GAZOPROJEKT - A.BARCZYŃSKI_bezpieczenstwo_energetyczne2005.PDF - GAZOPROJEKT - hermit

Andrzej Barczyński - Wielkopolska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. w Poznaniu

Adam Matkowski - Biuro Studiów i Projektów Gazownictwa Gazoprojekt S.A. Wrocław

BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE PRZESYŁOWEGO

I DYSTRYBUCYJNEGO SYSTEMU GAZOWNICZEGO

W ŚWIETLE DYREKTYW EUROPEJSKICH I PRAWA

ENERGETYCZNEGO

1. Uwagi wstępne

Bezpieczeństwo energetyczne jest jednym z najważniejszych zagadnień związanych z

dostarczaniem energii pod wszystkimi jej postaciami dla gospodarki narodowej.

Gazownictwo jest elementem kompleksu paliwowo-energetycznego i dlatego bezpieczeństwo

energetyczne dotyczy również tego sektora paliwowego.

Zgodnie z ustawą Prawo energetyczne (art. 3 pkt. 16) bezpieczeństwo energetyczne

definiowane

jest

jako

„ stan

gospodarki

umożliwiający

pokrycie

bieżącego

i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię, w sposób technicznie

i ekonomicznie uzasadniony, przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska”. Definicja ta

nie oddaje w pełni sensu technicznego i ekonomicznego tego pojęcia. Pierwotnym

podstawowym podmiotem, którego dotyczy pojęcie bezpieczeństwa energetycznego, jest

odbiorca (czy grupa odbiorców, branża, ogół odbiorców w regionie lub w kraju), a wtórnym

podmiotem – dostawca (zbiór dostawców, określony system zaopatrzenia, krajowy system

paliwowo-energetyczny) [21].

Bezpieczeństwo energetyczne można rozważać również w określonej perspektywie czasowej.

W związku z tym kryterium można wyróżnić [21]:

− bezpieczeństwo krótkookresowe (operacyjne) – aktualne w czasie bieżącym,

− bezpieczeństwo sezonowe (taktyczne) – planowane i przewidywane na określony sezon,

− bezpieczeństwo średniookresowe – planowane i przewidywane na najbliższych kilka lat,

− bezpieczeństwo długookresowe (strategiczne) – planowane i przewidywane na dalsze

lata.

W studiach rozwojowych i strategii rozwojowej państwa dominuje zainteresowanie średnio i

długookresowym bezpieczeństwem zaopatrzenia energetycznego podstawowych systemów.

Aspekty bezpieczeństwa energetycznego dotyczą uwarunkowań: techniczno-operacyjnych,

kontraktowych (handlowych), prawnych, dostępności nośników energii (dywersyfikacja bazy

paliwowo-energetycznej), dywersyfikacji dostaw oraz udziału odnawialnych źródeł energii.

Zależności między nimi przedstawiono na rys. 1.

BEZPIECZEŃSTWO

ENERGETYCZNE

Aspekt

energetyczny

Ekologia

Ekonomika

(akceptowalne ceny)

Zarządzanie

infrastrukturą

techniczną

Zarządzanie

infrastrukturą

techniczną

Zarządzanie

popytem

(bilansowanie)

Niezawodność

systemu

Niezawodność

systemu

Pokrycie

zapotrzebowania

odbiorców na

energię użyteczną

Gotowość do

ciągłej dostawy

Bezpieczeństwo pracy

systemu

Awarie techniczne

Katastrofy przyrodnicze

Katastrofy techniczne

Ataki terrorystyczne

Zdolność systemu do

przetrzymania

nagłych

i nieprzewidzianych

zakłóceń

Planowane i racjonalnie

przewidywalne wyłączenia

elementów systemu

Pewność zasilania systemu

Ataki terrorystyczne

Rys. 1. Bezpieczeństwo energetyczne systemu gazowniczego [1]

Ryzyko powstania zagrożeń dla bezpieczeństwa istnieje na każdym etapie przesyłu

i dystrybucji. Źródłem zagrożeń są najczęściej przyczyny „obiektywne” (korozja, wady

materiałowe czy przypadkowe uszkodzenia), jak również mogą nimi być celowe działania

dewastacyjne lub sabotażowe i terrorystyczne.

