PEDAGOGIKA SPOŁECZNA W.docx

28.11

Helena Radlińska – ‘uczciwość badacza, rzetelność wykonawstwa należą do etosu pracownika społecznego’. Pedagog społeczny to badacz, praktyk, tzn. że w swoim działaniu w środowisku życia człowieka musi on swoją pracę wykonywać rzetelnie i uczciwie, przestrzegać normy.

Tadeusz Pilch o pedagogice społecznej – ‘nowa pedagogika społeczna (…) jest dyscypliną wieloparadygmatyczną. Łączy zadania edukacji, pracy socjalnej oraz animacji i rewitalizacji środowiskowej z nadrzędną zasadą pomocniczości oraz inkluzji społecznej.
‘ Pedagogika społeczna jest wymagającą dyscypliną o wychowaniu. Skupia się na wzajemnych relacjach, które zachodzą pomiędzy środowiskiem życia człowieka a wychowaniem i edukacją.

ZAKRES PRZEDMIOTU – pedagogika społeczna skupia się na :

·         Problematyce środowiskowych uwarunkowań procesów wychowawczych,

·         Analizie warunków umożliwiających zaspokojenie potrzeb rozwojowych człowieka (grup ludzkich) w różnych fazach jego życia i różnorodnych sytuacjach życiowych: w pracy, nauce, czasie wolnym, miejscu zamieszkania, rodzinie, grupie rówieśniczej, działalności kulturalnej i innych formach aktywności ludzkiej

PEDAGOGIKA SPOŁECZNA KONCENTRUJE SIĘ NA:

·         Środowisku życia jednostek lub grup oraz na instytucjach celowo powołanych do realizacji zadań wychowawczych, które z punktu widzenia pedagogiki społecznej traktuje się jako część środowiska.

·         Elementy środowiska nie ukierunkowane wychowawczo postrzega się jako obszar, który należy w miarę potrzeby przekształcić w intencjonalną pracę wychowawczą.

KWESTIE PORUSZANE W RAMACH PRZEDMIOTU PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ:

·         Poznane struktury procesów (różnorodne wpływy i powiązania) wychowawczych w warunkach gwałtownych przeobrażeń społeczno-ekonomicznych i kulturalnych,

·         Zaznajomienie ze środowiskiem wychowawczym, jako jednym z ważnych czynników wychowania i rozwoju człowieka,

·         Dokonanie przeglądu i systematyzacji wiedzy z zakresu poszczególnych komponentów środowiska wychowawczego, ukazując ich różne funkcje: wspomaganie rozwoju, opieki i wychowania, aktywizacji sił społecznych, selekcjo społeczno-oświatowych itp.

·         Zapoznanie z różnorodnymi możliwościami rozwijania bezpośredniej aktywności człowieka w różnych fazach życia poprzez uczestnictwo w kulturze, aktywne wykorzystanie czasu wolnego, działalność organizacji i stowarzyszeń społecznych, kształcenie ustawiczne i równoległe oraz relacji zdalnych (mass media, Internet)

·         Teoretyczne i praktyczne zapoznanie się z metodami pracy środowiskowej, jej planowaniem i praktyczną realizacją, ogólnymi zasadami i technikami diagnostyki pedagogicznej środowiska i jego poszczególnych komponentów.

·         Wyrobienie przekonania, że funkcjonowanie aktualnego systemu oświatowo- wychowawczego i jego przeobrażenia są w dużym stopniu uwarunkowane ogólniejszymi zjawiskami i procesami społeczno- kulturowymi i politycznymi a także jakością oddziaływań pochodzących z różnorodnych grup społecznych, środowisk, organizacji, instytucji i stowarzyszeń, w których  występują oddziaływania wychowawcze o charakterze bezpośrednim, pośrednim i naturalnym.

ROZUMIENIE PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ PRZEZ KLASYKÓW:

·         Helena Radlińska - ,, Pedagogika społeczna jest nauką praktyczną, rozwijającą się na skrzyżowaniu nauk o człowieku, biologicznych, społecznych z etyką i kulturoznawstwem (teorią i historią kultury), dzięki własnemu punktowi widzenia. Można go najkrócej określić jako zainteresowanie wzajemnym stosunkiem jednostki i środowiska, wpływem warunków bytu i kręgów kultury na człowieka w różnych fazach jego życia, wpływem ludzi na zapewnienie buty wartościom przez ich przyjęcie i krzewienie oraz przetwarzanie środowisk siłami człowieka w imię ideału. ‘ [1961] -

·         Ryszard Wroczyński – wywodzi swą definicję z niemieckiej tradycji pedagogicznej A. Diesterwega, P. Bergemanna i P. Natorpa oraz S. Szackiego i M. Richmond – ‘ Pedagogika społeczna, opierając się na badaniach empirycznych, a więc na empirii, analizuje wpływy wychowawcze (społeczno- kulturowe), których źródłem jest środowisko oraz ustala zasady organizowania środowiska z punktu widzenia potrzeb wychowanka. Przez organizowanie potrzeb wychowania. Organizowanie środowiska to wytwarzanie bodźców wychowawczo-wartościowych oraz kompensowanie wpływów ujemnych. Obie sfery działań są ze sobą sprzężone. ‘ [1974]

CENTRALNE KATEGORIE ANALIZ I SYNTEZ TEORETYCZNO – PRAKTYCZNYCH

·         Środowisko (życia, przestrzeń życiowa, środowisko bio-socjo-kulturowe, środowisko wychowawcze), wychowanie, socjalizacja, siły społeczne, potencjał rozwojowy, kapitał ludzki, kapitał społeczny.

·        



Zajmuje się relacją
CZŁOWIEK                          ŚRODOWISKO                           EDUKACJA I WYCHOWANIE
(interesuje nas zwłaszcza środowisko społeczne i kulturowe.)

PEDAGOGIKA SPOŁECZNA JEST ZARAZEM:

·         Pedagogiczną teorią i praktyką środowiska. Traktuje wszelkie instytucje społeczne (formalne i nieformalne) jako środowisko ludzkiego życia i usiłuje dostrzegać w nich siły i dynamizmy lub sugerować im intencjonalność pracy wychowawczej, aktywizować jego zasoby (potencjałem).

·         Wychowanie przetwarza dzień dzisiejszy – to idea wzmacniania społecznego sprecyzowana przez H. Radlińską.
Wychowywać – z punktu pedagogiki społecznej to znaczy realizować w swoim środowisku zadania indywidualne, grupowe i instytucjonalne, które zmierzają do ulepszenia tego co jest, w imię przyjętych warunków i celów, a także w atmosferze budowy i tworzenia warunków do realizacji idei sprawiedliwości społecznej, demokracji oraz społeczeństwa solidarnego i obywatelskiego (Stanisław Kawula 2012)

PEDAGOGIKA SPOŁECZNA W UJĘCIU ALEKSANDRA KAMIŃSKIEGO:

·         W znaczeniu szerszym – jest to kierunek pedagogiczny koncentrujący swe zainteresowania na środowisku, czyli na wzajemnym oddziaływaniu  środowiska na jednostki i jednostek na środowisko oraz wynikających stąd trudnościach, sukcesach, problemach i zadaniach wychowawczych.

·         W znaczeniu węższym – jest teorią wychowawczej funkcji pracy socjalnej, odnosząca się do wszystkich generacji wieku (Kronnen 1980) .

OBSZARY I PODSTAWOWE ZAGADNIENIA BADAWCZE PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ:

·         Humanistyczna powinność i rekonstrukcja nabrzmiałych problemów i zróżnicowań społecznych, należą do nich: nierówności społeczno ekonomiczne, socjalne, kulturalne, edukacyjne, selekcje oświatowe, bariery indywidualnego i grupowego sukcesu, obszary niedostatku i biedy, mechanizmy naznaczenia marginalizacji i wykluczani społecznego oraz jednostkowego

CZTERY OPCJE ROZPATRYWANIA POWYŻSZYCH KWESTII PRZED PEDAGOGIKĄ SPOŁECZNĄ:

·         Globalna

·         Lokalna

·         Indywidualna

·         Glokalna (termin za R. Robertsonem i Z. Baumanem). Oznacza to przestrzeń pomiędzy tym co globalne i tym co lokalne (m.in. koncepcja ‘małych ojczyzn’,  w tym zakresie realizowana jest także idea i metoda badania w działaniu).

PODSTAWOWE ZADANIA PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ:

·         Ujawnianie, aktywizowanie sił społecznych – termin oznacza energię jednostek, grup, społeczności, zdolna do przebudowy zastanych warunków kulturowych, społecznych, politycznych, gospodarczych ‘w imię ideału siłami człowieka’ H. Radlińska.

