Historia.doc

Po odzyskaniu niepodległości, 11 listopada 1918 roku, Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa przeszła całkowicie pod zarząd polski i na mocy dekretu z 7 grudnia 1918 roku (Dziennik Praw Państwa Polskiego nr 19, poz. 59) stała jedyną instytucją emisyjną nowo powstałego Państwa Polskiego. Z dniem 11 listopada 1918 w obiegu znajdowały się banknoty PKKP na sumę 880.150.867 i ½ marek polskich i za tę sumę miała odpowiadać Rzesza Niemiecka. Dalszą emisję marek PKKP prowadziła na rachunek Polski, pod nadzorem rządu. Do drugiej dekady stycznia 1919 PKKP pod zarządem polskim wyemitowała około 280 milionów marek polskich w banknotach typu okupacyjnego (patrz Generalne Gubernatorstwo Warszawskie). 
   Pierwszym polskim pieniądzem papierowym II Rzeczypospolitej był banknot o nominale 500 marek polskich emisji z 19 stycznia 1919 roku. Pod względem graficznym banknot ten był wzorowany na emisjach Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego, ale klauzula prawna brzmiała “Państwo Polskie przyjmuje odpowiedzialność za wymianę niniejszego biletu na przyszła polską walutę według stosunku, który dla marek polskich uchwali Sejm Ustawodawczy.” Taką samą klauzulę zawierały później wszystkie emisje markowe, do 1923 roku włącznie. Ponadto miejsce podpisów Zarządu Generał-Gubernatorstwa Warszawskiego zajęły autografy Dyrekcji PKKP.
   Następnymi emisje miały miejsce 15 lutego 1919 (100 marek z Kościuszką) oraz 17 maja 1919 (1, 5, 20, i 1000 marek). Banknoty te różniły się wizualnie od poprzednich, cała seria nie była zresztą jednolita graficznie. Nowa seria, której wszystkie nominały utrzymano w jednolitej szacie, ukazała się w grudniu 1919 z datą 23.08.1919. Na banknotach tych dominującym elementem był portret Królowej Jadwigi (1, 20 i 500 mkp) lub Tadeusza Kościuszki (5, 10, 100 i 1000 mkp). 7.02.1920 serię te uzupełniły nominały ½ mkp (Kościuszko) oraz 5000 mkp (oba portrety). Banknot 5000 marek polskich jest pod względem wymiarów największym banknotem polskim wszechczasów: jego długość wynosi 225 mm, zaś szerokość 140 mm.
   W pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości na terenie Polski wciąż pozostawały w obiegu dawne waluty państw zaborczych. W dawnej dzielnicy pruskiej markę niemiecką zastąpiono polską w proporcji 1:1, natomiast z zaborze austriackim 100 koron wymieniano na 70 marek polskich. Marka polska stała się jedynym prawnym środkiem płatniczym na całym obszarze Rzeczypospolitej dopiero w styczniu 1920, jedynie na terenie Górnego Śląska do 21.12.1922 wciąż obowiązywała waluta niemiecka. Ponieważ marka polska i Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa miały charakter tymczasowy, wkrótce po ustanowieniu państwa polskiego planowano wprowadzenie nowej waluty i reaktywowanie Banku Polskiego. 5.02.1919 ukazał się dekret mówiący, iż przyszła waluta polska będzie nosić nazwę LECH, a jego setna cześć GROSZ. Jednak ustawa sejmowa z 28.02.1919 uchyliła wyżej wymieniony dekret i ustanowiła, że jednostką monetarną w Polsce będzie ZŁOTY, a jego setną częścią GROSZ. W pierwszym kwartale 1919 w drukarniach zagranicznych zamówiono banknoty w docinkach 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100, 500, 1000 i 5000 złotych, z napisem BANK POLSKI. Banknoty te miały datę ustawy sejmowej ustanawiającej złotówkę, a więc 28 lutego 1919. Jednak zostały one wprowadzone do obiegu dopiero w 1924 roku, po reformie walutowej (największe odcinki, 1000 i 5000 zł, nie weszły do obiegu).
   Chaos gospodarczy i postępująca inflacja nie sprzyjały wprowadzeniu do obiegu nowej waluty, ilość marek polskich w obiegu zaczęła lawinowo rosnąć. O ile na koniec 1918 w obiegu było 1023,8 mln mkp, to rok później już 5316,3 mln mkp, a na koniec roku 1920 aż 49.361,5 mln mkp.
   31.01.1922 roku w obiegu było już 239.615,3 mln mkp i dotychczasowe nominały przestały już wystarczać. W ciągu lat 1922 i 1923 ukazywały się banknoty opiewające na coraz wyższe sumy: 10.000, 50.000, 100.000, 250.000 i 500.000 oraz 1, 5 i 10 milionów mkp. Banknot 10-milionowy z 20.11.1923 to rekordzista pod względem wysokości nominału w całej historii pieniądza polskiego. W okresie od czerwca do grudnia 1923 inflacja przekształciła się w hiperinflację, ceny w tym czasie wzrosły 77-krotnie, a kurs dolara 62-krotnie.
   W grudniu 1923 roku powołany został nowy rząd pod przewodnictwem ekonomisty Władysława Grabskiego, który pełnił też funkcję Ministra Skarbu. Rząd ten 11.01.1924 ogłosił ustawę o naprawie Skarbu Państwa i reformie pieniężnej, a 1 lutego zamknął kredyt Skarbu Państwa w PKKP. 14 kwietnia 1924 ukazało się rozporządzenie wykonawcze Prezydenta RP o zmianie ustroju pieniężnego (Dz. U. RP Nr 43 z 17.04.1924, poz. 351). Ustalono w nim stosunek wymiany marki polskiej w wysokości 1.800.000 mkp za 1 złotego. W okresie przejściowym, do 30.06.1924 w obiegu były obie waluty, a od 1 lipca 1924 roku marka polska przestała być prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Wymiany banknotów opiewających na marki polskie dokonywano jeszcze do 31 maja 1925.