200008_indiana_jones_paleontolo.pdf

(145 KB) Pobierz

Sylwetka

¸O W C A D I N O Z AU R Ó W

PAU L C . S E R E N O

Indiana Jones paleontologii

Niedosz∏y malarz jednym z najs∏ynniejszych znawców ewolucji dinozaurów

18 Â

WIAT

AUKI

Sierpieƒ 2000

ZDJ¢CIA: RALF-FINN HESTOFT

SABA

aul C. Sereno nie ma czasu po-

rozmawiaç ze mnà, gdy od-

wiedzam go w piàtkowy ra-

nek na poczàtku marca. Ten

paleontolog z University of Chicago jest

zaj´ty przygotowaniami do wyk∏adu,

który zaczyna si´ za 10 min. Siedz´ wi´c

naprzeciw niego w milczeniu, przyglà-

dajàc si´ groênie wyglàdajàcym cza-

szkom tygrysów szabloz´bnych, pazu-

rom dinozaurów i innym tego typu oso-

bliwoÊciom pi´trzàcym si´ na rega∏ach

z ksià˝kami w obszernym s∏onecznym

pokoju. Chwil´ póêniej zrywa si´ z fote-

la, zgarniajàc notatki i foliogramy.

„Mam dziÊ rano urwanie g∏owy” – wy-

jaÊnia poÊpiesznie, kiedy schodzimy na

dó∏ po jakieÊ przezrocza, i dodaje, ˝e za-

pomnia∏ notatek. Nagle przypomina so-

bie, ˝e zostawi∏ coÊ w gabinecie, wi´c

wbiega na gór´, przeskakujàc po dwa

stopnie. Za moment zbiega znów na dó∏

i równie szybko p´dzimy na zaj´cia.

Chocia˝ towarzyszy temu troch´ cha-

osu, energia rozpierajàca 42-letniego Se-

reno pomog∏a mu w efektownej karierze

∏owcy dinozaurów, badacza i popularyza-

tora nauki. Penetrowa∏ odludne zakàtki

Ameryki Po∏udniowej i Afryki, skàd przy-

wióz∏ liczne szkielety dinozaurów (z cze-

go kilkanaÊcie nale˝àcych do nowych ga-

tunków). Jego odkrycia rzuci∏y nowe

Êwiat∏o na tak s∏abo znane zagadnienia,

jak pochodzenie dinozaurów i wp∏yw

dryfu kontynentów na ich ewolucj´.

NiegdyÊ takie osiàgni´cia mog∏y si´

wydawaç zupe∏nie nieprawdopodob-

ne. Sereno urodzi∏ si´ w Naperville, za-

chodnim przedmieÊciu Chicago, jako

drugie z szeÊciorga dzieci artystki i in-

˝yniera. W odró˝nieniu od rodzeƒstwa

bardzo s∏abo radzi∏ sobie w szkole. Le-

dwie zda∏ do siódmej klasy. „Nie wy-

obra˝a∏em sobie ukoƒczenia szko∏y

Êredniej” – wspomina.

Na szcz´Êcie gdy do niej trafi∏, odkry∏

coÊ, co pokocha∏ i w czym by∏ dobry:

sztuk´. Nowa pasja sprawi∏a, ˝e spowa˝-

nia∏. „Zaczà∏em si´ uczyç w przerwach

obiadowych, by nadrobiç zaleg∏oÊci” –

opowiada. Poprawiwszy radykalnie wy-

niki w nauce, zosta∏ przyj´ty na Northern

Illinois University, gdzie mia∏ zamiar stu-

diowaç sztuki pi´kne.

Uczy∏ si´ malarstwa, podoba∏ mu si´

zw∏aszcza niezwykle realistyczny styl

WSKRZESZONY

SUCHOMIMUS:

paleontolog Paul C. Sereno sam

zaprojektowa∏ nawet uk∏ad rekonstrukcji szkieletu tego drapie˝nego dinozaura.

XVII-wiecznych holenderskich mi-

strzów martwej natury. Jednak kiedy

podczas pierwszego roku studiów poje-

cha∏ ze starszym bratem do nowojor-

skiego American Museum of Natural

History (AMNH), dozna∏ objawienia.

