psychologia.osobowości.doc

psychologia osobowości
 

Joseph Nuttin"Struktura osobowości" Rozdział 7 -"Struktura somatopsychiczna według Kretschmera I Sheldona"

Struktura cielesna wchodzi jako istotna część w funkcjonowanie psychiczne -stanowi element wyobrażenia człowieka o samym sobie. Biotypologia -czynności cielesne i zachowanie psychiczne należy traktować jako

przejawy jednej funkcji witalnej.

Niemiecki psychiatra Ernest Kretschmer (1888-1964) prekursor topologii somatopsychicznej (ujmowanie prawidłowej psychiki przez pryzmat zjawisk patologicznych) w roku 1921 opublikował swoją typologię pod tytułem "Budowa ciała a charakter".

Amerykański lekarz William Sheldon, wprowadził pewne metodologiczne innowacje, ale zachował podobny charakter.

System Kretschmera dąży do wykrycia trwałych powiązań między pewnymi zespołami cech cielesnych czy konstytucjonalnych a kilkoma grupami właściwości psychicznych i psychopatologicznych.

Rozróżnia on pewne "stałe psychologiczne" np. w dziedzinie cielesnej będzie to rozróżnienie między wąskim, szczupłym, wysmukłym, a typem raczej szerokim, krótkim i grubym. Wyróżnił Pykników (gr. Pykos - gruby, silny)

i asteników (a-sthenes -niesilny, słaby) czy Leptosomików (leptos -wąski, delikatny). Obok tego biegunowego przeciwieństwa między typem pyknicznym a leptosomicznym wyróżnia Kretschmer dwie kategorie: atletyczny oraz grupę form mieszanych i różnych, które określa się jako dysplastyczne (wysocy eunuchoidzi, osobnicy otyli i infantylni). Choroba umysłowa jest jedynie skrajną postacią temperamentu i charakteru spotykanego w ramach normy. Stopniowo zaczyna przyporządkowywać swój podział do grup pacjentów z różnymi zaburzeniami: "rzadko typ pyknika można spotkać wśród schizofreników (głównie typ asteniczny(leptosomiczny), atletyczny i dysplastycy), częściej w przypadku psychozy cyklicznej".

Metoda Kretschmera (intuicyjna) próbuje klasyfikować ludzi wedle kilku kategorii czy typów, nie uwzględniając tego, że zarówno różnice fizyczne, jak i psychiczne występują w postaci ciągłych zmian ilościowych. Klasyfikacja typu przebiega wedle ściśle określonej procedury pomiarowej: klinicysta na 5-stopniowej skali ściśle przydziela poszczególne części ciała do określonego typu. Wielokrotne badanie somatyczne chorych daje trzy zasadnicze grupy właściwości (leptosomiczne, atletyczne i pykniczne)

Metoda Sheldona ukazuje wyraźniej ciągłość, z jaką każdy z trzech wymiarów przejawia się u człowieka. Wyraża somatotypy w postaci cyfr.

Typ dysplastyczny- nadmierny bądź niedostateczny rozwój którejś z części ciała, podczas gdy pozostałe rozwinięte są mniej więcej prawidłowo (infantylizm, feminizacja, maskulinizacja itp.), mają skłonności do zapadania na padaczkę i schizofrenię.

Formy mieszane-10 % populacji ma czystą postać jednego z typów, zaś najczęściej osobniki są typami mieszanymi.

Nie ma związku między typami budowy ciała a rasą, jednak w pewnych rasach jeden z typów może przeważać.

Dysplastycy to najczęściej osoby cierpiące na padaczkę (prawie 30% przypadków to dysplastycy) i schizofrenię (10%). Osobowość należy traktować jako psychosomatyczną całość w sensie, wyrażania podstawowych właściwości jednostki przez budowę jej ciała, jak i poprzez cechy psychiczne. Kretschmer umiejscawia chorobę psychiczną na przedłużeniu prawidłowych czynności psychicznych. Metoda Kretschmera polega na porównywaniu sposobu funkcjonowania mechanizmów emocjonalnych w stanie patologicznym z ich funkcjonowaniem u tej samej osoby przed zachorowaniem (w prepsychotycznym okresie jej życia). Badał on również formy reakcji emocjonalnych u rodziców pacjentów.

O. cykloidalna- hypomaniakalny: ma dobre serce, wesoły, pełen humoru, żywy i porywczy; depresyjny: spokojny, cichy, łagodny i smutny. Mieszalność tych dwóch składników osobowości cykloidalnej zależna jest od "proporcji nastroju".

O. cyklotymiczna- normalny, zdrowy, spokojny humorysta, wesoły gaduła, rzutki działacz.

Temperamenty syntoniczne - pośrednie stany prawidłowe cyklotymiczne.

Schizoidzi -posiada podwójną osobowość: jedną na powierzchni- nietowarzyski, małomówny, dziwaczny (autystyczny), zaś drugą w głębi .

Psychozy są rzadko spotykanymi skrajnymi nasileniami wielkich grup biotypów normalnych.

Iksotymiczny czyli "lepki" (wiskozny) temperament typu atletycznego -brak chorób fizycznych a z psychicznych jedynie mały procent chorych na padaczkę lub katatoniczną schizofrenię stanowią osoby o typie atletycznym, mają one również skłonność do perseweracji ("tendencja do kontynuowania i powtarzania zachowań po zaprzestaniu stymulacji, która to zachowanie wywołała" -Strelau) a ich reakcje ruchowe są powolne i ociężałe. Mają ubogą wyobraźnię i bardzo trudno "odklejają się" od jakiegoś tematu. W obliczu bodźca typ atletyczny przejmuje cechy schizofreników: pozostaje raczej obojętny i niewzruszony, jednakże zdarzają się też reakcje wybuchowe i gwałtowne.

Metoda Sheldona wg. Hall`a i Lindzey`a z "Teorii osobowości"

Sheldon definiuje ograniczoną liczbę zmiennych fizycznych i temperamentalnych, które -jego zdaniem -są najważniejsze dla właściwego przedstawienia zachowania ludzkiego. Chce on dostarczyć "biologicznej karty identyfikacyjnej". Zakłada on, że zasadniczą rolę w rozwoju jednostki odgrywają genetyczne i inne biologiczne determinanty. Jego zdaniem istnieje hipotetyczna struktura biologiczna (morfogenotyp), która stanowi podłoże zewnętrznej, obserwowalnej budowy ciała (fenotypu) i odgrywa ważną rolę nie tylko w determinowaniu rozwoju fizycznego, lecz także w kształtowaniu zachowania.

Sheldon opracował technikę fotograficzną zwaną "testem wykonaniowym do określania typów somatycznych", która polegała na wykonywaniu zdjęć z przodu, z boku i z tyłu osobnikom stojącym w znormalizowanej postawie przed znormalizowanym tłem. W toku dalszych badań (sędziowie kompetentni) wyróżnił 3 wymiary, które stały się rdzeniem techniki oceniania fizycznej budowy ciała w jego metodzie.

Pierwszy komponent nazwano endomorfią (miękkość ciała, zaokrąglona figura, silny rozwój układu trawiennego i słaby rozwój kości i mięśni oraz względnie niski stosunek powierzchni ciała do jego masy; niski ciężar własny -unosi się na wodzie).

Drugi komponent to mezomorfia (budowa ciała jest mocna i kanciasta, dominując kości i mięśnie, ciało silne, twarde i odporne na uszkodzenia; typ budowy ciała sportowca, żołnierza).

Trzeci komponent nazwano ektomorfią (smukły, wątły, płaska klatka piersiowa, chudy, słabo umięśniony, dominacja powierzchni ciała nad jego masą, ma on również największy mózg i ośrodkowy układ nerwowy w stosunku do rozmiarów jego ciała, słabo przygotowany do uprawiania sportu).

Metoda była stosunkowo prosta: każdego z czterech tysięcy badanych rangowano i oceniano pod kątem każdego z trzech podstawowych komponentów oraz przeprowadzano 17 pomiarów antropometrycznych, z których większość dotyczyła średnic różnych części ciała (przynajmniej pięciu obszarów ciała: głowy-szyi, tułowia -piersi, rąk, tułowia-brzucha oraz nóg), które później zaczęto odczytywać z ujednoliconych fotografii. Następnie oprócz pomiarów sędzia przyznawał oceny od 1 do 7 na skali każdego z komponentów.

Sheldon sugeruje, że chcąc najlepiej oszacować podstawowy morfotyp musimy dysponować fotografiami badanego w równych odstępach czasu przez całe jego życie oraz fotografiami jego przodków, dzieci.

Sheldon wyróżnił wśród 4 tysięcy badanych 76 odrębnych typów somatycznych (tzn. różnych układów podstawowych trzech wymiarów- teoretycznie możliwe jest 343 różnych układów).

Dysplazja to niekonsekwentna lub niejednakowa mieszanina trzech podstawowych komponentów w różnych regionach ciała. Wskaźnik g reprezentuje stopień w jakim budowa ciała danej osoby wykazuje cechy zwykle związane z płcią przeciwną. Komponent t reprezentuje atrakcyjność dla każdej osoby o przeciętnej percepcji estetycznej.

PPJ (Practical Pyknic Joke) jako młody człowiek jest smukły i atletyczny, a na starość się mocno zaokrągla. Według Sheldona to czy ktoś chudnie czy tyje nie zmienia jego somatotypu -jest on w miarę stały, ale można go dokładnie określić dopiero po 30-tce. "Somatotyp nie może się zmieniać, ponieważ maksymalna wysokość i maksymalny ciężar ciała po prostu są faktami historycznymi, a Wskaźnik Tułowia jest stały przez całe życie"