2 XII 02 Teoria sportu
T: Obciążenia treningowe.
Sport wyczynowy bezpośrednio wiąże się z adaptacją organizmu. Natomiast adaptacja organizmu jest uzależniona od wielkości obciążenia jak i od jego struktury. Gdyby nasz organizm funkcjonował w oparciu o proste reakcje behawiorystyczne na zasadzie bodziec – reakcja to mielibyśmy sprawę stosunkową prostą – określilibyśmy dokładnie bodziec, czyli wielkość obciążenia i jego strukturę i mielibyśmy załatwiony element reakcji – adaptację.
Jednak człowiek nie funkcjonuje w oparciu o te systemy. W sporcie i innych dziedzinach istnieje mnóstwo, wręcz dziesiątki, setki czynników modyfikujących reakcje człowieka. Dlatego mamy problem z dokładnym określeniem, jakie będą reakcje człowieka, jaki będzie ich charakter i zakres.
Głównymi czynnikami komplikującymi to zagadnienie jest zmienność międzyosobnicza i zmienność człowieka w czasie.
Jeżeli mamy zawodnika to okazuje się, że ten sam bodziec treningowy będzie wywoływał u niego różne reakcje w określonym czasie: dzisiaj taka reakcja, za dwa trzy dni inna itd. Dlatego, że organizm jest cały czas w stanie dynamicznym, zmienia się. Na przestrzeni dwóch, trzech dni mogą to być subtelne zmiany, ale często są to zmiany, na które my nie mamy wpływu, np.: infekcja bakteryjna itd. Ten sam trening wtedy będzie przebiegał inaczej. To samo może być z psychiką. Stres – hormony stresu (kortyzol). Jeżeli weźmiemy dłuższy czas: miesiąc, rok to mamy przede wszystkim doczynienia z adaptacją organizmu – zaczynamy trenować i 5 km to dla nas określone reakcje, ale za 3 miesiące systematycznego treningu są już inne reakcje organizmu.
Dlatego jest kłopot z dokładnym aplikowaniem obciążeń ze względu na zmiany, które zachodzą praktycznie w każdym dniu, tygodniu. Im większy okres czasu to te zmiany są większe.
Drugi problem to zmienność międzyosobnicza. Jak weźmiemy 100 osób i zadamy im ten sam wysiłek to każda zareaguje minimalnie inaczej. W takiej grupie znajdą się osoby skrajne. Pod względem każdego wysiłku musimy aspekt obciążenia indywidualizować do każdego człowieka, bo każdy praktycznie ma jakieś inne cechy metaboliczne, anatomiczne – genetyczne wrodzone predyspozycje wysiłkowe. Zmienność międzyosobnicza jest idealnie podkreślona w „kopia planów jakiegokolwiek mistrza jeszcze nigdy nie przyniosła mistrzostwa temu, który te plany skopiował”
Podkreśla to problem właściwego aplikowania obciążeń. Pomimo technologii nadal istnieje taki problem. Jak wielu zawodników klasy mistrzowskiej nie trafia z formą na główne zawody: olimpiadę.
Cały czas próbuje się kwantyfikować te obciążenia – w jakiś sposób je rejestrować, żeby mieć potem porównanie, co robiliśmy, jak robiliśmy, czy efekt naszego szkolenia jest błędem niewłaściwej intensywności, objętości, czy zmian tych parametrów w poszczególnych cyklach treningowych – musimy mieć jakiś punkt odniesienia żeby korygować własne błędy lub powtarzać sukces.
Obciążenie treningowe – iloczyn objętości i intensywności pracy.