Pod koniec zwiedzania by∏ ju˝ pewien,

˝e chce zostaç paleontologiem, gdy˝

zda∏ sobie spraw´, ˝e mo˝e po∏àczyç za-

interesowania artystyczne, naukowe

i podró˝nicze z ˝àdzà przygody. „Wy-

szed∏em z muzeum i powiedzia∏em:

W przysz∏ym roku zdaj´ tutaj.”

Dwa lata póêniej, w 1979 roku, Sere-

no podjà∏ studia w Columbia University

(afiliowanym przy AMNH), oddajàc si´

swej ˝yciowej pasji poznania powiàzaƒ

ewolucyjnych, czyli filogenezy dinozau-

rów. Lata osiemdziesiàte by∏y fascynu-

jàcym okresem – wspomina. Przypad∏

na nie rewolucyjny prze∏om w systema-

tyce, a badacze dopiero zaczynali na no-

wo porzàdkowaç wiedz´ o anatomii di-

nozaurów i analizowaç, co z tego wynika

dla ich drzewa rodowego.

Wtedy te˝, w roku 1988, Sereno po-

prowadzi∏ swà pierwszà wypraw´ do

odleg∏ej argentyƒskiej doliny w poszu-

kiwaniu najstarszych dinozaurów. Po

trzech tygodniach przeczesywania od-

s∏oni´ç, kiedy ju˝ bardzo stopnia∏y

skromne fundusze badaczy, przypad-

kiem natkn´li si´ na szkielet, na którego

widok wezbra∏y im w oczach ∏zy rado-

Êci. W skale, w zakàtku, którego omal

nie przeoczyli, tkwi∏ pi´knie zachowa-

ny okaz jednego z najstarszych dino-

zaurów – teropoda sprzed 228 mln lat,

nazwanego póêniej

Herrerasaurus.

„Nie

mog∏em nawet na niego spojrzeç –

wspomina Sereno. – Ba∏em si´, ˝e znik-

nie.” Kolejny sezon badaƒ terenowych

na tym stanowisku zaowocowa∏ odkry-

ciem jeszcze bardziej prymitywnego

zwierz´cia, które nazwali

Eoraptor.

Te wczesne znaleziska przynios∏y Se-

reno pewnà s∏aw´, ale dopiero w ostat-

nich latach jego nazwisko sta∏o si´ g∏o-

Êne. BezpoÊredni styl bycia i m∏odzieƒ-

czy wyglàd uczyni∏y go ulubieƒcem

Êrodków przekazu – co odnotowa∏ na-

wet magazyn

People,

umieszczajàc pale-

ontologa wÊród 50 wybraƒców 1997 ro-

ku. W tym samym roku trafi∏ te˝ na listy

Sylwetka

rankingowe

Newsweeka

Esquire.

szkieletów – ∏àcznie 17 t materia-

Chocia˝ Sereno ca∏kiem dobrze

∏u – nie liczàc zamieszczonej

czuje si´ w Êwietle jupiterów,

Science

publikacji na ten temat.

przyznaje, ˝e istnieje te˝ druga

OczywiÊcie, sama energia nie

strona medalu. „S∏awa to obo-

wystarcza. Pozostaje jeszcze nie-

sieczny miecz” – zauwa˝a, pod-

przyjemna kwestia finansów,

kreÊlajàc, ˝e dzi´ki niej mo˝na

a pieniàdze skoƒczy∏y si´, zanim

upowszechniç to, co si´ robi,

zespó∏ upora∏ si´ ze szkieletami.

i w ten sposób wspomóc progra-

Na szcz´Êcie akurat mia∏ odbyç

my badawcze. Ale mo˝e te˝ „wy-

si´ maraton w Chicago, wi´c Se-

wo∏aç odruchowà niech´ç ze stro-

reno postanowi∏ w nim wystar-

ny innych naukowców”, którzy

towaç, by zebraç pieniàdze na

podejrzewajà, ˝e „samemu zabie-

dokoƒczenie przedsi´wzi´cia.

ga si´ o ka˝dy przejaw publiczne-

Chocia˝ nigdy wczeÊniej nie

go zainteresowania i wyolbrzy-

uczestniczy∏ w takim biegu, wy-

mia w∏asne dokonania”.

