1 - Podstawowe techniki.doc

Podstawowe techniki: Lustrzanka jednoobiektywowa

Lustrzanka jednoobiektywowa jest najbardziej wyrafinowanym narzędziem do robienia zdjęć dostępnym w dzisiejszych czasach.
Ze wszystkich rodzajów aparatów dostępnych obecnie na rynku, lustrzanki jednoobiektywowe na film o szerokości 35 mm są sprzętem niewątpliwie najbardziej popularnym wśród osób traktujących fotografię poważnie. Łącząc wyrafinowane możliwości ze zwartą i lekką konstrukcją. lustrzanki są doskonałymi aparatami do fotografii reporterskiej, sportowej, turystycznej, a także do robienia zdjęć niepozowanych. Niewielkie rozmiary i wszechstronność to dwie główne zalety, dzięki którym na lustrzankach można polegać w każdej sytuacji. Możliwość zmiany obiektywu sprawia, że możemy robić właśnie takie zdjęcia, o jakie nam chodzi. W obecnych czasach komputerowe "mózgi" lustrzanek jednoobiektywowych najwyższej klasy, takich jak te z serii EOS, zautomatyzowały proces fotografowania do tego stopnia, że fotograf może skupić się wyłącznie na treści zdjęcia. Można dosłownie zaprogramować aparat tak, aby dopasował się do panujących warunków ekspozycji. To naprawdę duże ułatwienie, bo przecież wysublimowane piękno krajobrazu wymaga innych ustawień niż szybkość i dynamika sportowych wydarzeń. Co więcej, polegając na nowoczesnej i precyzyjnej technologii systemu automatycznego ustawienia ostrości, możemy uchwycić na zdjęciu te szczególne, niepowtarzalne momenty, które najprawdopodobniej umknęłyby przy ręcznym ustawieniu. Zrozumienie kilku podstawowych zasad fotografii pomoże nam cieszyć się wyrafinowanymi możliwościami naszego aparatu, a co najważniejsze, robić lepsze zdjęcia.

Podstawowe techniki: Autofocus - system automatycznego ustawiania ostrości

Używanie autofocusu jest łatwe, jednak należy pamiętać o jego właściwej obsłudze.

Po prostu naprowadzamy ramkę autofocusu na fotografowany obiekt.


Autofocus jest jednym z wielkich udogodnień nowoczesnych lustrzanek jednoobiektywowych. Po prostu naprowadzamy ramkę autofocusu na ten element obrazu, który ma być ostry i naciskamy spust migawki do połowy. Obiektyw automatycznie nastawi ostrość wybranego przedmiotu. Autofocus jest prawie zawsze szybszy i bardziej niezawodny niż ręczne ustawianie ostrości. Ważne jest zrozumienie zasad prawidłowej obsługi tej funkcji. Po pierwsze należy zdecydować, który element obrazu ma być ostry, a jest to czasami trudny wybór.Poza tym, poruszenie aparatu może spowodować przesunięcie ramki autofocusu z wybranego obiektu. Może temu zapobiec włączenie blokady ostrości, jednak ważne jest, byśmy zawsze pamiętali o obecności ramki.

Potwierdzenie wskaźnikiem ostrości
Przed naciśnięciem spustu migawki dobrze jest upewnić się, czy zdjęcie będzie ostre. Widać to, rzecz jasna, w celowniku. Czasami jednak, kiedy fotografujemy przy słabym oświetleniu, trudno mieć pewność co do właściwego ustawienia ostrości. System automatycznego ustawiania ostrościokaże się pomocny i w tej sytuacji.Warto przyzwyczaić się do sprawdzenia przed każdym zdjęciem, czy świeci się zielona lampka wskaźnika ostrości widoczna w celowniku. To zajmie tylko chwilę, a może oszczędzić wielu rozczarowań. Jeśli stwierdzimy, że przydałaby się nam odrobina praktyki w używaniu systemu autofocusu, możemy poćwiczyć z aparatem bez filmu, dopóki prawidłowa obsługa stanie się tylko kwestią intuicji.

Użycie blokady ostrości może znacznie poprawić jakość naszych zdjęć.