Obc = Obj x Int
Objętość traktujemy jako parametr ilościowy – jest to ilość wykonanej pracy w treningu. W zależności od dyscypliny możemy ją wyrażać w różny sposób:
a) Sporty wymierne (biegi, pływanie itd.) - kilometrarz
b) Sporty siłowe – tonaż (ilość ton i kilogramów podniesionych)
c) Sporty kompleksowe niewymierne (gry zespołowe, sporty walki) – czas: godz., minuty, sekundy
d) Sporty techniczne (akrobatyka, skoki do wody, gimnastyka sportowa, rzuty LA) – ilość powtórzeń
Intensywność –parametr jakościowy, jest trudniejsza do określenie
a) Sporty wymierne (biegi itd.) – w procentach mocy maksymalnej,
Wskaźnik intensywności – Wint = moc aktualne / moc maksymalna = 80 kg / 100 kg = 0,8 x 100 = 80%
Dla pływania, biegów – wzór musi być odwrócony, bo mniejsza wartość absolutna stanowi tutaj lepszy wynik w przeciwieństwie do metrów czy kilogramów:
Wint = moc maksymalna / moc aktualna = 22 s / 24 s = 0,93 x 100 = 93%
Jeżeli dalej chcielibyśmy obliczać całkowitą wielkość obciążenia, którą w tych sportach wymiernych można obliczać w tzw. jednostkach umownych – my możemy obliczyć jednostkach parametr objętości i ten wskaźnik intensywności i dokonać obliczenia poprzez iloczyn tych parametrów. Przykładowo:
5 x 4 x 80 kg
Objętość = 1600
Wint = 0,8
Wielkość obciążenia – Obc = 1600 x 0,8 = 1280 jednostek
Przykład 2:
3 x 200, v = 24 s, rekord życiowy 22 s
Objętość = 600
Obc = 600 x 0,93 = 558 jednostek
Korzyści:
Wyliczając sobie wielkość obciążenia my możemy porównywać treningi, możemy również je dodawać, a więc jeżeli ja dziś zrobię taki trening, za dwa dni taki a jeszcze kiedyś inny – każdy mogę wyliczyć w jednostkach, porównać ich wielkości i mogę je zsumować, co daje globalną wielkość obciążenia w mikrocyklu, mezocyklu. Mając plany
Jak w pierwszym było 100% co stanowi 4,250 jednostek, a w drugim mamy zaplanowane 80% to musimy obliczyć to matematycznie i już wiemy jak rozłożyć treningi, itd.
Najłatwiej jest to robić w sportach wymiernych indywidualnych (ciężary, pływanie, LA).
W dyscyplinach niewymiernych, gdzie przede wszystkim dochodzi aspekt psychomotoryczny jest znacznie trudniej to zrealizować. Wchodząc w parametr intensywności to w takich dyscyplinach jak strzelanie, gimnastyka – ważność aspektu psychicznego – koncentracja, przełamanie bariery strachu itd.
Intensywność w dyscyplinach czysto technicznych będzie szacowana. Najczęściej stosuje się skale punktowe: od 0 do 6 lub od 0 do 10. Podobnie do oceny na zawodach. Ma ona odzwierciedlać stopień trudności ćwiczenia, stopień napięcia psychicznego.
Gry zespołowe i sporty walki – aspekt energetyczny jest bardzo istotny – wydatek energii jest bardzo duży. Jest tu trudno znaleźć pewien parametr, który możemy mierzyć – jest tyle ćwiczeń na treningu, że trudno by było każde z osobna obliczać. Na dzień dzisiejszy najlepszą metodą, też szacowania intensywności jest tu tętno – pośredni pomiar intensywności oparty o tętno. Jest to dzisiaj ułatwione – sport - testery. Możemy odczytać sobie wtedy z niego ile treningu buło realizowane i w jakiej strefie, albo sumaryczne jakieś wyniki, tętno średnie itd. Tętno w miarę rzetelnie odzwierciedla intensywność od wysiłków bardzo małych poprzez małe, średnie aż do submaksymalnych. Natomiast maksymalnej intensywności tętno nie odzwierciedla. Przy takich wysiłkach tętno się już nie zwiększa a wręcz się zmniejsza, bo układ krwionośny nie obsługuje już wysiłków fosfagenowych.
Objętość w tych dyscyplinach poprzez czas lub sumaryczna wartość tętna – możemy ją w przybliżeniu odczytać ze sport – testeru: lekki trening 5,5 tysiąca, ciężki trening 8 tysiąca uderzeń serca/ min.
Indywidualne badania zawodnika w pracowni wydolności – ustala się na podstawie tętna, LA czy wentylacji minutowej poszczególne strefy intensywności, poszczególne progi – do tego tętna jest to strefa tlenowa podtrzymująca, od tego strefa kształtująca – później mając je zaznaczone na testerze każdego zawodnika automatycznie komputer nam przelicza ile pracy wykonał w określonej strefie:
PC LA LA – O2 O2 kształtująca O22podtrzymująca
Np..: 5% 12% 33% 20% 30%
Dostajemy też odczyt w postaci graficznej.
To też nie jest do końca dokładne wyliczenie, ale mamy pewien szacunek.
Mając podział każdego kolejnego treningu mogę sobie dokonać analizy mikrocyklu – sumuje – w mikrocyklu najwięcej pracy był w tej i tej strefie. Jeżeli to sprawdza się to to stosuję – jeżeli nie to modyfikuje to.
Stąd biorą się wzorca danych szkól pływackich, LA i innych – trzeba zapisywać i to odpowiednio dane wyniki i treningi.
3
Agnieszka Szojda
Aguuul6