gra∏ w kategorii s∏awnych osobi-

Takie zarzuty trudno uzasad-

stoÊci (brano tak˝e pod uwag´

niç, zwa˝ywszy, ˝e Sereno publi-

g∏osy nadsy∏ane na bie˝àco przez

kuje regularnie wyniki swoich

publicznoÊç internetowà) z cza-

badaƒ w presti˝owych czasopi-

sem 3 godz. i 16 min, dzi´ki cze-

smach naukowych. Oprócz opi-

mu zarobi∏ dla swych dinozau-

sania wielu nowych dinozaurów

rów 15 tys. dolarów.

podwa˝y∏ tak˝e kilka hipotez do-

Tak du˝e zaanga˝owanie w

PI¢KNY I BESTIA:

Sereno robi ostatnie poprawki

tyczàcych dziejów ewolucji tych

podobne przedsi´wzi´cia wyra-

na Êwie˝o odtworzonym zauropodzie

Jobaria.

zwierzàt. Na przyk∏ad jedna z po-

sta po cz´Êci z przekonania Sere-

pularnych teorii g∏osi, ˝e dinozau-

no o wielkim znaczeniu sposo-

ry po drodze do Êwiatowej dominacji

skowe znajdujà si´ na obszarach po-

bu prezentacji wyników. „Uwa˝am, ˝e

pokona∏y inne grupy, bezpoÊrednio z ni-

litycznie niestabilnych. Jednak nie zra-

strona wizualna jest równie wa˝na, jak

mi konkurujàc. Tymczasem Sereno za-

˝a to Indiany Jonesa paleontologii: „Pro-

s∏owo pisane – oÊwiadcza. – MyÊl´, ˝e

uwa˝y∏, ˝e wiele przystosowaƒ, które

blem tylko w tym, na ile tamtejsze za-

w∏aÊnie dzi´ki temu ludzie rozumiejà,

tak dobrze s∏u˝y∏y tym zwierz´tom pod-

gro˝enia sà wi´ksze od tych, z którymi

czym si´ w∏aÊciwie zajmujemy.” Wyda-

czas ich d∏ugiego panowania, pojawi∏o

spotykamy si´ na co dzieƒ.” PodkreÊla

je si´ jednak, ˝e tego typu dzia∏ania spra-

si´ ju˝ miliony lat wczeÊniej. Doszed∏

jednak, ˝e egzotyczne wyjazdy tereno-

wiajà mu wielkà przyjemnoÊç. Projek-

wi´c do wniosku, ˝e dinozaury po pro-

we nie sà zaj´ciem dla ka˝dego. Wielu

tuje w∏aÊnie ok∏adk´ do monografii

stu wykorzysta∏y nie zaj´te nisze eko-

ludziom wydaje si´, ˝e to takie roman-

o eoraptorach, wzorowanà na pomy-

logiczne. Dodaje, ˝e nie znalaz∏ dowo-

tyczne, ale romantyzm znika po dwóch

s∏ach M. C. Eschera. – Uda∏o mi si´

dów na to, jakoby bieg ewolucji tych

dniach pobytu na Saharze. Wtedy do

umieÊciç mi´dzy nimi Pange´, ich oj-

gadów wytyczy∏a koewolucja drapie˝-

cz∏owieka dociera: „Rety, ale tu goràco!

czyzn´ – cieszy si´. – Podzieli∏em prze-

ców i ofiar czy roÊlino˝erców i roÊlin

I w tym upale mamy coÊ wykopywaç?!”

strzeƒ tak, ˝e kiedy patrzy si´ w jednà

kwiatowych, chocia˝ uwa˝ano dotàd,

To „coÊ” w przypadku ekspedycji do

stron´, widaç wy∏aniajàce si´ eorapto-

i˝ by∏y to wa˝ne czynniki. Prace Sere-

Nigru w 1997 roku obejmowa∏o 20 t ko-

ry, a w drugà – rozdzielajàce si´ konty-

no rzuci∏y te˝ Êwiat∏o na tempo zmian

Êci nale˝àcych do nowego rodzaju za-

nenty. Zatytu∏owa∏em t´ kompozycj´

w szkieletach dinozaurów – które za-

uropoda, nazwanego

Jobaria.