Blokada ostrości pomaga skomponować ujęcie.


Jeżeli główny obiekt na zdjęciu ma być w samym centrum kadru, możemy w prosty sposób ustawić ostrość, używając systemu automatycznego ustawienia ostrości. Jednak co zrobić, gdy nie chcemy aby wybrany przez nas motyw był w samym środku zdjęcia? Na przykład, jeśli na fotografii mają być dwie stojące obok siebie osoby, ramka autofocusu najprawdopodobniej znajdzie się pomiędzy nimi i ostrość zostanie ustawiona względem tła.
Prosta funkcja zwana "blokadą ostrości" rozwiązuje ten problem. Po prostu naprowadzamy ramkę autofocusu na fotografowany obiekt, uruchamiamy system autofocusu naciskając spust migawki do połowy i komponujemy ujęcie przesuwając aparat i trzymając spust migawki. Autofocus będzie pamiętał prawidłowe ustawienie, dopóki spust migawki nie zostanie zwolniony.


Funkcja blokady ostrości ułatwia również wyostrzenie obrazu przy fotografowaniu obiektów, takich jak puste ściany lub błyszczące powierzchnie, które mogą sprawić kłopoty przy automatycznym ustawianiu ostrości. W takim przypadku wybieramy po prostu jakiś inny przedmiot znajdujący się mniej więcej w tej samej odległości co fotografowany obiekt, ustawiamy ostrość przy pomocy autofocusu i trzymając spust migawki wciśnięty do połowy, wracamy do wybranego wcześniej ujęcia.

Tryby pracy One Shot i Al Servo AF
Podczas robienia zdjęć w trybie One Shot AF, migawka nie może być zwolniona dopóki ustawianie ostrości nie zostanie zakończone. Ten tryb fotografowania stosuje się w połączeniu z blokadą ostrości. Naciśnięcie spustu migawki do połowy zachowuje parametry ustawienia ostrości odpowiadające wybranej odległości. Kiedy jednak fotografujemy ruchome obiekty w trybie Al Servo AF, po naciśnięciu spustu migawki do połowy autofocus śledzi poruszający się obiekt i w sposób ciągły dopasowuje ostrość do zmieniającej się odległości. Funkcja ta jest funkcją odwrotną do funkcji blokady ostrości.

Podstawowe techniki: Czasy otwarcia migawki

Dysponując różnymi czasami otwarcia migawki możemy kontrolować przedział czasu, w którym światło wpada do aparatu.

Co to jest czas otwarcia migawki?


Mówiąc w skrócie, czas otwarcia migawki to czas naświetlenia klatki filmu. Krótki czas otwarcia migawki, 1/2000 s, 1/4000 s itd,. oznacza, że migawka pozostanie otwarta tylko przez tę krótką chwilę. I na odwrót - dłuższy czas otwarcia migawki znaczy, że ekspozycja będzie trwała odpowiednio dłużej. Nie dajmy się zmylić liczbom umieszczonym na aparacie. Czas otwarcia migawki opisany symbolem "2000" to w rzeczywistości 1/2000 sekundy - bardzo krótko. Oznaczenie ułamka 1/ zostało dla uproszczenia pominięte; mówimy o robieniu zdjęć z migawką "dwa tysiące" mając na myśli czas otwarcia migawki równy "jednej dwutysięcznej sekundy".

Dlaczego czasy otwarcia migawki są takie ważne?
Kiedy fotografujemy obiekty w ruchu przy długim czasie otwarcia migawki, zdjęcie najprawdopodobniej wyjdzie nieostre. Nie można jednak fotografować wszystkiego przy krótkim czasie otwarcia migawki, gdyż wówczas ekspozycja musiałaby trwać krócej, co nie zawsze jest możliwe ze względu na czułość filmu. Jeśli czas otwarcia migawki jest za krótki w danych warunkach, zbyt mało światła dotrze do filmu i zdjęcie będzie niedoświetlone. Robiąc zdjęcia należy zawsze pamiętać o zrównoważeniu trzech następujących czynników: czasu otwarcia migawki (jak długo światło pada na klatkę filmu), liczby przysłony (ile światła pada na klatkę filmu) i czułość filmu (ile światła potrzebuje dany film do prawidłowej ekspozycji).


Zrozumienie zasad postępowanie z tymi trzema parametrami jest najważniejszym krokiem ku udanym fotografiom.
Można by sądzić, że wiedza dotycząca wspomnianych parametrów okaże się zbędna, jeśli tylko będziemy unikać fotografowania obiektów w ruchu. Ale nawet ograniczenie się do robienia zdjęć nieruchomych przedmiotów nie zwalnia nas z konieczności pamiętania o czasie otwarcia migawki. Wszystko dlatego, że aparat może się poruszyć, jeśli nie jest zamocowany na statywie. Jeżeli w momencie ekspozycji aparat ulegnie jakimkolwiek wstrząsom, to obraz na zdjęciu będzie rozmazany. Mówimy wtedy o "poruszeniu" aparatu. Jednak jeśli dobierze się wystarczająco krótki czas otwarcia migawki, to w większości przypadków zdjęcie wyjdzie doskonale, nawet jeśli robiła je osoba niedoświadczona.

Problemy wynikające z poruszenia aparatem są powszechne wśród początkujących - łatwo jednak można temu zaradzić.

Skąd wiadomo, przy jakich czasach otwarcia migawki możemy fotografować "z ręki"?
Fotografowie zazwyczaj starają się mieć na uwadze czasy otwarcia migawki, przy których można robić zdjęcia bez statywu. Ogólna zasada mówi, że używając obiektywu o ogniskowej 50 mm większość ludzi może fotografować z ręki przy czasie otwarcia migawki równym 1/60 sekundy i krótszym. Jak widać, istotna jest tu ogniskowa obiektywu. O parametrze tym należy pamiętać, gdyż przy dłuższych obiektywach - teleobiektywach - konsekwencje poruszenia aparatu są bardziej widoczne. Dlatego też osoby zajmujące się fotografią zawodowo zawsze używają solidnych, wytrzymałych statywów, kiedy fotografują przez olbrzymie teleobiektywy. Jednym ze sposobów określenia najkrótszego czasu otwarcia migawki przy którym możemy zrobić zdjęcia z ręki, jest wyznaczenia odwrotności ogniskowej aparatu. Oznacza to, że obiektywem o ogniskowej 50 mm możemy bezpiecznie fotografować bez statywu ustawiając czas otwarcia migawki na 1/60 s (ponieważ w aparatach nie istnieje wartość 1/50 s), ale już 1/30 s może być czasem za długim.
Z kolei 1/30 s może w zupełności wystarczyć przy szerokokątnym obiektywie o ogniskowej 28 mm, trzeba jednak pamiętać o tym, że jest to prawdopodobnie najdłuższy czas przy jakim można robić zdjęcia z ręki, nawet jeśli używa się superszerokokątnego obiektywu o ogniskowej 15 mm. Z drugiej zaś strony, teleobiektywy o ogniskowej 300 mm raczej nie powinien być używany bez statywu przy czasie otwarcia migawki krótszym niż 1/500 s jeśli nie chcemy, by zdjęcie było nieostre. Natomiast użycie czasu 1/250 s powinno wystarczyć dla obiektywów o ogniskowej 135 mm lub 200 mm. Początkowo może się to wydawać skomplikowane, ale pamiętając o zależności pomiędzy ogniskową obiektywu a czasem otwarcia migawki osiągniemy efekty w postaci większej liczby ostrych zdjęć.

Krótki czas otwarcia migawki pomoże zarejestrować niedostrzegalne dotąd aspekty fotografowanych tematów.
Zrozumienie zasad doboru czasu migawki przyniesie owoce w postaci lepszych zdjęć. To jednak nie wszystko. Aparaty z serii EOS umożliwiają zmiany czasu otwarcia migawki w niezmiernie szerokim czasie, co w bardziej zaawansowanych modelach oznacza czas rzędu 1/4000 a nawet 1/8000 sekundy. Przy tak krótkich czasach aparaty serii EOS mogą sfotografować rzeczy niedostrzegalne gołym okiem. Czasy te pozwalają na uchwycenie strzały lecącej do tarczy lub na zatrzymanie kolibra w locie.
Przy tak krótkim czasie naświetlania wyczucie właściwego momentu wymaga dobrego refleksu i odrobiny praktyki. Aparaty serii EOS oferują również możliwość ustawienia bardzo długich czasów naświetlania, włącznie z ustawieniem "B" ("bulb", zwanym także "na czas"), które umożliwia fotografowanie z dowolnie długim czasem naświetlania. Również i w tym przypadku możliwe jest całkiem nowe spojrzenie na otaczający nas świat. Nocne światła wielkiego miasta, autostrada jako smuga pędzących samochodów, rozgwieżdżone niebo - to wspaniałe tematy na zdjęcia wymagające długiego czasu ekspozycji.

Podstawowe techniki: Przysłona

Regulacja przysłony to zmiana natężenia światła wpadającego do aparatu podczas ekspozycji.

Znaczenie liczby przysłony


Parametr czasu otwarcia migawki informuje o długości padania światła na klatkę filmu. Z kolei liczba przysłony jest miarą wielkości otworu, przez który przechodzi światło, wpadając do aparatu. Jeśli ekspozycja ma pozostać niezmienna, to im dłuższy będzie czas otwarcia migawki, tym mniejszy powinien być otwór przysłony. Jeśli czas ekspozycji musi być krótszy, wówczas przysłona powinna być otwarta szerzej, aby ta sama ilość światła została wpuszczona do aparatu. Wielkość otworu przesłony wyrażamy jednostkami zwanymi liczbami przysłony. Mały otwór to duża liczba (lub wartość) przysłony, na przykład f/22 oznacza otwór o średnicy niewiele większej od średnicy szpilki. Duże otwory, np. f.1.4, oznacza się małą liczbą. Liczby umieszczone na pierścieniu przysłony każdego obiektywu to właśnie liczby przysłony. Każda z nich opisuje otwór, którego wielkość jest dwa razy większa lub dwa razy mniejsza od otworu odpowiadającego sąsiedniej liczbie przysłony. I tak, przysłona o liczbie f/5.6 wpuszcza dwa razy więcej światła niż przysłona oznaczona liczbą f/8 i o połowę mniej, niż przysłona o liczbie f/4. Różnica pomiędzy dwiema liczbami przysłony, sąsiadującymi ze sobą w tak powstałym szeregu, to stopień przysłony. "Otwieranie" przysłony oznacza powiększenie otworu przysłony, "przymykanie" zaś - jego zmniejszanie.

Liczby przysłony i czasy otwarcia migawki
Zarówno przysłona jak i migawka regulują ilość światła padającego na klatkę filmu. W zakresach regulacji obu tych parametrów znajdują się ustawienia odległe o jeden stopień. Mając na uwadze ilość światła wpadającego do aparatu, można powiedzieć, że przysłona o liczbie f/5.6 wpuszcza dwa razy więcej światła niż przysłona f/8. Podobnie migawka 1/60s wpuszcza dwa razy więcej światła niż migawka 1/125 s.
Ustawienie czasu otwarcia migawki i wielkości przysłony zawsze musi być wzajemnie skorelowane. Załóżmy przykład, że parametry prawidłowej ekspozycji przy danym ujęciu wynoszą odpowiednio 1/60 s i f/6.6. Chcąc w tych samych warunkach oświetlenia sfotografować poruszający się obiekt, skracamy czas otwarcia migawki do 1/125 s. Wówczas, aby zachować optymalne zrównoważenie parametrów ekspozycji, musimy dopasować przysłonę, zmieniając jej wartość dokładnie o tyle samo, o ile zmienił się czas otwarcia migawki. Dlatego też w tym przypadku należy dwukrotnie zwiększyć otwór przysłony, zmniejszając jej liczbę na f/4, o jeden stopień. Ponieważ przysłona o liczbie f/4 wpuszcza dwukrotnie więcej światła niż przysłona o liczbie f/5.6, optymalne parametry ekspozycji zostaną zachowane.

Głębia ostrości jest jednym z podstawowych pojęć w fotografii. Terminem tym określa się strefę, w której obiekty uwidocznione na zdjęciu są ostre.

Głębia ostrości


Pojęcie głębi ostrości odnosi się do strefy ostrego odwzorowania, która rozciąga się przed i za punktem, względem którego ustawiona jest ostrość. Głębia ostrości zmienia się odwrotnie proporcjonalnie do wielkości otworu przysłony. Znaczy to, że przy szeroko otwartej przysłonie, np. o liczbie f/1.8, głębia ostrości jest niewielka. Natomiast przy mocno przymkniętej przysłonie, np. f/16, prawie wszystkie obiekty, widoczne czy to na pierwszym, czy na dalszych planach, będą ostro odwzorowane. Tak jak przy wyborze czasu otwarcia migawki bierzemy pod uwagę prędkość poruszających się obiektów, tak przy ustawianiu przysłony kierujemy się głębią ostrości, którą chcemy uzyskać. Rzecz jasna, warunki ujęcia nie zawsze umożliwiają duży wybór ustawień. Fotografując mecz koszykówki musimy ustawić krótki czas otwarcia migawki - i zadowolić się niewielką głębią ostrości. Ale przy fotografowaniu ogrodu pełnego kwiatów duża głębia ostrości na pewno będzie ważniejsza. Należy pamiętać, że strefa głębi ostrości nie jest równomiernie rozłożona wokół punktu, na który ustawiamy ostrość aparatu. Mniej więcej jedna trzecia obszaru głębi ostrości przypada na przestrzeń przed tym punktem, a pozostałe dwie trzecie na strefę znajdującą się za nim. Może się zdarzyć, że nie wszystkie elementy kadru zmieszczą się w strefie objętej głębią ostrości. Można wtedy ustawić ostrość na odległość trochę większą, niż ta, w której znajduje się fotografowany obiekt. Wówczas prawdopodobnie głębia ostrości obejmie wszystko.

Podstawowe techniki: Ogniskowa i kąt widzenia

W każdej sytuacji mamy do wyboru wiele różnych ujęć.

Głębia ostrości i obiektywy


Użycie obiektywu o długiej ogniskowej zmniejsza głębię ostrości. Korzystając więc z teleobiektywów należy dokładnie ustawiać ostrość. Obiektywy szerokokątne zaś mają bardzo dużą głębię ostrości. Precyzyjne ustawienie ostrości nie jest więc aż takie istotne jeśli używamy obiektywu szerokokątnego. Prawie wszystkie elementy kadru fotografowane obiektywem o ogniskowej 28 mm w jasny, słoneczny dzień, będą ostro i wyraźnie odzwierciedlone. Jeśli jednak używamy teleobiektywu przy słabym oświetleniu, może to już wymagać zwiększonej ostrożności i precyzji.

Głębia ostrości i odległość od fotografowanego obiektu
Głębia ostrości zmienia się wraz ze zmianą odległości z jakiej robimy zdjęcie. Oznacza to, że przy niezmiennych parametrach ekspozycji obiekty znajdujące się w oddaleniu będą miały porównywalnie większą głębię ostrości niż elementy znajdujące się bliżej aparatu. Wyjaśnia to, dlaczego na fotografii krajobrazu wykonanej z ostrością ustawioną na nieskończoność, pola, drzewa, odległe góry, a nawet obłoki są wyraźnie widoczne. Dlatego też głębia ostrości, którą dysponujemy robiąc zbliżenia, jest zazwyczaj o wiele mniejsza niż można przypuszczać.

Najważniejsza decyzja
Najważniejsze w fotografii jest zrozumienie zależności pomiędzy czasem otwarcia migawki a wielkością przysłony. W danych warunkach oświetleniowych prawie zawsze mamy do wyboru kilka różnych kombinacji tych dwóch zmiennych. Wybranie krótszego czasu ekspozycji pociągnie za sobą nastawienie większego otworu przysłony, a zarazem zmniejszenie głębi ostrości. Czasem o to nam właśnie chodzi, często jednak nie tego oczekujemy. Dlatego też robiąc zdjęcia zawsze powinniśmy pamiętać o tych dwóch parametrach. Jak dużą głębię ostrości zamierzamy osiągnąć? Jaki czas otwarcia migawki będzie potrzebny, aby uzyskać ostre zdjęcie? Znajomość odpowiedzi na te pytania na pewno pomoże nam poprawić jakość naszych fotografii.

Czas otwarcia migawki, liczba przysłony i ogniskowa
Ogniskowa obiektywu ma niewątpliwie wpływ na rodzaj wykonywanego zdjęcia. Od niej zależy też kąt widzenia oraz głębia ostrości. Powyższe przykłady pokazują to samo ujęcie sfotografowane różnymi obiektywami. Odległość modelki była różna, aby zachować wielkość fotografowanych obiektów. Możemy tu przede wszystkim zauważyć różnice w tle, jednak zmiany w perspektywie także są widoczne.

Podstawowe techniki: Czas otwarcia migawki, liczba przysłony i czułość filmu

Czułość filmu jest trzecią najważniejszą wielkością, która ma wpływ na ekspozycję. Nowoczesny filmy o wysokiej czułości ułatwiają dobór filmu w zależności od warunków.

Co to znaczy, że film jest wysokoczuły?
Zależność pomiędzy czasem otwarcia migawki a wielkością przysłony została już wyjaśniona. Pozostaje jednak jeszcze jeden parametr, o którym należy pamiętać: czułość filmu. Wielkość ta odzwierciedla wrażliwość filmu fotograficznego na światło.
Nawet jeśli znajdziemy się w sytuacji, w której wybrana przez nas kombinacja czasu otwarcia migawki i liczby przysłony jest nieprawidłowa ze względu na warunki oświetleniowe, nie oznacza to, że wszystko stracone. Możemy rozwiązać ten problem używając filmu o większej czułości. Jak już wspomniano, sąsiadujące wartości czasu otwarcia migawki i liczby przysłony różnią się od siebie o jeden stopień. Ekspozycja z czasem 1/250 s jest dwukrotnie krótsza od ekspozycji 1/125 s, a przysłona o liczbie f/5.6 wpuszcza do aparatu dwa razy więcej światła, niż przysłona oznaczona jako f/8. W obu przypadkach możemy mówić o różnicy jednego stopnia. Filmy różnią się od siebie w ten sam sposób. Przy takich samych parametrach ekspozycji, film ISO 100 wymaga dwukrotnie więcej światła niż film ISO 200 - jest to różnica jednego stopnia. Dlatego też używając filmu ISO 200 możemy osiągnąć trochę większą głębię ostrości lub też nastawić trochę krótszy czas otwarcia migawki niż w przypadku filmu o mniejszej czułości.

Rodzaje i czułość filmów
Rodzaj filmu i jego czułość są oczywiście bardzo ważne w fotografii. Filmy dzielimy na czarno-białe i barwne, a także na negatywowe (do odbitek) i pozytywowe (do przezroczy). Pozytywowe filmy fotograficzne mogą dać trochę lepsze efekty, choć z drugiej strony filmy negatywowe są zazwyczaj mniej wrażliwe na błędy, gdyż w procesie wywoływania odbitek można jeszcze wpłynąć na ich końcową jakość, nawet jeśli powstają z niedoskonałego negatywu. Jeśli chodzi o filmy do przezroczy (pozytywowe), kontrola nad zdjęciem kończy się w momencie naciśnięcia spustu migawki.
Czułość filmu jest kolejną wielkością, z którą należy się zapoznać. Filmy o czułości z zakresu od ISO 64 do ISO 400 są szeroko dostępne, a filmy o wyższej czułości można znaleźć w specjalistycznych sklepach fotograficznych. Jednostki ISO określają standardową skalę światłoczułości. ISO 64 oznacza stosunkowo niską czułość, ISO 400 to czułość dość wysoka. Wysokoczuły film wymaga mniej światła podczas ekspozycji, więc umożliwia większą tolerancję naświetlania w różnych sytuacjach. Wysokoczułe filmy mają jednak tendencję do większej "ziarnistości". Odwzorowany przy ich użyciu obraz jest mniej ostry, zwłaszcza jeśli odbitkę powiększono

Wszystkie poniższe kombinacje dają taką samą ekspozycję.