Zapewnieniu niezawodności funkcjonowania systemu gazowniczego i bezpieczeństwa

przesyłu gazu służy zarządzanie ryzykiem w każdej fazie „życia systemu”, np. na etapie

projektu – ustalenie stref bezpieczeństwa, w trakcie budowy – uzyskanie certyfikatu

bezpieczeństwa, w eksploatacji – procedury, monitoring, łączność, zaplecze logistyczne.

Proces projektowania i przyjęte rozwiązania techniczne mają istotny wpływ

na bezpieczne funkcjonowanie systemu.

Istnieją bariery i ograniczenia wynikające m.in. z kosztów, które należy ponieść, a także

z czasu, gdyż likwidacja skutków awarii wymaga sprawności i szybkości działania. Źródłem

ograniczeń może być również brak odpowiednich regulacji prawnych.

W świetle powyższego można by było zaproponować definicję bezpieczeństwa

energetycznego systemu gazowniczego pozwalającego na przywrócenie temu pojęciu

właściwego sensu techniczno-ekonomicznego.

Bezpieczeństwo energetyczne systemu przesyłowego i dystrybucyjnego to

zapewnienie ciągłości dostaw gazu do odbiorcy przy spełnieniu następujących

kryteriów:

•

niezawodność pracy systemu,

•

zapewnienia parametrów jakościowych i ilościowych,

•

akceptowalnego społecznie poziomu cen dostarczanego paliwa,

i uwzględnieniu aspektów wynikających z bezpieczeństwem publicznym oraz ochroną

środowiska naturalnego.

2. Bezpieczeństwo dostaw gazu w regulacjach prawnych

Bezpieczeństwu energetycznemu gazowego systemu dystrybucyjnego i przesyłowego

poświęcono wiele uwagi w dyrektywach europejskich i w dostosowywanych do nich polskich

regulacjach prawnych. Z ważniejszych aktów prawnych można wymienić:

- Dyrektywę 2003/55/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r.

dotyczącą wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego.

Art. 3 „(…) Państwa Członkowskie mogą w ogólnym interesie ekonomicznym nałożyć

na przedsiębiorstwa w sektorze gazowniczym zobowiązania z tytułu świadczenia usług

o charakterze użyteczności publicznej, mogące odnosić się do bezpieczeństwa, włącznie

z bezpieczeństwem dostaw, regularności dostaw, jakości i cen dostaw i ochrony

środowiska, włącznie z efektywnością energetyczną i ochroną klimatu. (…) ”

- Dyrektywę 2004/67/WE Rady z dnia 26 kwietnia 2004 r. dotyczącą środków zapewnienia

bezpieczeństwa dostaw gazu ziemnego.

Art. 3 dyrektywy opisuje zasady polityki zabezpieczenia dostaw gazu. Państwa

Członkowskie definiują role i określają odpowiednie minimalne standardy bezpieczeństwa

dostaw, jakich muszą przestrzegać uczestnicy rynku gazu danego Państwa

Członkowskiego.

Art. 4 dyrektywy wskazuje na standardy bezpieczeństwa dostaw. Opisuje wymóg

zapewnienia ochrony dostaw dla odbiorców domowych w czasie szczytowego

zapotrzebowania przy skrajnie niskiej temperaturze oraz w czasie wyjątkowo dużego

zapotrzebowania w okresach najniższych temperatur (występujących statystycznie

co 20 lat). Zalecane jest rozszerzenie tej zasady na sektor elektroenergetyczny przy jego

uzależnieniu od dostaw gazu, oraz na małe i średnie przedsiębiorstwa. Państwa

Członkowskie wprowadzą w życie, najpóźniej do 19 maja 2006 r., przepisy ustawowe,

wykonawcze i administracyjne niezbędne do stosowania niniejszej dyrektywy.

W dyrektywie tej podano ponadto listę środków służących podniesieniu bezpieczeństwa

dostaw gazu, tj.:

czynne pojemności magazynów gazu o odpowiedniej zdolności odbioru,

−

elastyczność systemu i zapewnienie przepustowości gazociągów umożliwiającej

−

zmianę kierunku dostaw gazu w do zasilania obszaru dotkniętego zakłóceniami,

rynki skroplonego gazu – rynki LNG,

−

rozwój zapotrzebowania na dostawy gazu na warunkach przerywanych,

−

wykorzystanie alternatywnych paliw w przemyśle i energetyce,

−

rezerwy przepustowości połączeń transgranicznych,

−

współpraca między operatorami systemów przesyłowych sąsiadujących ze sobą

−

Państw Członkowskich,

koordynacja

działań

dyspozytorskich

między

operatorami

systemów

−

dystrybucyjnych i przesyłowych,

elastyczność krajowego wydobycia gazu,

−

elastyczność importu, w tym inwestycje w infrastrukturę importu LNG w zakresie

terminali, instalacji do regazyfikacji i gazociągów przesyłowych,

−

dywersyfikacja źródeł dostaw gazu,

−

umowy wieloletnie.

−

- Ustawę Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. [23] [24]

Zgodnie z art. 9c znowelizowanego Prawa energetycznego operator systemu jest

odpowiedzialny m.in. za bezpieczeństwo dostarczania paliw gazowych poprzez

zapewnienie bezpieczeństwa funkcjonowania systemu gazowego, prowadzenie ruchu

sieciowego w sposób wzajemnie skoordynowany i efektywny z zachowaniem wymaganej

niezawodności dostarczania paliw gazowych i ich jakości; eksploatację, konserwację

i remonty sieci, instalacji i urządzeń, w sposób gwarantujący niezawodność

funkcjonowania systemu gazowego; zapewnienie długoterminowej zdolności przesyłowej

systemu gazowego. Ponadto w tej ustawie podano kwalifikacje, jakie powinny posiadać

osoby zajmujące się dozorem i eksploatacją instalacji i urządzeń energetycznych.

- Ustawę Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 r. wraz z ustawami: prawo geologiczne,

prawo ochrony środowiska, o ochronie przyrody, prawo wodne, o ochronie p. poż.,

o lasach, o zagospodarowaniu przestrzennym, o samorządzie wojewódzkim oraz

o samorządzie gminnym.

Ustawy te wyznaczają zakres wymaganych uzgodnień i opinii: technicznych, prawno-

formalnych, sanitarnych, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zabezpieczeń

przeciwpożarowych.

- Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków

technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe.

- Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 lipca 2003 r . w sprawie wymagań,

jakim powinny odpowiadać plany operacyjno-ratownicze.

- Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 maja

2003 r . w sprawie wymagań, jakim powinien odpowiadać raport o bezpieczeństwie

zakładu o dużym ryzyku.

Raport bezpieczeństwa jest kluczowym elementem strategii zapobiegania awariom

i zarządzania bezpieczeństwem instalacji.

Raporty bezpieczeństwa powinny być opracowane przed rozruchem nowych instalacji

i podlegają aktualizacji przy każdej poważniejszej zmianie w zasadach eksploatacji,

instalacji, rozbudowie, częściowym wyłączeniu czy też zmianie urządzeń technicznych.

[źródło: http://manhaz.cyf.gov.pl/manhaz/przewodnik/Wprowadzenie.htm].

- Normy serii PrEN i PN-EN dotyczące rur, materiałów, urządzeń i systemów

gazociągowych. Dostosowane są one do standardów norm europejskich i zapewniają

najwyższy stopień bezpieczeństwa funkcjonowania sieci gazowej.

3. Znaczenie bezpieczeństwa dostaw gazu dla odbiorcy i operatora systemu

Dla odbiorcy bezpieczeństwo dostaw to pewność zasilania i stabilność jakościowa gazu przy

akceptowalnym poziomie cen (rys. 2.).

GAZOPROJEKT - A.BARCZYŃSKI_bezpieczenstwo_energetyczne2005.PDF

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: