimy przed nową, „trzecią rewolucja przemysłową”, napędzaną przez postępy elektroniki, biotechnologii, czy zmiany w zastosowaniach internetowych. Podążają za tym fizyczne innowacje i ich rozprzestrzenianie się w światowej gospodarce. Chociaż ceny towarów przemysłowych szybko spadają, to równolegle ich wolumen i różnorodność rosną dynamicznie. Innymi słowy, liczba indywidualnych towarów jest znacznie większa, aniżeli liczba mieszkańców globu.
Ale i ta ogromna liczba produktów wytwarzanych fabrycznie może okazać się po prostu niezbyt imponująca, jeśli nadal rozszerzać się będzie na masową skalę wzorzec ”wytwórczości na osobistą miarę.” Postęp w zakresie internetowo wspomaganego wzornictwa oraz wytwórczości partej na druku trójwymiarowym” umożliwi firmom wytwarzanie wyrobów ściśle dopasowanych do wymagań indywidualnego klienta, czyli - dostarczyć mu np. narzędzia dokładnie odpowiadającego zamówieniu, czy też – dajmy na to, plastikowej protezy idealnie dopasowanej do ręki, nogi, czy szczęki chorego. Koszt takiego towaru nie powinien też zanadto odbiegać od ceny towarów masowo wyrabianych w dotychczasowych fabrykach.
[b] Inną wielką zmianą jest globalny wymiar i globalna dynamika przemysłu przetwórczego. Z pewnością nie oznacza to jednakowoż, wbrew popularnym poglądom, jakoby cały świat przemysłowy przesuwał się do chińskich fabryk, zatrudniających za groszowe płace setki milionów migrantów z ubogich wsi interioru. Z drugiej wszakże strony, z pewnością nie ulega wątpliwości, iż każda nowoczesna firma - niezależnie od tego gdzie się znajduje - może „załapać się” do globalnego, produkcyjnego łańcucha wytwórczości industrialnej. Indywidualny towar można zaprojektować w jednym miejscu geograficznym, a dokonać produkcji jego elementów i końcowego montażu w innym kraju, łącząc poszczególne składowe części dostarczane przez kraje trzecie.
Nawet najmniejszy, lokalny producent przemysłowy może korzystać z najlepszych światowych źródeł dostarczających elementy czy części potrzebne takiemu lokalnemu wytwórcy. W każdym nabywanym we współczesnym świecie laptopie, w zmywarce kuchennej, czy kosiarce ogrodowej znajdziemy elementy myśli technicznej pochodzącej od tysięcy indywidualnych specjalistów, których końcowy nabywca nigdy nie widział na oczy i nigdy nie zobaczy…
Weżmy, przykładowo, pewne nieznane w naszym kraju, daleko stąd położone - bo w Anglii - niewielkie miasteczko (konkretnie - kurort wypoczynkowy) o nazwie Poole. Znajdują się w nim dwa największe na świecie (pod względem skali produkcji) obiekty wywarzające mini-wirniki niezbędne do silników samolotowych. Idzie tu o bardzo niewielkie silniczki elektryczne, których łopatki obracają się wykorzystując mini-łożyska, do których niezbędne są molekularne mikro-elementy rozrzedzonych gazów. Tego rodzaju urządzenia są niezbędne do produkcji samolotowych wyłączników pokładowych.
[c] Geografia przemysłu przetwórczego w skali świata jest współcześnie niezwykłe złożona. Łańcuchy dostaw mają wymiar globalny, z tym jednak, iż firmy wytwarzające podobne produkty tworzą tzw. klastry (zespoły produkcyjne, jak to ma miejsce np. w brytyjskim przypadku produkcji wspomnianych mini-wirników). W takich sytuacjach bliskość obiektów sprzyja wymianie wiedzy i innowacji.
Jak ta bliskość odrębnych obiektów razem tworzących klastry, wpływa na szybkość przekazu wiedzy technicznej i know-how? Weżmy inny przykład. W amerykańskim stanie Indiana jest miejscowość o nazwie Warsaw; znana jest ona z tego, iż występują w nim w obrębie klastrów ścisłe powiązania między obiektami przemysłowymi wytwarzającymi różnego rodzaju medyczne implanty. Menedżer z miejscowości Warsaw telefonuje do swego pod-dostawcy z pobliskiego obiektu produkcyjnego, iż chciałby przedyskutować z nim propozycję pewnej innowacji produktowej. Po kilkunastu minutach takiej wymiany zdań dostawca oddzwania do menedżera informując go - jak wyobraża sobie wdrożenie u siebie tej idei w praktyce.
C. Skutki nowoczesnej industrializacji w zakresie bezrobocia
Praktyka wdrażania nowych technologii w ślad za nowymi, dywersyfikującymi się indywidualnie potrzebami, ujawnia w zakresie zmian w zatrudnieniu – nader poważne problemy. Do najbardziej dotkliwych należy niewątpliwie rosnące bezrobocie, w szczególności w krajach najwyżej uprzemysłowionych (na czele z USA i Europą), ale – nie tylko. Nową, najbardziej bolesną cechą w tym zakresie jest zwłaszcza brak miejsc pracy dla młodocianych.
Na całym świecie prawie 300 milionów młodych ludzi w wieku od 15 do 24 lat nie pracuje. Co wywołało tę epidemię bezrobocia? A co ważniejsze - co może spowodować jej ustąpienie?
Helder Pereira to młody człowiek bez pracy i z marnymi perspektywami: ma 21 lat, nie udało mu się skończyć szkoły średniej, a cztery miesiące temu stracił robotę na budowie. Ponieważ oszczędności już mu się kończą, poszedł do miejscowego ośrodka w Sevran, na przedmieściach Paryża, by zgłosić się po zasiłek i pomoc w zHnalezieniu jakiegoś zajęcia. Pieniądze dostanie, ale ...
maja23i