ROZUMIENIE SIŁ SPOŁECZNYCH WG FLORIANA ZNANIECKIEGO:

·         Dążenie zbiorowe grupy posiadającej członków w innej grupie do zmodyfikowania ustroju społecznego.

·         Każde dążenie społeczne/indywidualne/zbiorowe które wywołuje zmianę albo przeciwdziała zmianie układu/systemu społecznego.

MOŻLIWOŚCI I ZALETY STOSOWANIA SIŁ SPOŁECZNYCH W INTERPRETACJI WYCHOWANIA:

·         Przezwyciężanie rozdziału pomiędzy teorią makro i mikrośrodowiska wychowawczego,

·         Uchwycenie istoty instytucjonalizacji wychowania poprzez podporządkowywanie wielu grup jakiejś grupie bardziej wpływowej w drodze obiektywizowania i upowszechniania wzorów praktyki wychowawczej.

·         Uchwycenie istoty procesu wychowawczego, jego wielowymiarowej struktury oraz zasady ‘wchodzenia’ człowieka poprzez mikrostruktury w świat makrostruktur społecznych.

·         Wypełnienie poznawczo – emancypacyjnej funkcji pedagogiki – wychowanie jako ruch i dzieło społeczne

5.12

Zasady wychowania/organizowania środowiska wychowawczego, za którymi opowiada się pedagogika społeczna:

·         Zasada służby społecznej

·         Zasada upodmiatawiania wychowana

·         Zasada równoczesności przekształcania jednostek i środowiska

·         Zasada przekształcania środowiska siłami społecznymi

·         Zasada całościowości i kontekstowości

·         Zasada spożytkowania metod opartych na samorządności

·         Zasada harmonizowania współdziałania w warunkach społeczeństwa pluralistycznego

Co nazywamy zasadą wychowania?

·         Uogólnienie bardziej szczegółowych norm postępowania w odróżnieniu id praw naukowych/ o charakterze przyczynowo – skutkowym, ekspozycja powinności oceny

Czynniki komplikujące formułowanie zasad wychowania w pedagogice społecznej:

·         Wiedza o człowieku jest przedmiotem badań wielu nauk, wyjaśniają one różne aspekty, fragmenty zachowań człowieka

·         Brak jest syntetycznej teorii wyjaśniającej dążenia i działalności człowieka

·         Osiąganie celów wychowania zależy od skomplikowanych układów czynników słabo opisanych przez twierdzenia naukowe

·         Najważniejszym czynnikiem jest człowiek, jego subiektywizm, wola, umiejętności, działania itp.

Funkcje poznawcze i praktyczne pedagogiki społecznej:

·         Ciągłe odczytywanie problemów życiowych jednostek, grup, społeczności. Kształtowanie wrażliwości na te problemy

·         Próby lepszego zrozumienia relacji między człowiekiem a środowiskiem jego życia. Tworzenie teorii umożliwiających wyjaśnienie zachodzących zjawisk i procesów

·         Niesienie pomocy ludziom potrzebującym wsparcia w rozmaitych sytuacjach życiowych

Funkcje pedagogiki społecznej – od opieki do prewencji. Opieka, pomoc, wsparcie, terapia, prewencja :

·         Opieka – H. Radlińska, odnosi termin do zjawisk niekorzystnie wpływających na rozwój człowieka. Łączy je z medycyną, higieną, prawem, polityką społeczną

·         Krytyka państwa opiekuńczego – K. W Frieske, opieka a kontrola, funkcje ideologiczne państwa opiekuńczego. Opieka jako kontrola, zniewolenie, ubezwłasnowolnienie, niewydolność ekonomiczna państwa opiekuńczego,

·         Zasada pomocniczości – wspierać ale nie wyręczać,

·         Pomoc – znaczenie szersze – instytucja polityki społecznej, znaczenie węższe – działalność i funkcja skierowana na pomaganie drugiej osobie,

·         Terapia – pedagogizacja terapii

·         Wsparcie rzeczowe, emocjonalne, informacyjne, duchowe. Wsparcie jako działanie i funkcja działania.

·         Prewencja – św. Jan Bosko, trójmian prewencyjny : rozum, religia i miłość.