„W pew-

„Eoraptor i podzia∏ pradawnego làdu”.

czyna∏y jako metrowe dwuno˝ne stwo-

nym momencie koÊci rozgrza∏y si´ do

W czasie wolnym od obowiàzków

rzenia, a póêniej tak si´ zró˝nicowa∏y,

66°C i bucha∏y ˝arem w twarz” – wspo-

akademickich Sereno poÊwi´ci∏ si´

˝e obejmowa∏y równie˝ 36-tonowe

mina Sereno i dodaje, ˝e jego 18-osobo-

„przekonywaniu dzieci, by powa˝nie

czworonogi.

wy zespó∏ naniós∏ ich umiejscowienie na

podchodzi∏y do siebie”. Kilka lat temu,

(Nie mo˝e si´ doczekaç, by zbadaç

plan, nast´pnie je wydoby∏, a na doda-

wraz z ˝onà, pedagogiem Gabrielle H.

serce dinozaura, o którego znalezieniu

tek jeszcze drapie˝nika wielkoÊci tyra-

Lyon, zapoczàtkowali niedochodowy

doniesiono w kwietniu br. Z badaƒ to-

nozaura, nazwanego

Suchomimus,

oraz

program edukacyjny pod nazwà Project

mograficznych wynika, ˝e by∏o cztero-

par´ ton innych okazów. Ca∏y ∏adunek,

Exploration, aby skierowaç trudnà m∏o-

dzielne – co wspiera hipotez´, i˝ dino-

wa˝àcy 25 t, trzeba by∏o pi´ciokrotnie

dzie˝ z chicagowskich szkó∏ publicznych

zaury to bliscy krewni ptaków i ce-

prze∏adowaç w drodze na wybrze˝e.

na nowe tory ˝ycia poprzez zaintereso-

chowa∏a je sta∏ocieplnoÊç. Sereno pu-

Sereno szczególnie dumny jest z tem-

wanie jej naukà. Grupa organizuje m.in.

blicznie wyrazi∏ wàtpliwoÊç, czy w osa-

pa, w jakim udaje mu si´ wydobywaç

miniekspedycj´ na Dziki Zachód. Pobyt

dach z Dakoty Po∏udniowej, z których

koÊci z ods∏oni´ç, opisywaç je w publi-

w zupe∏nie obcym miejscu, rozmyÊlanie

w 1993 roku wydobyto okaz, mog∏y si´

kacjach i prezentowaç na wystawach.

o pradawnej przesz∏oÊci i znalezienie ka-

zachowaç tkanki mi´kkie. Ch´tnie te˝

„PrzywieêliÊmy nasz materia∏ z Nigru

wa∏ka skamienia∏ej koÊci mo˝e, jak uwa-

poszuka∏by tam innych elementów

mniej wi´cej w tym samym czasie, kie-

˝a Sereno, naprawd´ wywrzeç wp∏yw

uk∏adu krà˝enia.)

dy Field Museum z Chicago kupi∏o ty-

na te dzieci. „Wróci∏em ca∏kowicie prze-

Ostatnio zainteresowanie budzà g∏ów-

ranozaura Sue” – zauwa˝a. Szkielet Sue

konany o potencjale tkwiàcym w cz∏o-

nie odkrycia dokonane w Afryce, dokàd

wystawiono na widok publiczny dopie-

wieku – oÊwiadcza. – Jestem przeÊwiad-

Sereno poprowadzi∏ cztery ekspedycje,

ro w maju, a tymczasem zespó∏ Sereno

czony, ˝e wi´kszoÊç z nas nie dostrze-

pierwszà w 1990 roku. Wyprawy sà bar-

kilka miesi´cy wczeÊniej upora∏ si´

ga swoich talentów, gdy˝ za ma∏o si´

dzo m´czàce, a cz´sto tak˝e niebezpiecz-

z preparacjà, wykonaniem odlewów

sprawdzamy.”

Kate Wong

ne, gdy˝ niektóre stanowiska wykopali-

i zmontowaniem na wystawie trzech

WIAT

AUKI

Sierpieƒ 2000

Plik z chomika:

Latinowood

Inne pliki z tego folderu:

200102_wladcy_jurajskich_morz.pdf (1099 KB)
200101_wiadomosc_o_wykrzywieniu.pdf (134 KB)
200011_zabojcze_jeziora.pdf (823 KB)
200009_wojny_naszych_czasow.pdf (2366 KB)
200008_na_tropie_podmorskiego_z.pdf (995 KB)

200008_indiana_jones_paleontolo.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: