WODOGŁOWIE.docx

Wodogłowie (hydrocefalia, wodomózgowie, łac. hydrocephalus) — zwiększenie objętości płynu mózgowo-rdzeniowego ( ependyma) w układzie komorowym mózgu. Najczęściej wodogłowie spowodowane jest nieprawidłowym krążeniem płynu mózgowo-rdzeniowego spowodowanym przez wrodzone wady anatomiczne. Stanowi istotny problem kliniczny w neonatologii i pediatrii, ale może dotyczyć pacjentów w każdym wieku.

Płyn mózgowo-rdzeniowy jest wytwarzany i krąży w wewnątrzmózgowych przestrzeniach nazywanych układem komorowym, dalej wypływa do przestrzeni zewnątrzmózgowych, gdzie jest wchłaniany przez ziarnistości pajęczynówki. Przeszkoda utrudniająca lub zupełnie zamykająca krążenie albo wchłanianie płynu mózgowo-rdzeniowego powoduje jego gromadzenie się pod ciśnieniem w układzie komorowym i czasami w przestrzeniach zewnątrzmózgowych, co doprowadza do ich stopniowego poszerzania. Wodogłowie dzielimy na:

·         wodogłowie wrodzone - w przebiegu zespołu Arnolda-Chiariego, zespołu Dandy'ego-Walkera, stenozy wodociągu mózgu;

·         wodogłowie nabyte - spowodowane przebytym krwawieniem dokomorowym, albo pozapalne.

Ze względu na przyczynę stosuje się podział na:

·         wodogłowie niekomunikujące (hydrocephalus noncommunicans) - spowodowane jest blokiem przepływu płynu mózgowo-rdzeniowego między komorami albo uciskiem wodociągu mózgu;

·         wodogłowie komunikujące - spowodowane zaburzeniem wchłaniania płynu mózgowo- rdzeniowego przez ziarnistości pajęczynówki (pozapalne, po przebytym krwawieniu dokomorowym, albo w zespole Arnolda-Chiariego) bądź, rzadziej, przez nadmierne wytwarzanie płynu mózgowo-rdzeniowego (pozapalne, nowotworowy rozrost splotu naczyniówkowego).

Inne postacie wodogłowia

·         wodogłowie normotensyjne (zespół Hakima);

·         wodogłowie ex vacuo - poszerzenie układu komorowego i zwiększenie objętości płynu mózgowo-rdzeniowego wtórne do zaniku miąższu mózgu;

·         wodogłowie usznopochodne.

Wodogłowie przebiega bezobjawowo do momentu wzrostu ciśnienia śródczaszkowego powyżej wartości 3 cm H2O. Objawy zależą od wieku pacjenta. U noworodków i niemowląt kości czaszki są luźno ze sobą związane i wodogłowie powoduje powiększanie się obwodu głowy (główka dziecka ma kształt gruszki), uwypuklenie i poszerzenie ciemiączek, poszerzenie szwów czaszkowych i opóźnienie rozwoju dziecka. Charakterystyczny jest tzw. objaw zachodzącego słońca, czasem występuje niedomykalność powiek. Starsze dzieci, u których czaszka uformowała się już ostatecznie, skarżą się na nasilające się bóle głowy, później pojawiają się wymioty, zaburzenia przytomności. Są to zawsze objawy oznaczające zagrożenie życia dziecka i wymagają pilnego zgłoszenia się do lekarza.

Wodogłowie rozpoznaje się na podstawie palpacyjnej oceny napięcia i wielkości ciemiączek, szerokości szwów czaszkowych, pomiarów obwodu główki odpowiednio do wieku na siatkach centylowych. Badaniem obrazowym wykonywanym w pierwszej kolejności jest przezciemiączkowe USG; ewentualnie TK, MRI.

Narastające wodogłowie, nazywane czynnym, może być leczone tylko operacyjnie. Leczenie wodogłowia polega na ciągłym przetaczaniu płynu mózgowo-rdzeniowego z poszerzonych przestrzeni wewnątrzmózgowych do innej przestrzeni w ciele dziecka lub poza organizm (drenaż zewnętrzny). Stosuje się do tego celu specjalne układy zastawkowe (ang. shunts), pozwalające kontrolować obniżenie ciśnienia w układzie komorowym lub objętość przepływającego płynu. Najczęściej stosuje się odprowadzenie płynu mózgowo-rdzeniowego do jamy otrzewnowej, historycznie zastawka drenowała do pęcherzyka żółciowego lub prawego przedsionka.

Wodogłowie to stan patologiczny ,w którym zaburzenie równowagi pomiędzy wytwarzaniem i wchłanianiem płynu mózgowo-rdzeniowego doprowadza do poszerzenia wewnątrzczaszkowych przestrzeni płynowych, przede wszystkim układu komorowego mózgu. Występuje jako izolowana patologia mózgu lub jako jeden z objawów w różnych chorobach ośrodkowego układu nerwowego.

W obrębie mózgu znajduje się sieć zbiorników połączonych ze sobą wypełnionych płynem mózgowo-rdzeniowym. Płyn jest w ciągłym ruchu – produkowany w splotach naczyniówkowych i przez komórki wyściółki komór , a jego nadmiar wchłaniany przez kosmki opony pajęczej. Płyn chroni mózg przed urazami mechanicznymi, reguluje zmiany ciśnienia śródczaszkowego. Gdy dochodzi do nadmiernego gromadzenia się płynu w powiększonych komorach mózgowych powstaje wodogłowie wewnętrzne, gdy w przestrzeni podpajęczynówkowej wodogłowie zewnętrzne.

CO TO JEST WODOGŁOWIE?

   Łacińska nazwa wodogłowia (łac. hydrocephalus) wywodzi się z dwóch greckich słów: hydro oznaczającego wodę i kephale oznaczającego głowę. Wodogłowie wynika z nadmiernego gromadzenia się płynu mózgowo-rdzeniowego w obrębie komór mózgowia. Stan ten może wynikać albo z zaburzeń prawidłowego krążenia płynu mózgowo-rdzeniowego (z powodu niedrożności naturalnych dróg krążenia płynu mózgowo-rdzeniowego) lub z zaburzeń wchłaniania płynu mózgowo-rdzeniowego do układu żylnego.

   Wodogłowie może być wrodzone lub nabyte. O wodogłowiu wrodzonym mówimy, kiedy powstało one przed urodzeniem się dziecka, nabyte natomiast rozwija się już po urodzeniu i związane jest z takimi patologiami jak uraz, guz mózgu, wytworzenie się tkanki bliznowatej lub stan zapalny opon mózgowo-rdzeniowych.

   W większości przypadków wodogłowie jest stanem trwającym całe życie i należy mówić raczej o leczeniu niż wyleczeniu wodogłowia. Leczenie, polegające na odprowadzeniu nadmiaru płynu mózgowo-rdzeniowego do innych jam ciała, często umożliwia pacjentom prowadzenie w pełni aktywnego życia.

   Zarówno pacjenci jak i ich rodziny muszą jednak być świadomi możliwości wystąpienia powikłań i potrafić rozpoznać ich objawy aby w takim przypadku odpowiednio wcześnie szukać kwalifikowanej pomocy lekarskiej.