Pentagonalny  model polityki i pomocy społecznej (S.Kawula)

·         Syndrom 3B (bezrobocie prowadzi do biedy, bieda do bezdomności) i jego minimalizacja
- Państwo: podstawy prawne, instytucje, kształcenie kadr
- Glokalność: regionalne programy kształcenia kadr, organizacje pozarządowe
- Lokalność: programy aktywizacji, interwencje, stowarzyszenia
- Rodzina, inni ‘znaczący’ – jej rewitalizacja, uzdrowienie
- Jednostka: np. bezdomna, kontrakt indywidualny – ku samodzielności
 

Podstawowe przyczyny proces rozwojowego pedagogiki społecznej:

·         Przeobrażenia gospodarcze, społeczne, kulturowe. Transformacja ustrojowa w Europie Zachodniej i Ameryce XIX wieku, gwałtowne przemiany, rozwój przemysł€ sprzyja z jednej strony emancypacji, rozwojowi postępu, z drugiej strony pojawiają się niekorzystne zjawiska m.in. rozbicie tradycyjnych wzorów życia społecznego, nasilenie przejawów patologii i degradacji społecznej,

·         Zaznaczanie się problemów społecznych

·         Dopracowywanie się systematyzacji teoretycznych

·         Krzyżowanie się nauk z pogranicza, wpływy innych nauk

Rodowód pedagogiki społecznej w Polsce:

·         Wywodzi się z myśli społecznej i aktywności dobroczynnej rozwijającej się w XIX stuleciu,

·         W Polsce pedagogika społeczna wyodrębniła się z pedagogiki okresu pozytywizmu (idee tej pedagogiki widoczne są m.in. w twórczości A.F. Modrzewskiego czy Komisji Edukacji  Narodowej

Fazy rozwoju (kształtowania się tożsamości) pedagogiki społecznej:

·         FAZA WSTĘPNA – swoimi korzeniami sięga tradycji narodowo wyzwoleńczych Królestwa Polskiego przełomu XIX i XX wieku. Miała postać działalności patriotycznej i politycznej. Propagowała idee niepodległości, kształtowała podstawy walki z przemocą zaborców. W 1918 roku dyscyplina ta włącza się w proces budowy zrębów niepodległego państwa, tworzenia instytucji życia społecznego i kulturalnego i urzeczywistniania idei demokratycznych. Jest to czas refleksji dla pedagogiki społecznej, rozległych prac badawczych i wydawniczych. Pojawiają się pierwsi absolwenci szkoły pedagogiki społecznej (m.in. Krzywidzki, Karpowicz, Abramowski). Mianem tym określa się w ramach działającego TWWP Studium Pracy Społeczno – Oświatowej w Warszawie założone w 1925 roku, kierowane przez Radlińską do 1939.

·         FAZA ROZWOJU I STABILIZACJI 1925 – 1945 – badania i kształcenie pracowników społecznych. Po II wojnie światowej pedagogika społeczna weszła w fazę powojennej odbudowy. Komunistyczna dyktatura uniemożliwia dalszy rozwój pedagogiki społecznej. W roku 1952 zamknięto Katedrę Pedagogiki Społecznej w Łodzi – centrum ówczesnych prac Radlińskiej,

·         FAZA ADAPTACJI DO WARUNKÓW PRL – szkoła i środowisko, wychowanie pozalekcyjne, czas wolny, edukacja ustawiczna. Okres tzw realnego socjalizmu powoduje groźbę utraty tożsamości Pedagogiki Społecznej. Przeciwstawiali się tym zjawiskom kontynuatorzy Radlińskiej – Wroczyński i Kamiński.

·         FAZA READAPTACJI PO 1980 – pedagogika społeczna otwarta na zmianę społeczną i budowę społeczeństwa demokratycznego.

OKRESY KSZTAŁTOWANIA SIĘ PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ:

·         Nowatorska działalność praktyczna w XVIII i XIX – Pestalozzi

·         Spekulatywny, bez podbudowy empirycznej, początki XX wieku- Barth, Natorp

·         Zaczątki badań empirycznych i uogólnień teoretycznych – Bergemann, Radlińska

·         Współczesny, ilościowy wzrost badań empirycznych

TWÓRCY PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ:

·         Helena Radlińska 1879 – 1954

·         Ryszard Wroczyński 1909 – 1987

·         Aleksander Kamiński 1903 – 1978

...